Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

[p. 4]

Letterschrift, niet eerst aan Moses ontdekt, noch van eene onmiddelyk Godlyke herkomste.

(Ontleend uit astle's Origin and Progres of Writing.)

Veele Geleerden hebben verondersteld, dat het Letterschrift van eene Godlyke herkomst was, en verscheide beweerd, dat god zelve de Letters eerst mededeelde, terwyl andere staande hielden, dat de Wet der Tien Geboden het eerste Letterschrift geweest hebbe.

't Is zeer onze zaak te onderzoeken, in hoe verre deeze gevoelens gegrond zyn; want kunnen ze naar eisch beweezen worden, dan mogen we allen verder onderzoek staaken; doch blykt het dat ze geen steunzel in de Rede of in de Heilige Schrift hebben, dan hebben wy de volste vryheid, om den Oorsprong der Letteren elders te zoeken: ter voldoening der zodanigen, die deeze begrippen omhelsd hebben, moeten wy nagaan wat de Gewyde Geschiedenis deswegen aan de hand geeft.

Het eerste gewag van schryven vinden wy Exod. XVII. 14. De heere zeide tot moses, schryft dit tot gedagtenisse in een Boek, en legt het in de ooren van josua, dat ik de gedagtenisse van amalek geheel uitdelgen zal, van onder den Hemel. - Dit bevel werd gegeeven, onmiddelyk naa de nederlaage der Amalekiten, by Horeb, en eer de Kinderen Israëls den Berg Sinai bereikten. Merkwaardig is het dat 'er geen de minste aanduiding zy, om ons te doen denken, dat het schryven toen nieuwlings was uitgevonden; integendeel mogen wy besluiten, dat moses begreep wat het was een Boek te schryven; anderzins zou god hem onderrigt hebben, gelyk hy noach deedt, by het bouwen van de Ark: was hy in de Schryfkunst geheel onbedreeven geweest, zou hem, zonder zulk eene onderregting, dit bevel niet hebben kunnen gegeeven worden: moses brengt ook geen de minste zwaarigheid in, op het ontvangen van dit bevel. - Wy vinden desgelyks, dat moses alle deeze woorden schreef, en alle de oordeelen des heeren begreepen in het een- en twintigste, en de twee volgende, Hoofdstukken van het Boek exodus, eer de twee beschreevene Steenen Tafels hem toegezegd waren. De

[p. 5]

overlevering dier Tafelen wordt niet gemeld voor het 18 vers van het XXXI Hoofdstuk, naa dat god voleind had met hem op den Berg te spreeken, schoon de Tien Geboden, onmiddelyk naa zyne derde afdaaling, werden afgekondigd.

't Verdient onze opmerking, dat moses nergens het Letterschrift opgeeft als iets nieuws ten zynen tyde, veel minder zich zelven als den Uitvinder; in tegendeel spreekt hy van de Schryfkunst als eene welbekende zaak, en algemeen in gebruik. Exod. XXVIII. 21. schryft hy: Deeze Steenen zullen zyn met de twaalf naamen der Zoonen Israëls, met hunne naamen; zy zullen als zegelen gegraveerd worden, elk met zynen naame, voor de twaalf Stammen zullen zy zyn, en wederom vers 36. Verder zult gy eene plaate maaken van louteren goude, en gy zult daar in graveeren, gelyk men zegelen graveert, de heiligheid des heeren. Kan 'er iets uitdruklyker gezegd worden? Zou het niet ongerymd weezen te lochenen, dat deeze Naamen en deeze Spreuk, in Woorden en Letteren, moesten vervaardigd worden? Dan het schryven was, ten tyde van moses bekend, en by het Volk in gebruik, naar uitwyzen van Deut. VI. 9. waar de Israëliten geboden worden, de woorden welke moses hun geboodt op de posten van hunne Huizen en aan hunne Poorten te schryven; zie ook Deut. XI. 20. De Koning, moest een dubbel van de Wet afschryven in een Boek, Deut. XVII. 18. De Man iets schandelyks in zyne Vrouwe gevonden hebbende, moest haar een Scheidbrief schryven. Deut. XXIV. 1. Over de Jordaane getrokken zynde, moesten de Israëliten groote steenen oprichten, dezelve met kalk bestryken, en daar op alle de woorden der Wet schryven. Deut. XXVII. 3. 8. Eenige deezer plaatzen, dit verdient eene byzondere opmerking, hebben betrekking tot gevallen vóór de Wetgeeving op den Berg Sinai.

Indien moses de Uitvinder van het Letterschrift geweest ware, of de Letters van god ontvangen hadt, welke tot dien tyd toe onbekend waren by de Israëliten, zou het hem als een verstandig Man gevoegd, en zeer overeenkomstig met zyn Character geweest hebben, dat hy hun den aart en 't gebruik deezer onschatbaare Kunst, door god hem ontdekt, mededeelde; moeten wy niet natuurlyk veronderstellen, dat hy den Werklieden, die hy Steenen en de gouden Plaat, ter bewerkinge, overgaf, zou gezegd hebben: ‘In dit graveeren zult gy de Let-

[p. 6]

ters gebruiken, welke god my mededeelde, of die ik nu ontdekt, en het gebruik daar van u geleerd, heb.’ Doch hy wyst hun tot een voorbeeld algemeen in zwang, zy moesten te werk gaan als de Zegelgraveerders. De Oude Oostersche Volken sneeden hunne Naamen en Spreuken op hunne Zegels, gelyk dit nog de gewoonte is by de groote lama van Tartarye, by de Vorsten in Indie, by den Keizer van Constantinopole, en diens Onderregenten.

Was deeze Kunst, ten dage van moses, eene nieuwe ontdekking geweest, hy zou het zo wel opgetekend hebben, als andere Uitvindingen: by voorbeeld, de Muzyk, enz. En 'er is geen reden altoos om te veronderstellen, dat god de onmiddelyke Ontdekker der Schryfkunst was: want moses zou niet hebben kunnen naalaaten eene byzonderheid van dat aanbelang te vermelden: de gedagtenis van welke een der sterkste bolwerken tegen de Afgodery zou opgeleverd hebben.

Verscheide aanzienlyke ongewyde Schryvers kennen de Ontdekking der Letteren aan de Goden, of door de Goden verlichte Mannen, toe. Plato drukt zich hier omtrent sterk uit, en vermeldt de God theuth of mercurius, als den Uitvinder der Letteren. Diodorus siculus wil, dat mercurius de Schryfletters uitvondt, en de Menschen de beginzels der Starrekunde leerde. Cicero stemt met plato in, en betuigt, dat hermes of de vyfde mercurius, door de Egyptenaars toth geheeten, de Letters eerst aan dat Volk mededeelde. De Gentoos beweeren, dat hunne Voorouders de Letters ontvingen van het Opperweezen, by hun Brahma geheeten.

Schoon wy, uit deeze getuigenissen, mogen opmaaken, dat de Schryfkunst tot eene hooge Oudheid opklimme, ontdekken zy ons, nogthans, dat de Ouden zeer onvolkomene denkbeelden gehad hebben van de waare herkomst. Plato zegt, dat eenigen, wanneer zy eene zwaarigheid niet uit den weg konden ruimen, eene Godheid in 't spel bragten, om den knoop door te hakken; en de geleerde Bisschop van Gloucester merkt op, dat de Ouden niets aan de Goden toeschreeven, waar van zy eenige bescheiden hadden; doch, wanneer de heugenis der uitvindinge verlooren was, eigenden zy die, onmiddelyk, aan eene Godheid toe.

Naardemaal de Gewyde Geschiedenis ons des niets bepaalds opgeeft, en de Ongewyde Schryvers niets voldoe-

[p. 7]

nends daar over in 't midden brengen, staat het ons vry dien Oorsprong op te spooren. - Een weinig nadenkens zal ons ontdekken, dat de Menschen, in derzelver ruwen en onbeschaafden staat, noch tyd, noch neiging, noch aanspooring, hadden, om hunne Zielsvermegens te oefenen tot eene maate, genoegzaam om Letterschrift te vormen; doch, wanneer een Volk zulk een staat van beschaafdheid bereikte, als vorderde, dat zy de bevattingen der Ziele, welke geene Lichaamsgedaante hadden, vertoonden, gaf noodzaaklykheid, de Moeder der Kunsten, gelegenheid tot eene verdere uitbreiding der menschlyke bekwaamheden, en drong zodanig een Volk tot het uitvinden eener vaardiger wyze, om hunne zaaken te verrigten, en de gebeurtenissen te bewaaren, dan door Schilderschrift kon geschieden: want de onmogelykheid, om eene verscheidenheid van louter verstandlyke en afgetrokken denkbeelden en klanken, door eene zinnebeeldige voorstelling, uit te drukken, deedt zich natuurlyk op, en teffens de noodzaaklykheid, om eene andere wyze uit te vinden, die meer bevatte.

Dusdanige uitoefeningen van het verstandlyk vermogen greepen plaats, wanneer een Volk vorderingen begon te maaken in Kunsten, Handwerken en Koophandel; hoe meer vernufts zodanig een Volk bezat, hoe meer vorderingen 't zelve maakte in de uitdrukking zyner spraake, terwyl Volken, min gevorderd in beschaafdheid en weetenschap, een min volkomen zamenstel van Characters hadden; en, eeuwen lang, niet verder in die Kunst vorderden dan de Chineezen in het maaken van hunne merken. Hieruit sproot voort, dat de bezigheid der Vorsten, Kunstenaars en Koophandeldryvers, de noodzaaklykheid deedt gebooren worden, om bedagt te zyn op de uitvindinge van eene vaardige wyze, om berigt mede te deelen aan hunne Onderdaanen of Medehandelaaren, op eenigen afstand van hun verwyderd. Zulk eene verbetering was van de blykbaarste nutheid niet alleen voor den Vorst, en den Staatsman, maar voor allen die eenen eenigzins uitgebreiden handel dreeven.