Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

De deugdzaame man.
In den Smaak van Gesner.

(Overgenomen uit Le Conservateur.)

Op een schoonen Herfstavond zag de gryze lysander, aan zyne deur, na 't westen uitziende, de ondergaande Zon, gelyk hy, langs hoe zwakker, en min brandende.

Van tyd tot tyd hief hy de oogen Hemelwaards, smeekende, dat hy eenen zo vreedzaamen uitgang mogt hebben, by het afneemen zyner dagen. Eenige oogenblikken daar naa deed het Schouwtooneel der Natuure hem het groot aantal zyner jaaren vergeeten. Voor de negentigste reize aanschouwde hy de verwisseling der Jaarsaizoenen. Lysander hadt ze altoos met bewondering aanschouwd; hy bewonderde ze nog, en riep uit: ‘Hoe schoon is de Natuur!’

Voorgevoelende, dat hy ze thans voor de laatste maal zag, bleef hy langen tyd in eene Godsdienstige verrukking opgetoogen. Stil, en zonder gemerkt te worden, hadt philander, zyn oudste Zoon, zich agter hem vervoegd. Hy bemerkte terstond, vol eerbied, het welspreekend stilzwygen des Grysaarts; doch het ontzag week welhaast voor den drang der liefde: hy wierp zich in de armen zyns Vaders, die uitriep: ‘Indien ik dit oogenblik myn leeven eindigde: myn laatste dag zou een gelukkige dag weezen!’ Zy omhelsden elkander, en

[p. 153]

hy hervatte. ‘Myn Zoon, zints lang heb ik u een Gezang beloofd, een Zang, den Deugdzaamen Man ter eere. De uure, tot welke ik 't zelve bewaarde, is, geloof ik, gekomen’.... en hy zong op deezen trant.

‘Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

Het leeven des Deugdzaamen Mans loopt zo vreedzaam voort als de bedaarde golfjes van eene waterbeekje, door een grasveld stroomende; gelyk deeze, laat de Deugdzaame overvloed en geluk agter. Gelyk deeze wordt hy begeerd, bemind en betreurd.

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

De Natuur waakt altoos over den Deugdzaamen Man. Zy is by hem als hy gebooren wordt, en geeft hem Ouders, zo wys als teeder, die voor zyne ontluikende kindsheid zorgen, en hem ter deugd vormen. Binnen kort wordt hy groot, gelyk zy. Het eerste gebruik zyner kragten is zyne verzwakkende Ouders te ondersteunen. Hy zou hun gaarne willen wedergeeven wat zy hem verleenden. Dan, welhaast spreekt de Natuur in zyn hart. Hy gevoelt de noodzaaklykheid van eene Wederhelft. Een waardig Voorwerp biedt zich zyner onschuldige begeerten aan. De tederste liefde neemt hem, welhaast, in de zagtste banden gevangen. Eene beminnelyke en talryke Naakomelingschap is de vrugt van eene zo heilige Egtverbintenis. Het geluk hunner Kinderen maakt hun geluk uit. Zy kunnen op eene regtmaatige wedervergelding hoopen. De jaaren vermenigvuldigen: het Deugdzaam Paar kromt zich allengskens onder dien last. Het bezwykt eindelyk, beweend van de hunnen; en over deezen te vrede, sterven zy, gelyk zy geleefd hebben.

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

De Ongelukkigen zegenen den Deugdzaamen Man! Hy wordt door zyne Landgenooten bemind, door den Buitenlander geagt. De streelendste vermaaken verzamelen zich rondsom zyn nederig dak. Vrolyke gesprekken, onschuldige spelen, vullen zyne ledige uuren aan, gieten een saus over zyne maaltyden, en rusten hem toe tot nieuwen arbeid. Tot voltooijing

[p. 154]

van zyn geluk, zit de Vriendschap, de trouwhartige Vriendschap, aan zyn tafel.

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

Voor den Deugdzaamen Man is de dageraad altoos schoon, de dag helder, en de natuur steeds in haar Lentekleed. Het ontwaaken van den Deugdzaamen is het hervatten zyns gelukstaats: zyn dag is reeds by overdenking besteed; de ongelukkige telt voor hem de voorby gaande oogenblikken. De nagt verrast den Deugdzaamen niet, voor dat hy den dag wel besteed hebbe. Een zagte slaap sluit als dan zyne oogleden: hy slaapt, niet vreezende door knaagingen van binnen wakker gemaakt te zullen worden. Vrede is de gezellinne der Onschuld. De stilte des middernagts is niet grooter dan die van zyn hart.

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

De Snoodaart deelt, wel is waar, met den Deugdzaamen in het genot des Daglichts. De Nagt strekt over beiden de donkere vleugels uit. De Natuurschenkt den eenen zo wel als den anderen haare weldaaden. Dan, welk een groot onderscheid maakt zy tusschen Deugd en Ondeugd! Die zelfde geschenken, welke het geluk uitleveren van den Deugdzaamen, welke ze weet te genieten, dienen ten bron van rampen voor den misbruikenden Boozen. De Wyn, die de kragten der Maatigen versterkt, beneemt ze den Onmaatigen.

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

Zomtyds verdonkeren dikke wolken de anders heldere dagen des Deugdzaamen: zyne vermaaken worden door smerten overdwarst; doch zulks is eene verstandige voorzorge van de Natuur, om hem de waardye des Geluks te beter te leeren kennen. Welk een tegenspoed hem bejegene, hy bewaart altoos een goed Hart; een opregten Geest; een zuivere Ziel; eene trooststemme spreekt steeds in zyn binnenste. Vrees niet, gy zyt Deugdzaam!

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

De Natuur bemint den Deugdzaamen. Zy schenkt hem eene gelukkige Kindschheid, eene bevallige Jonglingschap, en gerusten Ouderdom. Zy geeft hem verstandige Ouders, eene kuische Egtgenoote, liefheb-

[p. 155]

bende Kinderen, waare Vrienden, eene volmaakte gezondheid, een vrugtbaaren akker, een gelukkig leeven, en zagten dood. De Deugdzaame is een gelukkige Zoon, een gelukkig Egtgenoot, een gelukkig Vriend!

Wat is het aangenaam Deugdzaam te leeven!

Maar de traanen biggelen u ten ooge uit,’ sprak de Grysaart; zyn Zoon weder omhelzende. ‘'t Is my een wellust u zo aangedaan te zien op dit geschetste beeld eens Deugdzaamen Mans. Wees altoos Deugdzaam, en gy zult altoos gelukkig zyn!’

Dit waren de laatste woorden van lysander. Hy wist niet, dat de dood, die reeds eenige oogenblikken agter hem gestaan hadt, een tooneel zo teder niet hadt willen stooren door 'er op te verschynen. Dan nauwlyks hadt de oude lysander voleindigd, of hy vertoont zich. Hy ziet hem zonder schrik, en wagtte den slag zonder vreeze. Hy omarmde philander nogmaals. De Dood bediende zich van dat oogenblik... en hy gaf den geest in de armen eens Zoons, in wien hy herleefde.