Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

Briefwisseling, tusschen de Familie en Bekenden, van den Vriend der Kinderen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Tweede deels, tweede stuk. Te Haarlem, by F. Bohn, 1787. In 8vo. 173 bladzyden.

In dit Stukje is deeze Briefwisseling, die wyders op dezelfde leerzaame manier als het voorige ingerigt is, vergezeld van een Tooneelspel in drie Bedryven getyteld: de gevaaren der Jeugd. Het zelve strekt, inzonderheid, om der jeugd onder 't oog te brengen, hoe ligtlyk zy zig aan onheilen bloot stellen, wanneer ze, buiten der Ouderen kennis, zig in minnehandelingen laaten inwikkelen; al ware 't zelfs met medeweeten of op aanraaden eener Gouvernante, die wel eens haaren invloed, op het vooruitzigt van eigenbelang, schandelyk listig misbruikt. - Een oogschynlyk onvoorzigtig gedrag van Juffrouw Lotje, op een Bal, omtrent een jong Heer, die haarer oplettendheid geheel onwaardig was, met eene schynbaare veronagtzaaming van den Heer Spiritus, welke zig mede op dat Bal bevond, had dien scherpen toeziener van 't gedrag der Kinderen zynes vriends aanleiding gegeeven tot het opstellen van dit Tooneelstuk, het welk hy Juffrouw Lotje zydlings in handen deed vallen. Het gedrag dier jonge Juffrouw was intusschen geenszins van dien aart geweest, als de Heer Spiritus vermoedde; maar zyne betoonde agterdogt, op het Bal, had haar aangezet, om een rol, dien zy als eene grap aangevangen had, voort te speelen; en zyne daarop volgende agte houdendheid, die eenige dagen duurde, welke de jonge Juffrouw niet goedvond voor de vuist tegen te gaan, baarde eene anders geheel ongewoone koelheid, jegens elkander; tot dat het vinden van 't opgemelde Tooneelspel, by een daaruit voortvloeiend gesprek, dezelve een einde deed neemen. Dit gesprek naamlyk bragt eene wederzydsche verklaaring te wege, en had eene verzoening der gemoederen ten gevolge; het speet den Heer Spiritus haar verdagt gehouden te hebben, dat ze zig te veel van een laffen melkmuil zou laaten inneemen; en het speet Juffrouw Lotje, dat ze in 't geheele geval wat al te los te werk gegaan was. - Zy verhaalt deeze gebeurtenis in een Brief aan haaren Broeder, en maakt 'er een leerzaam gebruik van, dat ook bejaarden zig

[p. 368]

wel eens mogen herinneren. - Aan 't einde van haar verhaal komende, vervolgt zy in deezer voege.

‘Hy [de Heer Spiritus] verzogt my honderdmaal verschooning over zyne agterdogt, en ik hem over myne onbedagtzaamheid. Voorts deed ik door myn vriendlyk aandringen hem ook beloven, dat hy my zyne waarschuwingen, die ik altoos met de grootste dankbaarheid, als de kragtigste bewyzen zyner vriendschap, en zorge voor mynen wezenlyken welstand, erkennen zoude, nooit weder door eenigen agterdogt of wantrouwen, maar door rondborstige openhartigheid, en niet zydelings of door dubbelzinnige onderrigtingen, geliefde te kennen te geven: en dat ik hem dan altoos rekenschap geven kon, en niet ligt hierin mistasten zoude.

En inderdaad dit is, waarde broeder, altoos myne manier van denken, en ik ben verzekerd, dat menige partyschappen, en menige verkoeling in vriendschap, alleen uit dergelyke misvattingen ontstaan; als men namelyk niet regt voor de vuist zegt zo als men het meent. Zulk soort van mokken, pruilen en mompelen, of zo als men 't noemen wil, vergelyk ik by het gedrag dier twee oude wyven, die elkander in 't donker in een bosch ontmoeteden. De een hield de ander voor een toverheks of spook, en dus wilden zy elkander niet voorby gaan, voor dat het dag wierd. Hadden zy elkander toegeroepen, “wie zyt gy, waar moet ge heen, of hoe komt ge hier?” dan hadden zy geweten wat zy aan elkander hadden, en elk had gerust zyns weegs konnen gaan.

Eenigen tyd geleden, was zekere Dame uit de stad by ons, die onze moeder kwam spreken, en die, door soortgelyk mokken of pruilen, met eene harer vriendinnen in onmin geraakt was. Deze was namelyk in een winkel gekomen, waar zy een stuk zyden stof zag, daar zy grooten zin in had, des zy heen gaande besloot, om, des anderen daags, daar van een kleed voor haar te kopen. Hare vriendin komt toevallig op dien morgen wat vroeger in dezelfde winkel, en kiest, daar zy van het voornemen der andere geen woord wist, juist dat zelfde stuk. De eerste, wederkomende, vindt dat het stof verkogt is, en ziet niet lang daar na hare vriendin te voorschyn komen met dat kleed aan. Hierop beeldde zy zich vast in, dat de andere, iets van haar voornemen geweten hebbende, haar dit heimelyk ontfutseld had. In plaats van hare vriendinne hier over te onderhouden, begint zy te pruilen, laat haar bezoek telkens afwyzen, is stekelig tegen haar in gezelschappen: kortom men houdt in 't geheel op, elkander te zien, en leeft in volslagen vyandschap, zonder dat de eene de oorzaak hiervan ontdekken kan, tot dat eindlyk de persoon, die zich beledigd achtede, dezelve aan myne moeder openbaarde; die daarop aannam de andere hierover te zullen onderhouden, en dus komt de gar-

[p. 369]

sche historie uit. Zy betuigt heiliglyk geen woord van het oogmerk harer vriendinne geweten te hebben, want dat zy haar gaarne dan het stof gelaten had, daar zy 'er zo veel belang niet in stelde; en nu schamen zy zich beide. Inmiddels is hier door tusschen deze Familiën eene koelheid en breuk in de vriendschap ontstaan, die niet ligt weder te heelen zal zyn. Had de eerste Dame haar ongenoegen aan de andere rondborstig geuit, dan had die geweten, waarom de andere op haar verstoord was, of zy waren vrienden gebleeven. Neem dit voor u zelven ook in acht, lieve Broeder! Gy pleegdet voorheen ook wel een weinigje aan dat zeer te hinken, en dat deugt onder broeders en zusters in 't geheel niet. Veel beter is het elkander eens voor de vuist de waarheid gezegd, en dan - ziet daar is myne hand - wy hebben beiden fout, - en daar mede weder goede vrienden! 'Er sluipt door dat smooren zeer ligt eenige verbittering of koelheid in het harte, welke door geen berouw te verzoeten, of door eenige warmte weg te nemen is.’