Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

[p. 36]

Briefwisseling tusschen de Familie en Bekenden van den Vriend der Kinderen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Tweede Deels eerste Stuk. Te Haarlem, by F. Bohn, 1787. In octavo, 158 bladz.

Deeze Briefwisseling gaat bestendig op denzelfden voet voort als zy aangevangen is; levert eene verscheidenheid van onderwerpen, op verschillende manieren behandeld, dat zyne gevalligheid heeft; en is alleszins geschikt, om der Jeugd, op eene voor haar bevatlyke wyze, rechtmaatige denkbeelden van haare verpligtingen in te boezemen, en dus haar gedrag leerzaam te regelen. - Men oordeele hier over eenigermaate uit het geen Julia aan Karel schryft, wegens en met betrekkinge tot eene gepaste vermaaning, die haare Mama, by zekere gelegenheid, haar en haare Zuster Lysje voordroeg. - Julia ontmoette, ten huize haarer Ouderen, op 't onverwagtste, eene Tuinvrouw, die voorheen haare Minne geweest was: met een hart vol vreugde viel zy haar om den hals, en bleef haar, zo lang zy hier was, steeds op zyde. Haare Zuster Lysje zag het als bespotlyk aan, dat zy zig met zulk eene geringe vrouw zo gemeen maakt; het geen haar eene ernstige bestraffing van Mama op den hals haalde, die integendeel de dankerkentenis van Julia billykte. Julia vermeldt dit voorval in haaren brief aan Karel, en, na betuigd te hebben, dat ze aan zyne goedkeuring van dit haar gedrag niet twyfelt, vervolgt ze indeezervoege.

‘Mama zeide ook, het is eigenlyk zich met geringe menschen niet te gemeen maken, wanneer wy hun voor hunne trouw, hunne opregtheid en diensten, die zy ons uit al hun vermogen bewyzen, ja voor elke goede daad, door het uiten onzer goedkeuring, en het bewyzen onzer goedwilligheid en betooning van onze liefde en genegenheid, zoeken te vergelden. Dit schamen wy ons niet ten aanziene van onze beesten te doen, die ons eenigen dienst of trouw bewyzen, niettegenstaande 'er een groot onderscheid tusschen deze beiden plaats heeft. Wyders verhaalde zy ons by deze gelegenheid eene historie van een man, die ons zeer smaakte. - Zeker man had een paard en een hond, die hem doorgaans op zyne reizen verzelden. Op een tyd, dat hy van de Michaelsmisse, daar hy eene aanzienlyke somme gelds ontvangen had, weder na zyn Vaderstad te rag trok, wierd hy in een bosch, dat hy doorryden moest, van struikrovers overvallen. Zyn hond viel met eene verschrikkelyke woede op hen aan, en gaf dus, terwyl hy maar in 't rond beet al wie hem tegenstond, zynen heer gelegenheid om het te ontvlugten, en dus de digtst by zynde herberg te bereiken. Des morgens daarna kwam de hond zeer gekwetst daar ook aan. Hoe zeer hy van zynen Meester geliefkoosd wierd, en hoe die

[p. 37]

alle zorg aanwendde, om hem te genezen, is zeer ligt te begrypen. Eer hy nog t'huis was moest hy eene rivier doorryden, die zeer gezwollen was. Eenen anderen weg om te gaan, zou hem ettelyke uuren tyds gekost hebben. Des waagde hy het, en reed 'er in: zich vergissende in de gronden of droogten der rivier, geraakte hy in den maalstroom, en zou ongetwyffeld omgekomen zyn, had niet zyn paard 'er met al zyne kragten doorgezwommen, en hem gelukkig, schoon bykans half dood, aan land gebragt. Door de schrik en koude van het water kreeg hy eene zeer hevige koorts, zo dat men aan zyne opkomst begon te twyffelen. In dezen gevaarlyken toestand maakte hy een Testament, en vergat niet in 't zelve eene zekere somme voor deze twee getrouwe dieren te bespreken, waarvan zyne erfgenamen dezelven hun leven lang onderhouden moesten. By geluk wierd de man hersteld, en overleefde zyne dieren, doch ik twyffel niet, of hy heeft een zeker eerteken by hun graf gesteld. -

Dit scheen Mama niet te mispryzen, en voegde 'er by: als wy zulk eene dankerkentenis jegens dieren goedkeuren, hoe veel meer zyn wy dan verschuldigd aan menschen, of schoon zy van de allerlaagste afkomst waren, openlyke blyken van onze genegenheid en achting te geven? en vooral aan zodanigen, die door hunne zorge ons in onze eerste kind heid voor de menigerleie gevaren, waaraan wy dan gemeenlyk bloot gesteld zyn, behoed hebben; voor de moeielyke diensten die zy op zich nemen moeten van ons op te passen, ons te dragen, des nagts ons te bewaken; voor de styfhoofdige of ongeregelde luimen en ontmoetingen, die zulk soort van oppassers dikwyls van ons hebben moeten waarnemen? - Wanneer deze lieden vervolgens welgemanierd zyn, en ons op eene zagte wyze van onze gebreken tragten te genezen, en van goede zeden te gewennen; wanneer zy nier met die gewoone vooroordeelen, die meestal in de kinderkamers heerschen, behebt zyn, en ons, in stede van met ouderwetsche sprookjes en grollen, met betaamlyke dingen pogen te onderhouden, dan zyn wy hen by ons leven grooter dank en dikwyls meer achting verschuldigd, dan den zodanigen, die ons een party juweelen of fraaie kleederen vereeren, welke toch dikwyls nergens anders toe dienen, dan om onze ydele zugt tot pragt en praal te koesteren en aan te kweeken. - Zie daar, myn waarde Heer Karel, de taal van uwe lieve Mama, waarop myn hart volkomen amen zegt. Zy wist ook, dat myne minne zulk eene goede vrouw geweest was, en ik wee het ook nog wel: ik ben, dank zy Gode, gezond, en kan my nog veele fraaie spreuken, liedjes en vertellingen, die ik van haar geleerd heb, en veele slegte kuuren, die zy my afgewend heeft, te binnen brengen. - “Maar, wilt ge eens weeten, vervolgde zy, wat het is zich met geringe lieden gemeen te maken! het

[p. 38]

bestaat hierin, dat men, zonder in aanmerking te nemen hunne laage en slegte uitdrukkingen, zeden, en denkwyze, hun gezelschap zoekt, en boven dat van beschaafder menschen waardeert; hen tot zyne vertrouwden maakt; in hunne ongebondenheden smaak vindt; hunne dwalingen en mispassen vergoelykt, of zelfs begunstigt en helpt uitvoeren.”

Zo verhaalde zy ons van zekere Juffer Siegfried, die, tot haar ongeluk, van hare jeugd af, meer in de kinderkamer, dan onder het opzigt harer Moeder, was opgevoed, wyl die zelf te gaarne na de gezelschappen ging, en 'er zich nooit over bekommerde wat soort van dienstboden zy zich behoorde te verkiezen. Dit meisje hoorde of zag hier niets, waarin eenig verstand doorstak, en erfde de gebreken dier lieden wel dra over; dat is, zy wierd bygelovig, onbedagtzaam, onbeschaamd, snoepig, bedriegelyk, leugenagtig, en gaf zich dus geheel aan hare neigingen over. Toen hare Moeder haar, nu onder geworden, de sleutels van de kas en kelder betrouwde, zo wierd 'er, zo dra die maar de hielen geligt had, onder de huisgenoten gekookt en gebraden, braaf gegeten en gedronken. De Moeder, dit wel dra ontdekt hebbende, verweet haar dit dikwyls, en bestrafte haar zeer ernstig. Maar wat was het gevolg? Toen men haar eene gestrenge Gouvernante beschikte, dagt zy, dat zy te hard wierd behandeld; spande met een van de bedienden samen en nam stil de vlugt, na dat zy eerst haren Ouderen zo veel ontvreemd had, als zy maar eenigzins grypen of vangen konde. Vervolgens wierd zy der armoede en elende ten prooi, en vertrok nog als korporaals vrouw met de troupen na America, alwaar zy nu reeds gestorven zal zyn. - Ziet, dit heet met geringe lieden zich gemeen maken, en dan zyn dat de gevolgen.

Men zou evenwel kwalyk doen, met altyd te gelooven, dat gemeene lieden ook gemeen of slegt denken Zo dra men het tegendeel ziet, moet men ze des te meer eeren en achten, naar mate zy zich meer boven hunnen stand en de gemeene denkwyze verheffen; en dan heeft men 'er zelf eere van, dat men op zo eene goede en vriendlyke wyze met hen omgaat. Men stelt hen als menschen met ons gelyk, en verheft hen dus; en dit is ongelyk veel beter dan hen te verlaagen, of met verontwaardiging te behandelen.’

‘Deze vermaningen vond ik alzins voortreffelyk, te meer, daar ik onze tegenwoordige dienstmaagd zeer genegen ben, en ook veel goeds van haar leere,’