Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

[p. 527]

Verhandeling over Gods laatste einde in de Schepping der Wereld, door J. Edwards, Prosessor en Predikant te Northampton, in Noord - Amerika. Uit het Engelsch vertaald door M. van Werkhoven, en uitgegeeven met eene Voorrede en Aanteekeningen, door C. Brem. Te Amsterdam, by M. de Bruyn, 1788. Behalven de Voorrede en den Inhoud, 198 bladz. in gr. octavo.
J. van Lodensteyn's Geestlijke Gedachten, over den waaren aart van 's Menschen gelukzaligheid. Naar de hedendaagsche schrijfwijze veranderd, door M. van Werkhoven, en uitgegeeven, met een Voorbericht en Aanteekeningen, door C. Brem. Te Amsterdam, by M. de Bruyn, 1788. Behalven het Voorbericht, 220 bladz. in gr. octavo.

Men voegt deze twee Stukjes zeer geschiktlyk te zamen, gelyk de Uitgever Brem, in zyn Voorbericht, voor het laetste te kennen geeft. ‘De Onderwerpen, (zegt hy,) in de beide Werkjes behandeld, zijn gewis zeer naauw aan elkanderen verwand. Want is God zelf het laatste Einde van alles, wat buiten hem, door zijne Almagt en Algenoegzaamheid, is en bestaat; dan is het ook zeker, dat de mensch, zal hij aan zijne hooge bestemming beantwoorden, en dus ten hoogste gelukkig, d.i. gelukzalig zijn, zig ook, als een redelijk en vrijwillig werkend schepzel, geen ander nog hooger einde kan voorstellen. En dit einde kan hij alleen bereiken, wanneer hij vrijwillig en met genoegen alles wat hij is, heeft, en doet, onderwerpt en dienstbaar maakt, aan den roem, de eer en verheerlijking van den hoogen god. - Dit Stuk is door den Heer edwards in zijne Verhandeling, geleerdelijk en overtuigende betoogd. De Heer lodensteyn, op denzelfden grondslag bouwende, heeft, - mag ik mij dus uitdrukken, - op die Leerreden de Toepassing gemaakt, in dit Stukje, waarin niet minder bondig en overtuigend aangeweezen wordt, dat onze hoogste Gelukzaligheid gelegen is, in die Waarheid dadelijk te beoeffenen.’ - Schoon we juist dat overtuigende, waar van de Heer Brem spreekt, in deze Werkjes niet vinden, kunnen we 'er echter in volle ruimte wel van zeggen, dat ze naer die denkwyze regelmatig ingericht

[p. 528]

zyn, en, op dien grondslag, met stichting gelezen kunnen worden. 't Is bekend, dat velen anders over dit onderwerp denken, oordeelende dat Gods laetste einde in de schepping der Waereld was, de gelukzaligheid zyner schepzelen; welker beooging ook door den Eerwaerden Edwards niet ontkend, noch door Lodensteyn betwist word, maer als ingeslooten is in het denkbeeld, dat Gods Heerlykheid het laetste einde van de schepping der Waereld is. - Mogelyk zyn ze het spoor niet geheel byster, die denken, dat hier meer een woordenstryd, dan een wezenlyk verschil, plaets heeft. - Wat 'er van zy, 't is gelukkig, dat de verschillende denkwyzen daeromtrent, gelyk het met meer Godgeleerde bespiegelingen gaet, geen wezenlyk nadeeligen invloed op het betrachtlyke hebben; daer men, ter wederzyde, 'er op aendringt, om God te verheerlyken, door hem, ter zyner eere, volvaerdig in alles te gehoorzamen.