Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Staats- en Karakterkundige byzonderheden, betreffende Frederik den II. Koning van Pruissen. Uit het Hoogduitsch, naar den derden druk. Vierde en Vyfde Deel. Te 's Hage, by 1. van Cleef. 1788. In gr. octavo, 475 bladz.

In dit Deel levert men ons, even als in de voorigen, eene verscheidenheid van trekken, welken dienen, om 's Vorsten character in veelerleie opzigten te doen gadeslaan. Het volgende voorbeeld onder anderen toont ons, hoe hem de ondankbaarheid en losbandigheid tegenstond.

‘Een inwoonder van Berlin beklaagde zich over geleden onregtvaardigheden. - Hy was een buitenlander, en had van

[p. 214]

eenen Jood aldaar, tot voortzetting van zyn zaaken, 300 Ryksdaalers, voor 6 jaar tegen 5 ten 100, ontvangen. De Jood had hem by 't Stadsgerigt aldaar, toen hy hem, na verloop van de 6 jaaren nier terstond had kunnen betaalen, vervolgd, en het zo ver gebragt, dat hem alles afgenomen was, zo dat hy thans een bedorven man ware, en met zyne kinderen moest gaan bedelen. Hy bad derhalven om de Koninglyke hoede en genade. - De Koning werd hierop ten hoogsten verstoord, en beval terstond om hem de Acten desaangaande in handen te stellen. Hy bevond toen, dat de Jood den vreemdeling, die met zyne familie heel arm in Berlin gekomen was, dit geld verschoten, en hem ook eene wooning bezorgd had; maar dat deeze om geene betaaling noch van Interest noch van Kapitaal gedacht, maar alles liederlyk doorgebragt had; zo dat de Jood van de verpande Goederen kwalyk 80 daalers gemaakt had. - De Koning deed den vreemdeling benevens den Jood by zich komen, en zeide tegen den laatsten:

Hier hebt gy als een eerlyk Jood nog 310 Daalers, dewyl gy iemand hebt willen voorthelpen; en wees altyd eerlyk.

Maar tegen den buitenlander:

Dewyl gy een ontrouw Huishouder geweest zyt, zo verdiendet gy nog bovendien naa Spandau gezonden te worden. Maar ik zal u by Kustrin eene plaats in de Volkplanting laaten aanwyzen; beter u zelven daar.’

Een staal van eene andere natuur, waaruit men 's Vorsten inschiklykheid omtrent zyne bedienden kan afneemen, biedt ons een in zyn soort grappig voorval aan.

‘De Koning, naamlyk, was gewoon, zyne nieuwe stevels altyd aan een zyner Kamer - Lackyen te geeven, om uit te treeden, en leide de ouden niet eer af, voor dat zy heel onbruikbaar waren. - In den zevenjaarigen oorlog liet de Koning zich eens in Breslau een paar nieuwe stevels maaken, en gaf ze aan den gewoonen Kamer - Lackey, maar vergat ze weder te eischen. Toen hy nu van Breslau opbrak, eischte hy de nieuwen. Doch de Kamer - Lackey had ze reeds meer dan 2 maanden gedragen, zo dat de zoolen niet alleen gesleeten, maar zelfs stuk waren. Op deze wyze werden zy dan door den Kamer - Lackey den Koning overhandigd. Toen hy ze nog slegter vond dan de ouden! zo vraagde hy: zyn dit myne nieuwe stevels?

De Kamer - Lackey. Ja Uwe Majesteit.

De Koning. Zy zyn immers versleeten! en gy moest ze maar uittreeden.

De Kamer - Lackey. Dat heb ik ook gedaan, Uwe Majesteit.’

De Koning hernam met de grootste bedaardheid: ‘Dat zie

[p. 215]

ik! geef my myne ouden maar weder hier, en bezorg my binnen veertien dagen een paar anderen. Deeze kunt gy houden. Maar treed de nieuwen niet weder zo uit, als deeze, anders moet gy ze betaalen.’

Uit eene herhaalde Kabinets - Ordre, aan den geheimen Finantie - Raad Tarrach, ziet men, hoe bezwaard de Koning den staat van Engelands Finantien, in den jaare 1779, inzag; en hoe hy zyne Onderdaanen hieromtrent by tyds gewaarschouwd wilde hebben. Zyne eerste order deswegens, gedagtekend 16 Aug. 1779, luidde aldus:

‘Raad, byzondere Lieve Getrouwe. Daar de zaaken in Engeland tegenwoordig een weinigje te mal beginnen te loopen, en het zeer te bezorgen is, dat het daar tot een volslagen bankroet mogt koomen; zoo heb ik u hierdoor willen belasten, om alle de Kooplieden en Fabriekanten, hier in het Land, die met de Engelschen eenigen handel hebben, daarvan te waarschuwen, dat zy zig een weinig in agt neemen, en als zy Engelsche papieren en wissels in handen hebben, dat zy zoeken zig daarvan los te maaken; want de omstandigheden in Engeland zyn zeer kwalyk gesteld, en het is dus nodig, alle voorzorg te gebruiken, en vooral daar op bedagt te zyn, zig van alle Engelsche geldpapieren te ontdoen. Gy hebt dus dit zoo als het behoort te bezorgen, en hetzelve alle die Kooplieden en Fabriekanten hier te lande, die het tot hun behoud nodig hebben te weeten, met behoedzaamheid bekend te maaken, op dat zy daarna hunne maatregelen kunnen neemen.’

frederik.

Op des Raads nader schryven deswegens, luidde, den 29 Aug., zyne onderrigting aldus:

‘Raad, enz. Ik heb u, op uw bericht van den 23 deezer, mits deezen te kennen willen geeven, dat, toen ik u weegens het te vreezen bankroet laatst geschreeven heb, het zelve niet van de Kooplieden in Engeland, maar van den Staat zelfs te verstaan is; en als dat geschied, dan lyd alles, dan zyn al de Engelsche Actiën en papieren verlooren, en derhalven is myne meening, dat gy den alhier zynde Kooplieden en Negotianten daarvan berichten, en hun waarschuwen zult, dat zy zig van alle Engelsche Actiën en papieren zoeken los te maaken, op dat zy hier na geene schade lyden, en dat zy zig deswegens in agt neemen, en een weinig op hunne hoede zyn, enz. enz.’

frederik.

Ten bewyze van 's Konings verregaande bekommernis hieromtrent, kwam, by dat narigt, den 3 October nog de volgende waarschouwing:

[p. 216]

‘Raad, enz. 'Er is een Koopman uit Engeland hier door (Potsdam) na Berlyn gegaan, die een menigte Engelsche Actiën, Wissels en dergelyke papieren by zig heeft, om dezelve daar voor geld te verwisselen, en het geld daarvoor uit het Land te haalen. Ik geef u dus hier meede bevel, de Kooplieden en Geld - Negotianten ten uwent te waarschuwen, dat zy zig toch niet verleiden laaten, om dergelyke Engelsche Actiën en Geldpapieren aan te koopen, op dat zy in geene schaade geraaken, want in de omstandigheden, waarin zig Engeland tegenwoordig bevind, is dit eene hoogst gevaarlyke zaak, en men moet zig voor hunne papieren zeer in acht nemen, en deswegens op zyne hoede zyn. Gy zult dit dan, naar behooren, en zonder omslag bezorgen.’

frederik.