Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

Spectatoriaale Schouwburg. Zestiende Deel. Te Amsterdam, by de Erven P. Meijer en G. Warnars. 1787. In octavo, 367 bladz.

Een drietal van weluitgevoerde Tooneelstukken wordt ons met dit Deel in handen gegeeven. - Het eerste, getyteld de Neef van Guadeloupe, schetst ons ten leevendigste de characters van vuile eigenbaatigheid en zuivere menschliefde, in twee verschillende ontmoetingen, van iemand, die, na een aanmerkelyk tydsverloop, uit Guadeloupe wedergekeerd, zyne twee naaste Bloedverwanten op de proeve stelt. Onder den schyn van een ongelukkigen Schipbreukeling, zoekt hy hulp by den vermogenden Heer Dortigni, en deszelfs pragtige en verkwistende Huisvrouw; doch te vergeefsch; hy vervoegt zich op de eigenste wyze, by deszelfs Zuster, Mevrouw de Mileau, die in bekrompen omstandigheden leeft, en terstond bereidvaardig is, om hem allen haar mogelyken onderstand te bieden: het welk ten gevolge heeft, dat hy de laatste in zyn ongemeeten rykdom doet deelen, en zich met haar in den Echt verbindt. 'Er heerscht in dat alles een treffend contrast, en de tusschenkomende Tooneelen leveren een ryken voorraad van leerzaame voorstellingen: wel byzonder geeft de ontdekking, die Mevrouw Dortigni wel dra, nopens de weezenlyke gesteldheid van Neefs omstandigheden, ontvangt, den Opsteller van dit Stuk, aanleiding om het laage der eigenbaatigheid, haaren begaanen misslag ziende, in het juiste daglicht te stellen. - Een tweede Stuk, 't welk ten opschrift heeft, de verstrooide Vrouw verbeterd, brengt ons, als een Hoofdcharacter van dit Stuk. op het Tooneel eene Vrouw, die haar Huishouden verwaarloost, door haare onophoudelyke verkeering in Gezelschappen, en veel gelds verspilt door haare speelziekte: waar van een schurk, met wien zy ingewikkeld is, misbruik maakt, die het niet alleen op haare beurs, maar ook op haare eer toeleid; tegen welk laatste zy egter, door haare kuisheid, gelukkig bestand is. Haar Man, de Baron d'Olban, van haare zuiverheid in

[p. 269]

't punt van eer verzekerd, heeft haar zekerlyk lief, dan haare verstrooidheid en verkwisting maakt hem 't leeven bitter; te meer daar alle zyne poogingen ter haarer verbeteringe van geen vrugt zyn, 't welk hem hooploos doet worden. Dan een zeker Heer, by hem huisvestende, (diestyds nog een onbekend Persoon, maar die zich vervolgens openbaart als zyn Oom, en een Man van groot vermogen,) geeft hem raad, en 't opvolgen van denzelven brengt, onder het bykomende gedrag van dien Heer, de gewenschte verandering te wege; waarmede ook, door dien zelfden Heer, een gestremd Huwelyk van des Barons Zuster met haaren Minnaar, bevorderd word. Dit Tooneelstuk is wat te vol van bykomende omstandigheden, die juist niet altoos recht natuurlyk zyn, en 't stuk langwylig maaken, maar 't hoofdbedoelde is natuurlyk getroffen en uitgevoerd. - Het laatste Stuk, getyteld de Vryheidsliefde, brengt ons eene Amerikaansche geschiedenis onder 't oog, waarin Mongeron, als de Verdeediger van Nieuw York, toont, hoe veel de Vryheidsliefde vermag. Mylord Howe, de Bevelhebber der Engelsche Troepen, tragt Mongeren over te haalen, Nieuw York in zyne handen te leveren. Hiertoe wil hy zich, alle andere poogingen vrugtloos zynde, bedienen van deszelfs Zoon Eduard, die, met zynen Zoon Edmund, uit Engeland overgekomen, toevallig in zyne magt geraakt is. Hy poogt dien Zoon te beweegen, om het Vaderlyke hart te vertederen, en hem van de verdere verdediging dier Vesting te doen afzien: waarin hy eerder hoopt te slaagen, om dat hy Mongeron, die, by eene wapenschorsing van zes uuren, in een gesprek met hem bewilligd had, in zyne Tent verwagtte. Eduard hoort dien voorslag met verontwaardiging, en wyst denzelven moedig van de hand. Howe wil dat zyn Zoon Edmund dien Jongeling, zyn Boezemvriend, daar toe zal overhaalen; dan deeze, zulk een bedryf wraakende, vindt in die omstandigheden niets beter dan met zynen Vriend te vlugten, om met een Fransch schip na Frankryk over te steeken, en aldaar verdere maatregels te neemen. Hy tragt dit ook werkstellig te maaken, maar Howe verydelt dien aanslag, en doet beide de Jongelingen gevangen neemen. - Intusschen nadert het uur tot het bovengemelde gesprek bepaald, en Mongeron verschynt. Howe wendt alles aan, om dien Gouverneur, door minzaame en veel beloovende voorstellingen, tot zyn bedoelde over te haalen; en, dit vrugtloos bevindende, doet hy een Gordyn opengaan; waarop Mongeron zynen Zoon, als een Krygsgevangen, en wel als ter doodstraffe geschikt, voor zich ziet staan. Dit gezigt ontroert hem, brengt hem in woede, doch hy herstelt zich. In een daar op volgend gesprek verstaande, dat Howe de overgave de vestinge eischt of dien Jongeling zal doen sneeven, moedigt hy zynen Zoon, die reeds betuigd heeft, den dood niet te vreezen, aan tot volstandigheid,

[p. 270]

en men maakt zich gereed om op hem te schieten. Maar op dit tydstip verschynt Edmund, door zynen Oppasser uit de gevangenis losgelaaten: deeze omhelst zynen Vriend Eduard, en maakt het treffen van Eduard onmogelyk, zonder tevens hem te ontzielen. Dit brengt Howe ten laatste tot inkeer; en 't Stuk loopt verder af, met het beraamen eeniger schikkingen omtrent beide de Jongelingen, en 't verlangen der wapenschorsinge voor nog vierentwintig uuren In deeze meerendeels zeer treffende Tooneelen, zyn de Characters uitneemend wel uitgevoerd; het staatzugtige van Howe, en de Vryheidsliefde van Morgeron, mitsgaders het smertlyke gevoel van Howe, op het leevend bezef van 't haatlyke van dit zyn wanbedryf, is hier in volle kragt getekend; en 't edelmoedige gedrag van Eduard en Edmund in een schoon licht geplaatst.