Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

[p. 147]

Christlyk Zedeboek voor Domestiquen, waar in aanleiding wordt gegeeven, hoe zy in en door hunne omstandigheden, kunnen gelukkig worden, en zich den last van hunnen stand ligt en aangenaam maaken. Benevens een voorstel van een beproefd en beslissend middel, voor Heeren en Vrouwen, om goede en getrouwe Domestiquen te verkrygen, tot welzyn van de Burgerlyke Maatschappy, tot nut van de Domestiquen, en ten voordeele van de Armen, en 't licht gegeeven, door Demophilus. Tweede Uitgave. In 's Gravenhage, by J.A. Bouvink, 1787. In gr. 8vo. 98 bladz.

De Eerste Uitgave van dit voor de Dienstboden geschikte Werkje is ons met onder de oogen gekomen: deeze ontvangende, spoeden wy ons, om het bekend te maaken, en, als zeer nuttig, aan te pryzen. Het oorspronglyke is in 't Hoogduitsch geschreeven; doch heeft de Nederduitsche Vertaaler van den Autheur de vryheid ontvangen, om 'er Verschikkingen en Veranderingen in te maaken; ook 'er zyne gedagten by te voegen. - Het der Maatschappye zo nuttig en onontbeerelyk gedeelte, 't welk in den dienstbaaren stand de dagen slyt, ontvangt 'er de beste lessen uit den Godsdienst van Jesus, en bovenal uit het groot bevel van Menschliefde, afgeleid. De byzondere Stand wordt steeds in 't oog gehouden, als mede de daar uit voortvloeijende betrekkingen. De Schryver daalt af tot die kleinigheden, welke veelal over 't hoofd gezien worden, en daadlyk tot de Pligten behooren. De voordragt is klaar, kort, en opwekkende, de styl naar de vatbaarheid geschikt; doch zou, zonder duister te worden, veel beter, en de taal veel zuiverder kunnen weezen. - Het overtreft veele Boekjes over den Godsdienst, welke men in de Keukens vindt by Dienstbooden, die eenig werk van dit stuk maaken, wyd en verre; en verdient door Heeren en Vrouwen hun in handen gegeeven te worden. Bovenal zou men in Godshuizen, waar men gewoon is 's jaarlyks door eenig Boek op de Schoolen, de jeugd der schamele Gemeente, aan te moedigen, zich van dit goedkoope Werkje (de prys is twee Sesthalven) kunnen bedienen: dewyl veelen daar bedeelden tot den Dienstbaaren stand opgroeijen. En geene Christen Gezindheid zal het, uit hoofde van daar in voorkomende Leeringen, den Godsdienst betreffende,

[p. 148]

kunnen wraaken. Het is een Zedenboek voor Domestiquen.

Om van het Middel, op den Tytel gemeld, nog iets te zeggen. De Opsteller vraagt: ‘Maar! wat zal het baaten, dat dit Zedenboek voor Domestiquen geschreeven en gedrukt is, wanneer het niet door die geenen wordt geleezen en wel gebruikt, voor welken het eigenlyk opgesteld en bestemd is! En zal het wel ten vollen aan het oogmerk, zo van den Schryver deezes Zedenboeks, als van Heeren en Vrouwen, reeds voldoen, wanneer deezen aan hunne Domestiquen dit Zedenboek tot een geschenk en ter leeringe geven, en de Dienstboden hunnen Pligt, door middel van 't zelve, leeren kennen? En zullen de Dienstbooden daar door reeds worden kunnen, 't geen zy wenschen te worden, te weeten, gelukkige, en met hun stand te vreden en vergenoegde, menschen? Ik geloove van neen! en daarom wenschte ik, zo als Heeren en Vrouwen 't met my ook wel zullen wenschen, dat 'er, buiten en behalven het onderwys, 't welk in dit Zedenboek aan Domestiquen is gegeeven, ook uiterlyke middelen mogten worden gevonden, waar door de Beelding van deeze aanzienlyke Klasse van Menschen zoude worden voltooid, en waar door aan het gegeeve onderwys Ingang, Kragt en Werkzaamheid konde worden verschaft.’

Het Middel is: ‘Men stichte in elke tad of Dorp, naar evenredigheid van derzelver Grootheid en Talrykheid van Huishoudens, ééne of meerdere Societeiten, en doe elk van deeze Gezelschappen bestaan uit honderd Huisvaderen. Elk deezer Societeiten doe openlyk bekend maaken, dat elk Domesticq, het zy Knegt of Dienstmaagd, zoo dra hy bewyzen kan, dat hy by één en het zelfde Huishouden tien jaaren lang gewoond, en eerlyk, getrouw en wél gediend heeft, uit handen van een tot dit oogmerk vereenigd Gezelschap van Huisvaders, deeze volgende Belooning zal ontvangen.

‘1. Een Geschenk in Contant Geld, 't welk de halve som zal bedraagen van 't geene hy, binnen den tyd van tien jaaren, als zyn Huur, van zyn Volk heeft ontvangen. In dier voege, dat, by voorbeeld, een Knegt of Dienstmaagd, die 60 Guldens Huur 's jaarlyks heeft ontvangen, aan 't einde van den Dienst, ƒ 300-:-: tot een Present krygt.

2. De openlyke bekendmaaking van zyn Naam en van het Geschenk, by hem ontvangen, in 't een of ander ge-

[p. 149]

drukt blad, 't welk weeklyks, of maandlyks, wordt uitgegeeven, en ten

3. De Verzekering, dat, ingevalle hy verkiezen zal in zyn Dienst, en by zyn Volk, te blyven, door de Societeit, voor hem in zyn zieken en ouden dag behoorelyk zou worden gezorgd.’

By de aanpryzende redenen van dit Middel, voegt de Schryver de beantwoording der vraage, Hoe en langs welken weg de geld-premien, op eene gevoeglyke en gemaklyke wyze, zullen gevonden en byeen verzameld worden?

Dan, wy moeten den Leezer tot het Stukje zelve verzenden, welks aankoop een Aalmoes is: dewyl hy, die 't zelve voor zyn Rekening heeft laaten drukken, de zuivere winst, zo die 'er op overschiet, voor den Armen bestemd heeft.