|
| |
Waarneeming, nopens de geneezing van een diep ingeworteld, en zeer verouderd fistelgebrek, dat agter het bovenste gedeelte der bilspieren zyn zitplaats had; en, met bederving aan het ongenaamde been, was vergezeld.
Door G. Ten Haaff, Med. Doctor en Stads Chirurgyn te Rotterdam, Lid van onderscheidene Genootschappen, enz.
Inleiding.
Het strekt allezints tot roem van de Heelkonst en derzelver oefenaaren, mitsgaders tot groot nut van het menschdom, wanneer men Lyders, die aan gebreken, welke ongeneeslyk, ja somtyds dodelyk zyn, laboreerende, door konstige insnydingen kan geneezen. - Dat 'er aan den Heelkundigen dusdanige gebreken in zyne konstoefening dikwerf voorkomen, leert de dagelyksche ondervinding, en behoeft deswegens geene uitvoerige betooging: immers worden door de Heelkundigen genoegzaam alle gezwellen, die onder den naam van gebreken die in hun eigen vlies besloten zyn, alleenlyk door het staal ter geneezing gebracht. - Alle verharde Vetgezwellen, Kliergezwellen, onder den naam van Scirrhi bekend, worden alleen door het mes uitgeroeid. - Maar vooral verdient het onze aandacht, dat het verschriklyk gebrek, onder den naam van Kanker bekend, door geene uit- of inwendige middelen, hoe genaamd, kan geneezen worden; maar dat, door tydige uitsnydingen, 'er veelen gered kun- | |
| |
nen worden, zulks zoude ik met aanmerkelyke voorbeelden kunnen staaven. - Dan, deze konstbewerking moet nooit algemeen en loslyk, maar op zekere voorwaarden, wil men gelukkig slaagen, ondernomen worden; edoch, hier over kunnen we ons nu niet uitlaaten. Onder de gebreken, die wyders zeldzaam of nooit door middelen, maar alleenlyk door konstige insnydingen, zelfs by herhaaling, kunnen geneezen worden, telt men te recht de verouderde en diep verhoolen Fistels. Het volgende bericht zal een voldoenend bewys opleveren, tot staaving van het gezegde.
N.N. eene Vrouw, te Middelharnas woonende, van eene zeer gezonde gesteldheid, omtrent veertig jaaren oud, en, op den gewoonen tyd, de maandelyksche ontlasting hebbende, kwam my met haar Chirurgyn, den 1 Octob. 1784, wegens een gebrek aan het bovenste gedeelte van haar linker bil, raadpleegen. - Dit gebrek had, na haar verhaal, reeds eenige jaaren geduurd, en was dagelyks erger geworden; het gezegde wierd door den Chirurgyn, die haar eenigen tyd had behandeld, bevestigd.
Ik vroeg naar de oorzaak van het gebrek, dan daaromtrent wist de Lyderes niets zekers te bepaalen; zy wist wel, dat ze, ruim vier jaaren geleden, zich door een val, van een hoog Pothuis, ter plaatze daar zich het accident bevond, had bezeerd; maar dat ze, te dier tyd, daar weinig ongemak van ontwaar was geworden. - Dan, in vervolg was deze plaats pynlyk geworden, en naar buiten uitzettende, had zich trapswyze een gebrek geopenbaard, in de gedaante van een gezwel, dat uit zich zelven was doorgebrooken, en waar uit, by aanhoudenheid, eene aanmerkelyke hoeveelheid van dunne scherpe vogten, van een kwaaden reuk, ontlastten. - Wyders dat 'er veele middelen, door onderscheidene Chirurgyns, doch alle vrugteloos, ter geneezing waren aangewend. - De Chirurgyn, die met haar ter raadpleeging was overgekomen, verhaalde my, wat al middelen dat hy ter geneezing had beproefd, en dat, onder zyne poogingen, ter geneezing, ook waren geweest gepaste trapswyze drukdoeken, welsluitende verbanden, enz. maar dat hy alles vrugteloos had aangewend. Ik stelde vast, dat het gebrek, door zyn lang verblyf agter de bilspieren, en tegen het onderste gedeelte van het heiligbeen, zittende, dermate holtens in het vet, tusschen en agter de spieren zoude ge- | |
| |
vormd hebben, die oorzaak gaven van de ontlasting dier dunne stinkende stof, die dagelyks, by iedere vernieuwing van het verband, werd waargenomen.
Ik verzogt om het gebrek te mogen zien, ten einde deszelfs grond naar te speuren; dit toegestaan zynde, zag ik uitwendig, op onderscheidene plaatzen, kleine ronde openingen, waar door zich, by aanhoudenheid, de gezegde dunne stinkende stof ontlastte. - Een sonde in de voornaamste openingen gebragt hebbende, bevond ik, dat de openingen, meer dan een vinger langte, diep waren, en zich als in een zak, die tegen het been aan geplaatst ware, eindigde: wyders ontdekte ik door de sonde, dat het ongenaamde been ter dezer plaats oneffen, ja bedorven was; trouwens de byzondere reuk der uitvloeiende stof, eigen aan de been-bederving, gaf zulks genoegzaam te kennen. Na dit onderzoek, gaf ik aan de bedroefde Lyderes, en aan den Chirurgyn, duidelyk te kennen, dat dit gebrek door geene uitwendige middelen, hoe genaamd, die toch nimmer den grond van het gebrek bereiken konden, te geneezen was; wyders, dat de inwendige middelen, vermits de Lyderes gezond was, van weinig of geen dienst konden wezen, - en vooral, dat de drukkende verbanden als zeer schadelyk moesten beschouwd worden; vermits de nodige ontlasting der stof hier door te rug gehouden wierd, en dus gelegenheid, ter vorming van nog dieper holtens, en voortbrenging van meerder bederf aan het reeds aangetaste been, moest gegeeven worden. Hierom was ik van oordeel, dat men, in plaats van de menigvuldige omzwagteling en ophooping van drukdoeken, en hier door verwekte drukking, het eenvoudige verband, alleenlyk ter ondersteuning der noodige middelen dienstig, zoude aanwenden; - wyders, dat men, door het inspuiten van zuiverende middelen, by voorb. het Aq. Vulnerar. van staal, dat uit Tinct. succ. mirrh. & Sp. Therebint. vervaardigd word, den verderen voortgang ter bederving moest tragten tegenstand te bieden. - Ik prees zulks te meer aan, om dat de toediening hier van zeer gemakkelyk was te verrichten. - Dan, ik voorspelde, dat, ofschoon den voortgang van het gebrek
hier door wel eenigermaten mogt betwist, en oogschynlyk verbeterd worden, men echter 'er geene zekere en volkoome geneezing door verwagten moest, maar dat, om deeze te erlangen, men dit, reeds verouderd en dïep ingeworteld, gebrek, tot den grond toe behoorde te openen. - | |
| |
Wyders gaf ik den Heelmeester de wyze op, hoe hy zulks best ter uitvoer konde brengen, en hy nam aan, om, zo dra de Lyderes te huis zoude gekomen zyn, zulks ter uitvoer te brengen. Dan, de Lyderes bevreesd geworden zynde, om de voorgestelde noodige insnydingen, door haaren Heelmeester, die, nog jong zynde, en weinig of geen gebreken van die natuur had gezien, te laaten verrichten, kwam, op aanraading van haare vrienden, na verloop van weinige dagen, van haar woonplaats weer te rug, en stelde zich onder myne behandeling, in die hoope en verwagting, om van haar langduurig en smertelyk gebrek geneezen te mogen worden: ja, de Lyderes betuigde gewillig te zyn, om alles te ondergaan, dat ik, ter haare geneezing dienstig oordeelde in het werk te zullen stellen.
Den 8sten October ondernam ik, door eene insnyding, den grond van het gebrek te ontdekken, en derzelver verborgene holtens naar te speuren, - ten dien einde bragt ik een sleufsonde in de voornaamste holligheid, en deed hier op eene ruime insnyding, eerst neêrwaards, door eene welsnydende Bistourie, daarna opwaards: - ofschoon de bloeding, die na deeze insnyding volgde, niet zeer hevig was, zo wierd ik echter 'er door verhinderd, om den grond van het gebrek naar vereisch naar te speuren. - Door drooge fyne spongie vulde ik den grond van het gebrek, en het overige der wonde met droog plukzel, waar door de bloeding, gepaard met een gepast vèrband, ras gestild werd. - Na verloop van vier dagen, wanneer de spongie en het plukzel door de verettering waren los geworden, en gemaklyk, zonder gevolg van nieuwe bloeding, uitgehaald zynde, onderzogt ik den grond van het gebrek door den voorsten vinger, en vond, dat 'er nog aanmerkelyke holtens, mitsgaders veel spongieus vleesch, en bederving van het been, tegenwoordig waren. - Ik bragt in den grond van het gebrek het voorgemelde Aq. Vulnerar. dat ik ter inspuiting had aangeraaden, en de lippen der wonde bedekte ik met een etterverwekkende zalf. - Met de toediening dezer middelen hield ik aan, tot dat de gezwollene en ontstookene randen van het gebrek geheel ontspannen en zagt geworden waren, - waarna ik de sleufsonde in eene tweede holligheid bragt, ruim een duim breed van de eerste afgeleegen, en die, even als de eerste, tegen het been aanliep, deze doorsneed ik op dezelfde wyze, en vulde haar op dezelfde
| |
| |
wyze op, en behandelde wyders deze als de voorige holte, en met dezelfde middelen. - Door deze twee aanmerkelyke insnydingen had ik my wel een ruimen toegang tot het gebrek gebaand, dan, den grond van het zelve was 'er dermate niet door bloot gelegd, zo als ter bereiking van eene volkoome geneezing vereischt werd; aangemerkt de Bilspieren, door haare dikte, hier tot een aanmerkelyk dekzel verstrekten; en hierom was het noodig, nog eene derde, en wel de aanmerkelykste, insnyding te moeten verrichten: namentlyk, om de gezegde spieren dwers te doorsnyden, om dus met de twee voorige insnydingen eene holte te maaken, om hier door volkomen den grond van het gebrek te ontblooten, en gelegenheid te krygen, om de gepaste middelen ter geneezing te kunnen aanwenden. De zeer ervarene Geneesheer, p. imchoor, als mede de beroemde Professor h. vink, waren van het zelfde gevoelen, dat de dwerse insnyding noodig, ja, van een heilzaam gevolg kon zyn. - Om zulks werkstellig te maaken, bragt ik eene eenigermate gebogene sleufsonde onder de gezegde Bilspieren, en doorsneed dezelve dwersselyk, met eene kromme Bistourie; de bloeding, welke op deeze dwersse insnyding volgde, was vry hevig, dan, door het opvullen der wonde, met de drooge fyne spongien, enz. was dezelve spoedig gestild. - Deeze spongien, vooral die in den grond zaten, liet ik zo lang zitten, tot dat ze, door de verettering waren los geworden, en dus, zonder vrees van nieuwe bloeding te veroorzaaken, konden uitgehaald worden. - Intusschen waren de randen der wonde aanmerkelyk gezwollen en ontstooken: dan, door gepaste etterverwekkende middelen, verzagtende stoovingen enz. toe te dienen, zyn deze toevallen, als de gevolgen der doorsnyding, spoedig geneezen; immers zo verminderd, dat ik gelegenheid kreeg, om, door middel van den voorsten vinger, daar ik den grond van het gebrek even mede bereiken kon, derzelver waare gesteldheid nauwkeurig te
kunnen onderzoeken. - Ik vond, dat de gantsche zweer met spongieus vleesch was gevuld, en dat het zelve van een rottigen aart was, en dus zeer noodig ware verteerd te worden; en, om langs dezen weg, het ongenaamde been, dat ter dezer plaats door Caries was aangedaan, bloot te krygen, om het gezegde spongieuse vleesch spoedig te verteeren, en langs dezen weg een zuiveren grond in het gebrek te verkrygen, strooide ik eene aanmerkelyke hoeveelheid van het bekende
| |
| |
wegvreetende Poeder, uit eene gelyke hoeveelheid van den Praecipitat. rubr. en Alum. usti bestaande, in de zweer, en zulks herhaalde ik, tot dat al het rottige en sponsachtige vleesch geheel ware verteerd, en het Carieuse van het been dermate ontbloot, dat 'er met vrugt gepaste middelen, ter verdere zuivering der zweer, en bevordering der afscheiding van het beenbederf, konden toegediend worden. Het reeds gemelde en roemenswaardige middel, het Aq. Vulnerar. van staal, dat, zo als gemeld is, uit Tinct. Succ. Mirrhae en Sp. Therebint. vervaardigd word, spoot ik dagelyks in den grond der zweer, met dat uitmuntend gevolg, dat 'er spoedig, in plaats van een dun stinkend vogt, zich eene goede etter, de beste balsem ter geneezing, ontlastte: ja, hier door is de bederving aan het been derwyze gezuiverd, dat 'er geene zigtbaare afscheiding van het zelve is waargenomen; integendeel zag ik uit den grond der zweer een vast gezond vleesch opryzen, waar door dezelve trapswyze werd gevuld; - wyders zag ik met genoegen, dat de randen der zweer dagelyks inkrompen, en de ontlasting der stof trapswyze verminderde, in één woord, het gebrek schikte zich derwyze tot geneezing, dat het zelve vóór het einde der maand Maart 1785 volkomen geneezen was, hebbende een zeer diep lidteeken gevormd, zo als men gewoonlyk, na de geneezing der fisteleuse gebreken, als die wel geslaagd zyn, waarneemt. Dan, door de sterke ingetrokkenheid van het lidteeken, was het naar den grond bukken aan de Lyderes, die nu haar gewoone huiswerk wederom begon te verrigten, hinderlyk; edoch, deze verhindering is spoedig verminderd, en eindelyk zo volkomen opgehouden, dat ze alle beweegingen, zonder eenig ongemak omtrent het lidteeken gewaar te worden, verrichten kan. - Wyders is dezelve tot heden toe zeer gezond.
| |
Opmerking.
Uit dit aanmerkelyk geval, kunnen jonge en minervarene Heelkundigen leeren:
1. Dat gekneusde deelen, vooral wanneer 'er eene groote hoeveelheid van uitgestorte vogten by vergezeld gaat, en dezelve niet wederom in den omloop der vogten worden opgenomen, zo als men gewoonlyk waarneemt, wanneer 'er eene gunstige Resolutie plaats heeft, dat is, als de beledigde deelen zich wyders in den natuurlyken staat
| |
| |
herstellen. - Dan, wanneer zulks niet gebeurt, kunnen 'er op de beledigde plaats aanmerkelyke gebreken worden hervoort gebragt: want de verpletterde vaten en vezelen, met de uitgestorte vogten, langzaam, ja ongevoelig, ter bederving overgaande, kunnen de allerergste zweeren hervoort brengen, om dat, wanneer de uitgestorte vogten dun en scherp geworden zyn, zo zullen ze zich in den nabuurigen vetrok verspreiden, denzelven weg knaagen, en op die wyze diepe Fistelholtens vormen, die zich tusschen en agter de spieren in de nabuurschap verbergen, en die door geene uit- of inwendige middelen, hoe genaamd, noch drukkende verbanden enz. te geneezen zyn. - Met veele gevallen, van gelyke natuur als het beschreevene, zoude zulks kunnen gesterkt worden. En wanneer de besloote stof door de opslorpende vaten word opgenomen, kunnen 'er, op het onverwagtste, door de neerzetting dezer stof op edele deelen, allergevaarlykste ziektens door veroorzaakt worden, en waarop veeltyds geen genoegzaame acht geslagen word; door aanmerkelyke voorbeelden zoude dit gezegde kunnen betoogd en bevestigd worden.
2. Dat gepaste insnydingen, waar door men tot den grond van het gebrek geraaken kan, als de gepaste en zekere middelen ter geneezing moeten aangemerkt worden; veronderstellende echter, dat dezelve naar de plaats en maakzel der deelen, in één woord, op ontleedkundige kennis, moeten gegrond zyn, zullen ze aan het oogmerk voldoen.
3. Kunnen we uit dit geval ook leeren, dat de Caries in zachte sponsachtige beenderen, zo als hier in het Os Innominatum plaats had, door zuiverende middelen, zonder dat men op zichtbaare afscheidingen behoeft te wagten, geneezen kunnen.
4. Dient dit geval ter leering, dat men in diepe verzweeringen zich van vettigheden en zalven, die gewoonlyk gelegenheid tot uitspattingen van sponsachtig vlees en bederving in de vogten veroorzaaken, zorgvuldig moet vermyden; maar dat, integendeel, de prikkelende en zachte zaamtrekkende middelen, zo als hier toegediend zyn, aan het gewenschte oogmerk, ter zuivering en geneezing, kunnen voldoen: want hier door is men in staat, vooral zo dezelve door een gepast verband worden ondersteund, om een vast ingetrokken lidteeken te vormen, dat is, in één woord, men zal door deze behandeling te weeg brengen, dat de huid van rondsomme zich neerwaards zal begeeven, en zich eindelyk aan het gezuiverde been derwyze vast hegten, dat ter de- | |
| |
zer plaats een vast diep ingetrokken lidteeken, het zekerste merkteeken der volkomene geneezing, worde hervoort gebragt.
Rotterdam, 17 July,
1787.
|
|
Auteursrechtvrij