Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

Treffend voorbeeld van dankbaarheid en edelmoedigheid.

(Uit het Engelsch.)

Topal osman, die naderhand een der grootste Staatslieden en Veldheeren werd des Ottomannischen Ryks, werd, in den Jaare MDCCVIII, door den Sultan na den Bassa van Cairo gezonden. Hy reisde te Land na Said, het oude Sidon en Syrie, vreezende voor de stroopende Arabieren, die in de omliggende Landstreeken omzwerven, de Reizigers en de Caravaanen beroovende, ging hy aan boord van een Turksch Schip, bestemd na Damiate; een Stad, aan 't Oostlyk kanaal van den Nyl gelegen. In deezen korten overtocht ontmoetten zy een Spaan-

[p. 248]

schen Kaaper: hun Schip stondt in weerbaarheid geenzins gelyk, doch 't Scheepsvolk besloot te vegten, en zich, waar 't mogelyk, aan de slaaverny te onttrekken. De slag was bloedig. Osman, die toen vyfentwintig jaaren bereikt hadt, gaf de eerste proeven van die onverschrokkenheid, welke hy vervolgens zo menigvoud herhaalde. Het Scheepsvolk, door zyn voorbeeld aangemoedigd, vogt als leeuwen; dan, overmagt deedt hun eindelyk bezwyken, en osman werd gevangen genomen, naar eene gevaarlyke wonde in zyn arm en dye ontvangen te hebben.

De blyken van dapperheid, door osman betoond, bewoogen den Spaanschen Capitein een byzonder oog op hem geslaagen te houden, bovenal toen 't bekend werd, dat hy met last van den Sultan reisde, en gevolglyk eene groote losprys voor hem te wagten was. De wonden waren gevaarlyk, als hy te Malta kwam, waar de Kaaper inliep, om zich te herstellen. De wonde in de dye was de zorglykste, en hy ging 'er alle de volgende dagen zyns leevens kreupel aan; 't welk hem den bynaam van topal, of de kreupele, deedt draagen.

Ten dien dage was vincent arnaud, een Inboorling van Marseilles, Bevelhebber van de Haven van Malta, en hy ging, uit hoofde zyner bediening, aan boord van 't Kaaperschip, zo ras het in de Haven ten anker lag. Osman zag arnaud niet, of hy zeide: ‘Kunt gy eene edele en braave daad doen? Geef Losgeld voor my, en op myn woord durf ik u verzekeren, gy zult 'er niets by verliezen.’ - Zodanig een verzoek, met den monde van een Slaaf in ketenen, klonk vreemd; doch de wyze, waarop hy het voorstelde, trof den Franschen Bevelhebber dermaate, dat hy zich onmiddelyk tot den Kaaper-Capitein vervoegde, en vroeg, wat hy ten Losprys begeerde? Deeze eischte duizend Sequinen (bykans 500 Ponden Sterlings). Arnaud, zich daar op tot den Turk wendende, zeide: Ik weet niets van u, en zoudt gy begeeren, dat ik duizend Sequinen waagde, op uw enkel woord? - ‘Beiden,’ sprak de Turk, ‘handelen wy hier bestaanbaar met het geval, waar in wy ons bevinden. Ik ben in ketenen geslaagen, en beproef dus alles, om myne Vryheid te herkrygen; en gy doet wel, met niet af te gaan op het enkel woord van een onbekenden Vreemdeling. Thans heb ik niets dan myn woord van Eer, om het u te geeven; en kan geen overtuigende reden bybrengen, waarom gy 'er u op zoudt verlaaten. Nogthans zeg ik u, by herhaaling, gy zult des geen berouw hebben.’

Op dit herhaald aanzoek, ging de Bevelhebber na den Grootmeester, don perellos, om hem des verslag te geeven. De houding, met welke osman zich zyner gunste hadt aanbevolen, de schynbaare opregtheid, gepaard met de zonderlingheid der omstandigheden, bewoogen arnaud, om terstond weder te kee-

[p. 249]

ren na het Spaansche Kaaperschip, en by kwam met den Capitein overeen, dat hy zes honderd Sequinen ten Losprys voor osman zou betaalen. Vervolgens bragt hy hem aan boord van een zyner eigene Schepen, waar hy hem een Wondheeler bezorgde, en alles wat te zyner herstellinge kon dienen. Binnen korten tyd bevondt hy zich buiten gevaar.

Osman hadt zynen Weldoener gezegd, dat hy om het uitgeschooten Geld na Constantinopolen kon schryven; doch zich in handen vindende van een Heer, die zo veel vertrouwen op zyn woord van Eer gesteld hadt, verstoutte hem zulks, om nog eene andere gunste te verzoeken; hierin bestaande, dat arnaud de betaaling van den Losprys geheel aan hem zou overlaaten, Arnaud oordeelde, dat men zulk eene daad niet ten halve moest doen; en stemde, deswegen, niet alleen volvaardig in dien voorslag; maar gaf hem het bevel over het Schip, waar in osman zyn verblyf gehouden hadt; hem alle blyken van edelmoedigheid en vriendschap betoonende. Osman zette in dit Schip zyne reis voort.

De Fransche Vlag dekte hem thans voor de Zeeroovers. Spoedig bereikte hy Damiate, en zeilde den Nyl op tot Cairo. Hy was daar niet, of hy gaf duizend Sequinen aan den Schipper, om deeze aan zynen Weldoener te geeven, met een geschenk van eenige kostbaare Pelteryen; en schonk den Schipper vyf honderd Kroonen. Hy volvoerde de Sultans last by den Bassa van Cairo, en, na Constantinopolen trekkende, was hy de eerste, die het nieuws zyner Gevangenisse bragt.

Zyn leevendig bezef van de gunste, aan hem betoond, en de edelmoedige omstandigheden, die dezelve vergezelden, bepaalden zich niet tot die eerste beweegingen van Dankerkentenisse. Zyn geheele leeven lang hieldt hy niet op, met Brieven en andere Betooningen, blyk te geeven van den diepen indruk, door die Weldaad, op hem gemaakt.

Topal osman werd in den Jaare MDCCXXXII tot de waardigheid van Groot-Visier verheeven, die, schoon misschien de hoogste, waar toe een Onderdaan opklimt, altoos gevaarlyk is, en toen ten tyde allergevaarlykst. Hy hadt nauwlyks den voet in Constantinopolen gezet, om bezit van deeze nieuwe Waardigheid te neemen, of hy zondt tot den Franschen Afgezant, dien verzoekende, na Malta te schryven, en zyn ouden Weldoener kundschap te laaten toekomen van zyne verheffing; met verzoek, dat deeze zich wilde haasten, om hem te Constantinopolen te bezoeken, terwyl de dingen zich nog in dien stand bevonden; 'er by voegende, een Groot-Visier blyft zelden langen tyd in zyn post.

Kort daar op toog arnaud met zyn Zoon na Constantinopolen, medebrengende verscheide geschenken, en een twaalftal Turken, door hem vrygekogt. Deeze werden, op 't bevel van

[p. 250]

den Groot-Visier, voor hem gesteld. Hy ontving arnaud, met diens Zoon, in de tegenwoordigheid der grootste Staats-Officieren, met de sterkste tekenen van hartlyke toegenegenheid. Zich daar op tot de rondstaande Turken wendende, en op de gelosten wyzende, sprak hy: - ‘Zie daar deeze uwe Broeders, thans de aangenaamheden der Vryheid genietende, naa in Slaaverny gezugt te hebben. Deeze Fransche Heer is hun Verlosser. Ik zelfs ben Slaaf geweest, belaaden met ketens, wentelende in myn bloed, overdekt met wonden. Deeze is de Man, die my vrykogt en behieldt. Deeze, myn Meester, myn Weldoener. Aan hem ben ik Leeven, Vryheid, en alle Geluksgoederen, welke ik bezit, verschuldigd. Zonder my te kennen, betaalde hy voor my eenen grooten Losprys; liet my op myn enkel woord van Eer vertrekken, en gaf my een Schip, om te vaaren werwaards ik verkoos. Waar is een Musulman in staat tot het betoon van zulk eene Edelmoedigheid?’

Terwyl osman deeze aanspraak deedt, hielden alle de omstanders het oog onwrikbaar gevestigd op den ouden arnaud, die de handen van den Groot-Visier in de zyne geklemd hield. - Hier op deed hy, en Vader en Zoon, verscheide vraagen, wegens hun toestand en middelen, en hoorde hunne antwoorden met de genegenste aandagt: alles besluitende met eene Arabische Spreuk, Allah Kerim! ‘De Voorzienigheid van god is groot!’ Voor hun oog maakte hy eene verdeeling van de aangebragte geschenken, het grootste gedeelte derzelven schikkende voor den Sultan, der Sultane-moeder, en het Hoofd der blanke Gesnedenen. Waar op de beide Fransche Heeren hunne pligtpleegingen deeden, en vertrokken.

Topal osman was een van die weinigen, die, in den loop eens langen leevens, de doorslaandste betooningen gaf van eene ziel te bezitten, boven de toejuiching des Gemeens verheeven. Zyne Grootheid was het uitwerkzel zyner Deugden, van zyn Verstand en Onverschrokkenheid: dan, hy stelde zyn hoogste Eer, in te handelen als een Man, die geloofde, dat 'er een god is, en een toekomende Staat van Belooning en Straffe.

Mogt deeze braave Turk omtrent vincent arnaud vraagen, ‘Waar is een Musulman in staat, tot het betoon van zulk eene Edelmoedigheid?’ Wy mogen 'er byvoegen. ‘Waar zullen wy een Christen vinden, die eene Edelmoedige daad op eene edeler wyze vergeldt dan topal osman?’ - Voorbeelden van deeze soort zyn onder Christenen en Mahomethaanen zeldzaam, en verdienen daarom te meer in gedagtenisse bewaard te worden.