Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Verhandeling over de Vriendschap met God, uitgegeeven door de Maatschappy: Tot Nut van 't Algemeen. Te Amsterdam, by H. Keizer, A. Fokke, Simonsz en C. de Vries, 1788. In 8vo. 75 bladz.

De bekende bekroonde Antwoorden van de Eerw. Heeren p. schouten en j. wigeri; de eerste strekkende, om, naar de vatbaarheid van den Gemeenen Man, de bewyzen aan te voeren, die Natuur en Rede voor het Bestaan van god opleveren, en de Zedekundige gevolgen, die uit de kennis van dat Weezen kunnen afgeleid wor-

[p. 274]

den; de tweede, geschikt om de Bewyzen en Kenmerken eener Godlyke Openbaaring als duidelyk in de Boeken des Ouden en Nieuwen Verbonds te vinden, te ontvouwen, strekken ten grondslage deezer Verhandelinge. Het kwam den Bestuurderen der loflyke Maatschappye: Tot nut van 't Algemeen, niet ongepast voor, om, door middel van dezelve, een algemeen denkbeeld te geeven van dien dienst, welken alle Menschen, die in god en in zyne Openbaaringen gelooven, tot welk eene Gezindheid onder de Christenen zy ook behooren, aan hem verschuldigd zyn. Het geschiedt onder de benaaming van Vriendschap met God.

't Oogmerk deezer Verhandelinge is, ‘eene nederige en hebbelyke verkeering met god aan te pryzen, als het weezen van den Godsdienst, en de bron van zedelyk en bestendig Geluk.’ De onbekende Schryver heeft ze in voeglyke afdeelingen of negen Hoofddeelen onderscheiden, welker beloop hier op neder komt. - Eenige Algemeene Aanmerkingen over de voortreflykheid van dit Onderwerp - Beschouwing van eenige heerlyke Volmaaktheden in god, welke zyne Vriendschap ten hoogsten wenschelyk maaken, - Bewyzen van Gods Goedheid, en byzonder van zyne genegenheid om met de Menschen in Vriendschap te leeven. - Vriendschap met god van 's Menschen zyde, of overweeging, hoe dezelve moet begonnen en voortgezet worden - Zy tragten hunne kennis van god te vermeerderen - Zy verkiezen god tot hun hoogste goed, en leeven in godvrugtige verkeering men Hem. Zy tragten gode welbehaagelyk te dienen, door, in de eerste plaats, hunne eigene Volmaaktheid en Geluk te zoeken - Als mede door de Volmaaktheid en 't Geluk hunner Medeschepzelen, zo veel in hun vermogen is, te bevorderen - en word alles beslooten met de aanwyzing van de heilryke Gevolgen deezer Vriendschap voor de Menschen, in dit en het toekomend Leeven.

Zeer geleidelyk, naar deezen richtdraad, loopt de geheele Verhandeling, alzins ingerigt om den Godsdienst in eene beminnelyke gedaante te vertoonen. ‘Vriend van God!’ gelyk de Schryver zich uitdrukt, ‘is een Eertytel, die zelfs aan den verheevensten Engel oneindige eer zou aandoen; en Vriendschap met god is eene zaak, die geen wedergade heeft voor alle Schepselen, die het groote voorregt verkreegen hebben, om zich eenige regtmaatige denkbeelden van de Volmaaktheden des Oppersten Weezens te kunnen vormen. Geen menschelyk ver-

[p. 275]

nuft is in staat, wy bekennen het gaarne, om dit Onderwerp naar waarde te ontvouwen; maar de uitmuntende waardigheid van hetzelve verbiedt ons geenzins deszelfs Verhandeling naar ons best vermogen uit te voeren, en wy moeten niet weigeren onze ernstige overweeging aan het zelve te besteeden, schoon geen tong of pen van Menschen deszelfs waare grootheid en verheevenheid kan bereiken’.

't Eigenaartig gevolg van den aart des verheeven Onderwerps is, dat deeze Verhandeling in den styl hooger gaat dan de andere Stukjes door de Maatschappy uitgegeeven; doch blyft dezelve op eene hoogte, geschikt om van den Gemeenen Man begreepen, en teffens met zodanige denkbeelden bezield te worden als de Schryver tragt in te boezemen, op te wekken en te verleevendigen.

Tot een kleine proeve diene het slot van het zesde Hoofddeel, behelzende overweegingen hoe de Vriendschap met god, van 's Menschen zyde, moet beoefend en aangekweekt worden; daar zy tragten hunne kennis van god te vermeerderen. ‘Zo kan men, door de naspooring van de Werken der Schepping en der Voorzienigheid, zyne kundigheden omtrend de Volmaaktheden van het Godlyk Weezen uitbreiden en verbeteren: de Wyzen onder alle volkeren en in alle tyden hebben hier van ook een dankbaar en nuttig gebruik gemaakt. Doch de Vriend van god, welke onder de huishouding der Christelyke Openbaaring leeft, heeft, behalven het Boek der Natuur, ook dat der Genade, waar uit hy de aangenaamste en voor hem volkomenste kennis van zynen Hemelschen Vriend kan verkrygen. Daar uit leert hy Hem kennen, niet alleen als het éénig hoogst volmaakt Weezen, de Schepper, Onderhouder en Regeerder van alle dingen; maar ook als den liefderyksten Vader, wiens Barmhartigheid niets onbeproefd heeft gelaaten om de Menschen tot zyne Vriendschap, en dus tot die Volmaaktheid en dat Geluk, te brengen, tot welke zy, door zyne Wysheid, in den rei der geschaapene Weezens, verordend zyn. Uit deeze bron put hy, dagelyks, nieuwe en verbeterde kundigheden van het beminnelykst aller Weezens, en verzamelt van 't zelve denkbeelden, welk zyn binnenste tot een hemel maaken, en hem reeds op aarde den voorsmaak geeven van het onwaardeerbaar genoegen, 't welk hem eenmaal zeker te beurt zal vallen, wanneer hy, aan de andere zyde van het graf, zynen Hemelschen Vriend nader zal leeren kennen, en Hem zien gelyk hy is!’