Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

Alle de Werken van Flavius Josephus, met aanmerkingen uitgegeeven, door J.F. Martinet, A.L.M. Ph. Dr. Lid van de Hollandsche en Zeeuwsche Maatschappyen te Haarlem en te Vlissingen, en Predikant te Zutphen. Zesde Deel. Met nieuwe Plaaten. Te Amsterdam, by Allart en Holtrop, 1786. In gr. 8vo. 511 bladz.

Met het tegenwoordig Zesde Deel der Werken van josephus, neemt diens breedvoerige Beschryving van den Oorlog der Jooden tegen de Romeinen, eenen aanvang; een Oorlog, die in zwaarte voor geen Oorlog behoeft te wyken; en in de verdelging van der Jooden staat eindigde; een Oorlog, deels door josephus bygewoond, daar hy in den beginne tegen de Romeinen streedt, doch zich eindelyk door den nood gedrongen vondt in hunne Heiren te begeeven, 't welk hem tot oor- en ooggetuigen van veele der Krygsverrigtingen maakte.

In verscheide Uitgaven der Werken van josephus heeft men het Leeven diens Geschiedboekers afgescheiden van zyne Joodsche Oudheden; doch, naar het oordeel van den Eerw. martinet, verkeerd: daar men oudtyds het Boek, dit Leeven bevattende, gehouden heeft voor het laatste dier Boeken, of voor een Aanhangzel op dezelve, gelyk men het ook, in de oude Handschriften van josephus Werken, daar aangehegt vindt. Hier om laat hy het die oude, en de eerste, plaats in dit Boekdeel bekleeden.

By den aanvang deezer Leevensbeschryving, luidt de Aanmerking des Uitgeevers. ‘De Leezer zal veele byzonderheden van josephus Leeven, uit het volgende verslag, dat hy 'er van geeft, kunnen leeren. Hy werd in 't eerste Jaar der Regeering van Keizer kajus kaligula (in het Jaar 38 onzer telling) te Jerusalem gebooren; doch, in den beginne des Oorlogs tegen de Romeinen gevangen ge-

[p. 110]

nomen, en door een oude Voorzegging, uit Vleizugt op Keizer vespasianus toegepast hebbende, tot een Romeinsch Burger verheeven. Naa Jerusalems Verwoesting, beschreef hy de Joodsche Oorlogen in VII en de Joodsche Oudheden in XX Boeken, welke laatste hy, in 't Jaar 93, ten einde bragt. Hier na volgede dit Kort Boek van zyn Leeven. Ook heeft men 'er twee van hem tegen appion, die volgen zullen agter de Boeken van de Joodsche Oorlogen. - Zyn Grieksche styl verdient grooten lof, meer dan zyne onzydigheid als Historieschryver. Hy zogt de Romeinen allerwegen te vleien; waardoor hy soms zeer benard scheen, hoe hy zich zou uitdrukken. Dikwyls hebben wy gezien, dat hy zeer bedremmeld spreekt, als het de waarheid van den Joodschen Godsdienst goldt, om dat zyne Natie alle andere Godsdiensten verwierp, en de haare voor de alleen waaragtige hieldt. En men merkt aan, dat, daar de Christlyke van de Romeinen werd aangezien voor een deel van den Joodschen, welke eerste nog sterker aandrong op het verzaaken van het Veelgodendom, josephus, om die reden, denzelven met stilzwygen heeft voorbygegaan. Een Staatkundig oogmerk bestierde dan zyne pen: dit is klaarer, dan te bepaalen, met welk een oog hy, als Jood, den Christlyken Godsdienst beschouwd hebbe.’

Met Aantekeningen heeft de Eerw. martinet dit gedeelte van josephus Werken zo min, als het voorgaande, overlaaden; doch het eenige noodige tot opheldering van waare, en het wegneemen van schynstrydigheden, niet laaten ontbreeken; noch ook aan de zodanige die de aandagt der Leezeren opwekken, om door het staatkundig floers der Schryfwyze van josephus te doen heen zien, en bovenal dezelve te bepaalen tot den Christlyken Godsdienst, en de vervulling der Voorzeggingen onzes Godlyken Meesters, waar van de Joodsche Geschiedschryver dezelve geheel aftrok.

Dan hoe zeer josephus het vermelden daar van ontweek, kon hy niet nalaaten een en ander geval te boeken, 't welk wy in de Gewyde Schriften der Christenen desgelyks vermeld vinden. Tusschen deeze en des Joodschen Geschiedschryvers berigten, doet zich wel eens eene meerdere of mindere strydigheid op, die aanleiding geeft tot eene Aantekening des tegenwoordigen Uitgeevers; van dien aart is, de gemaakte op het verhaal van den Egyptischen Propheet door hem in deezer voege voorge-

[p. 111]

draagen. - ‘Nog werd Judea door een ander kwaad gedrukt, zeker valsch Egyptisch Propheet, die een groot Bedrieger was, betoverde het Volk dermaate, dat hy omtrent dertig - duizend Menschen by een vergaderde, welken hy na den Olyfberg leidde, en toen met eenigen, die hem getrouw waren, na Jerusalem trok, met voorneemen om de Romeinen daar uit te jaagen, zich meester van de Stad te maaken, en den Zetel zyner gewaande Heerschappye aldaar te vestigen. Maar felix trok hem met de Romeinsche benden en een groot getal Jooden tegen: waarop het tot een gevegt kwam in 't welk veelen, die deezen Egyptenaar volgden, in stukken gehouwen werden, terwyl hy 't met de rest ontkwam.’

De Aantekening des Heeren martinet luidt. ‘Josephus heeft in het XXste Boek. Hoofdst. VI zyner Oudheden van dit geval gesprooken; doch het getal der Aanhangeren van den Egyptischen Profeet niet bepaald, gelyk hier, op dertig - duizend lieden, die lucas alleen brengt tot vier - duizend, (Hand. XXI, 38;) maar wel het getal der gesneuvelden en gevangenen gemeld. Zy, die den heiligen Euangelist niet gunstig zyn, hebben niet verzuimd denzelven van onnauwkeurigheid te beschuldigen; en anderen hebben niet nagelaaten om hem te verdedigen. Men zegt dan dat deeze aanhangers in 't begin maar drie duizend waren, doch tot dertig - duizend aangroeiden; een ander zegt, dat, onder den geheelen hoop van dertig - duizend, maar vier - duizend Moordpriemers waren: een derde oordeelt, dat de Afschryvers van josephus eenen misslag in het overschryven gemaakt hebben, en dat men dus op het getal van dertig - duizend geen' staat kan maaken. Maar zou men, vraagt een vierde, josephus verhaal met dat van lukas niet kunnen overeenbrengen? Lardner heeft ondernomen, op eene geregelde wyze (in de Geloofwaardigheid der Evangelie-Geschiedenis, Iste Deel bladz. 548. 549.) dat de berigten van deeze twee Historieschryveren dezelfde zyn; doch alleen in het getal verschillen, en besluit met te zeggen, dat, indien wy de getallen hadden, welken in het oorspronglyke Afschrift van josephus geweest zyn, (de eenige omstandigheid van belang waar in deeze twee verhaalen van elkanderen en van lukas verschillen) dat ze dan zeer net of zeer na met dat getal, 't welk wy in de Handelingen vinden, zouden overeenkomen.’

[p. 112]

Dit Deel loopt tot het Derde Boek, of tot het Tydperk dier Geschiedenisse, waarin nero aan vespasianus het gebied in zyn Krygsheir in Syrie geeft, om de Jooden te beoorlogen.