Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1789

Raadgeevingen van eene ongelukkige Moeder, aan haare Dochters. Uit het Engelsch. Te Amsteldam, by A. Borchers, 1788. Behalven de Voorreden en den Inhoud, 123 bladz. in octavo.

Mejuffrouw Pennington, de schryfster deezer Raadgeevingen, komt hier voor, als eene Vrouw, die wel eene deugdzaame gesteldheid bezat, en in haar byzonder gedrag daar aan bestendig beantwoordde; maar die, onvoorzigtig, in haar openbaar gedrag, eene vrye en losse leevenswyze hield; welke ten gevolge had, dat men veelal nadeelig over haar oordeelde, 't welk vervolgens ook invloed op haaren Egtgenoot had, en eene Egtscheiding te wege bragt. Dit dompelde haar, hoe onschuldig ook aan de opgetygde misdaad, in verdrietbaarende omstandigheden, en 't geen haar verdriet bovenal vermeerderde, was he-

[p. 166]

gemis haarer geliefde kinderen, met de daaruit ontstaane onmogelykheid om voor derzelver opvoeding de behoorlyke zorg te draagen. Zulks noopt haar tot het opstellen en overhandigen van schriftlyke raadgeevingen, als het eenige middel, dat haare Moederlyke zorg, ter bevorderinge van 't welzyn haarer Dogteren, in 't werk kan stellen. Haare Menschkennis, uitgebreid en versterkt door ondervinding, maakt haar bekwaam tot dien post; en haar gezond oordeel doet haar zodanige raadgeevingen opstellen, of zulke voorschriften van gedrag voorschryven, die van eene algemeene nuttigheid zyn, des dezelven met vrugt geleezen kunnen worden, vooral van jonge Juffrouwen, welken tot die jaaren gekomen zyn, dat zy der Waereld openlyk staan in te treeden - Deeze Moederlyke onderrigtingen hebben zo het Godsdienstige als Burgérlyke leeven ten onderwerp; gaan voorts wel inzonderheid over de keuze van een Echtgenoot, en de weezenlykste deelen des gedrags in den Huwelyksstaat; waarby ten laatste nog eenige byzondere raadgeevingen komen, die tot deeze en geene pligten der Maatschappy betrekkelyk zyn. - Overeenkomstig niet de opgemelde inrichting en 't hoofdbedoelde van dit stukje raaken de lessen van Mejuffrouw Pennington inzonderheid de Vrouwlyke Sexe; dan 'er loopen hier en daar onder dezelven natuurlyk ook zulken, die van een uitgebreider aart zyn: waartoe uit veelen de volgende opmerking, wegens het onderscheid tusschen de goede geaartheid en de vriendlykheid, behoort:

‘Van alle hoedanigheden is, zegt zy, de goede geaartheid het moeijelykste om wel te onderkennen, om dat men ze, door eene algemeene dwaaling, met de vriendlykheid verwart. Ondertusschen zyn 'er geene twee hoedanigheden, die meer lynrecht tegen elkander zyn overgesteld. Dit vereischt eenige opheldering. Door eene goede geaartheid versta ik die waare goedhartigheid, die deel neemt in het geluk van het gantsche menschlyke geslacht; die de geneuchte van elk lid van het zelve in 't byzonder, naar haare beste vermogens, tracht te bevorderen; die den ongelukkigen ondersteunt, den hulpeloozen beklaagt en vertroost, en die haare weldaaden zo verre uitbreid als haare vermogens kunnen ryken. Op het tooneel des huislyken levens zal zy zich, op eene luisterryke wyze, vertoonen, in den gehoorzaamen en eerbiedigen zoon, den tederlievenden echtgenoot, den toegeeflyken vader, den getrouwen vriend, den zagten en medelydenden meester, zo wel over beesten als menschen. Aan den anderen kant is de vriendlykheid niets anders, dan een inneemend en aangenaam voorkomen, 't welk zynen oorsprong neemt, of uit eene natuurlyke vrolykheid van geest, of uit de nabootsing van inneemende manieren, gepaard met eene verpligtende en beleefde houding (het gevolg van eene goede opvoeding,) en eene onbepaalde inschiklykheid voor den

[p. 167]

byzonderen smaak van ieder gezelschap. Dit is de waare natuur van dat geen, dat men gemeenlyk vriendlykheid noemt, en zy is by veelen de meest heerschende hoedanigheid. Dikwils is men daardoor bedrogen geweest, en dan heeft men haar den al te edelen eernaam van uitmuntende goedhartigheid gegeven. Door haare schoonschynende uiterlyke vertooning heeft zulk een menigmaal dien eertytel verkregen, die in alle de bedryven zyns huislyken levens een wreede tyran, een twistzoeker, een wraakzuchtige, een grillige en ingebeelde dwaas was. Die mensch integendeel, die eene waare goedhartige geaartheid bezit, en wiens hart uitgestrekt is, om het geluk van alles, wat hem omringt, te vermeerderen, zal somwylen, door gebrek aan genoegzaame waereldkennis, of door eene op zichzelve loflyke rondborstigheid, kunnen mishaagen. Niet laag genoeg zynde, om altoos zyne gedachten te vermommen, zal hy nu en dan eenige hardheden zeggen, die het voorkomen van gemelykheid of onvriendlykheid zullen hebben: in dergelyke gevallen zullen die geenen, die de goedhartigheid van de vriendlykheid niet weeten te onderscheiden, en die dezelven voor zaaken van dezelfde natuur houden, schoon zy in de daad geenszins naar elkander gelyken, zich ten onrechte verbeelden, dat dergelyke hardheden uit eene slechte geaartheid voortkoomen. Wil men zich dan daaromtrend niet bedriegen, dan is het volstrekt noodzaaklyk, dat men op deeze onderscheiding wel lette, die u in de daad bewaaren zal, dat gy de schaduw, zo als men zegt, niet voor den man neemt. Zulks is eene onherstelbaare misvatting, die van ontelbaare rampen achtervolgd wordt.

Uit het geen tot hiertoe gezegd is, kunt gy gemaklyk zien, dat het het algemeene oordeel der waereld niet is, waar door de waare geaartheid deezer beminnelyke deugd gekend word. Daar enkele vriendlykheid in 't algemeen voldoende is, om de goedkeuring van het algemeen ten voordeele van den geenen zelfs te bepaalen, wiens hart volstrekt ledig is van alle tedere en weldaadige aandoeningen, zo kan men met geene zekerheid over de geaartheid van iemand oordeelen, dan door aandachtig te letten op zodanigen van zyne daaden, die gewoonlyk het minst opgemerkt worden, en op zyn gewoonlyke gedrag in zyn huis. Zulke niet vermomd wordende daaden ontdekken den mensch; het zy hy in de groote wereld of in de onbekendheid leeft; en zo kan deeze naauwkeurige kennis van zyn huislyk leven, en zyne minst opgemerkt wordende handelingen, alleen zyne waare geaartheid openleggen. Het beste middel, om zich in dit geval voor bedrog te hoeden, bestaat hierin, dat men zich op geene uiterlyke vertooningen, die al te ligt doen dwaalen, verlaat, maar dat men het zich tot eenen vasten regel maakt, dat men zyn oordeel inricht naar de eenvoudige en grove gevoelens van die geenen, die van den persoon, wiens

[p. 168]

geaartheid men kennen wil, afhangende, hem op zyne rechte waarde kunnen schatten, en die de goede of kwaade uitwerkselen van die geaartheid, waaraan zy onderworpen zyn, niet alleen zien, maar ter aller uure ondervinden. Ik wil daardoor zeggen, dat, wanneer iemand even zeer geëerbiedigd, geacht en bemind is van alle die geenen, die van hem afhangen en hem dienen, van den ryksten bewooner zyner landgoederen af tot den daggelder toe, van den trotschen rentmeester tot zynen armsten en laagsten dienaar, die, dankbaar om dat hy maar te werk gesteld word, aan allerlye slag van bedienden met onderwerping gehoorzaamt, gy dan met rede moogt besluiten, dat hy waarlyk die braafheid van character bezit, en die weezentlyke goedhartigheid, die vermaak vind, om over alle rangen van menschen geluk te verspreiden. Maar wanneer hy van zyne bedienden gehaat en veracht word, wanneer zy hem enkel uit vrees, zonder eenige liefde, dienen, (het geen gemaklyk te ontdekken is, hoe hy zich ook in 't openbaar moge gedraagen, hoe gunstig het algemeene oordeel der waereld ten zynen opzichte ook moge zyn) zo houd u verzekerd, dat zyne geaartheid zodanig is, dat het nooit eenig huislyk geluk zal voortbrengen.’