Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

Aanleiding tot onderwijs in de Leere en Plichten van den Godsdienst. Uitgegeven door J.W. Tilanus, Th. Dr. Predikant te Harderwijk. Te Harderwijk, bij J. van Kasteel, 1788. Behalven het Voorbericht en den Inhoud, 112 bladz. in octavo.

Een zeer algemeen gebrek der gewoone godsdienstige Onderwysboekjes, waer over vele al voorlang geklaegd hebben, is by den Eerwaerden Tilanus dermate in opmerking gekomen, dat hy 't niet wel by klagten kon laten blyven, maer zich genoopt gevoelde de hand aen 't werk te slaen, en 't zyne toe te brengen, om iets beters aen de hand te geven. - ‘Ze bevatten naemlijk, gelyk zyn Eerwaerde zich uitdrukt, alleen leerstellige waarheden en geheel niets, of zeer weinig, van de zedeplichten: ze zijn daarbenevens doorgaans in eene al te kunstige schoolsche vorm en taal, met inmenging van veel onbepaalds, willekeurigs, en, voor ver de meesten, onbegrijplijks opgesteld; terwijl zij ook niet genoegzaam doen gevoelen, dat het in den godsdienst, niet bloot op weten en gelooven, maar vooral op beoefenen aankome; gelijk Jesus en zijne Apostelen zoo duidelijk en herhaald geleerd hebben,

[p. 335]

dat 'er geene twijfeling omtrend overblijft.’ Dit spoorde onzen Leeraer aen, tot het vervaerdigen van een geschikter godsdienstig volksboekje, ‘dat die waarheden en plichten, welke wij, als Christenen, in ons geheel leven, meest noodig hebben, nauwkeurig en getrouw, in eene natuurlijke orde, zonder wijdloopigheid, duidelijk, en in eene ongekunstelde verstaanbare taal, voorstelde.’ Terwyl hy zich hiertoe verledigde, kwam hem in handen een boekje van den Heer Pfeiffer, Gereformeerd Professor te Marburg; het welk dermaate aan zyn bedoelde oogmerk beantwoordde, dat hy besloote het zelve grootlyks over te neemen, met 'er hier en daar enige veranderingen in te maken, en het zelve door enige byvoegzels voor de Nederlandsche Gemeenten nuttiger te doen zyn. - Zyn Eerwaerde heeft, ter bereikinge van zyn bedoelde, met oordeel de uitvoering zo wel ingerigt, dat zyn arbeid van vrugt kan zyn, ter geregelder onderwyzinge van dezulken, die tot het Lidmaetschap der Nederlandsche Kerke voorbereid begeeren te worden. De hieromtrent vereischte Leerstellige kundigheden worden, in dit Geschrift, genoegzaem voorgedragen, en de Leerling wordt met gene noodelooze omslachtigheden vermoeid: by de duidelyke verklaring van het Geloof in Jezus ontvouwt de Leeraer de daermede verbonden gezindheden des harten; en geeft voorts ene leerzame onderrichting, nopens de plichten, die ons omtrent God, den Naesten en ons zelven, te betrachten staen: voegende hier by ten laetsten nog zyn onderwys, betreffende de belydenis des Christendoms, en byzonder van den Doop en 't Avondmael. - Geleidlykheid en klaerheid is in de Vragen en Antwoorden gemeenlyk zeer wel in agt genomen; en daer zyn Eerwaerde zich der beknoptheid bevlytigd heeft, zou men veelligt hier en daer nog wel enige nadere onderrichtingen begeren. Ten einde daer aen, naer 't voorgestelde plan, te voldoen, heeft de Leeraer op verscheiden plaetzen 'er enige aenmerkingen bygevoegd, waer van een kundig Onderwyzer een goed gebruik kan maken, en die een oplettenden Leerling insgelyks te stade kunnen komen.