Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 421]

Mengelwerk, tot fraaye letteren, konsten en weetenschappen betrekkelyk.

Morgenbespiegeling.

Terwyl het lagchend loof nog aen de boomen prykt, de weiden met een groen tapyt nog zyn bekleed, en de bulderende Noordewinden uit hunnen kerker nog niet zyn losgebroken, verlaet ik het bed, eer de lieflyke zonnestraelen, door hunne meêr schuinscher nederdaeling, nog niet geheel van kragt beroofd, het aerdryk hunne zachte koestering doen ondervinden.

Nuchtre Dageraed! wat bekoorlykheden schept gy voor den bespiegelenden geest! De trotsche Ryke, die in weelde en wellust tot diep in den nacht heeft gebaed, ligt nu nog op 't zwanendons uitgestrekt, wend en keert zich telkens om, terwyl de slaep zyn verhit ligchaem eene verkwikkende rust ontzegt! De Dronkaert, dien de geesten van den wyn in eene benaeuwende suiseling hebben gebragt, krimpt van hoofdwee! Den Onderdrukker zyner medeburgeren, die niet dan eigene grootheid zoekt, en het welvaeren van zyn' evenmensch daer aen opöffert, ontvlucht de zalige rust! Een akelig en schrikbaerend vertoon zyner euveldaeden waert hem voor den geest! Een schimmenheir van ongelukkigen zweeft om zyne koets, verwyt hem zyne bedreevene folteringen, doet hem, by tusschenpoozen, van angst opspringen, en jaegt hem het klamme zweet uit zyn ontroerd ligchaem! Doch de Menschenvriend, wiens poogingen, dag aen dag, daer op uit zyn, om het geluk zyner medestervelingen op dit traenendal, zo veel mooglyk, te vergrooten; die, in de stilte van den nacht, zyne uuren daer toe afgezonderd, en den alles herstellenden slaep onttrokken heeft; die, met de overtuiging van zyn duuren pligt te hebben betracht, zich vrolyk heeft nedergelegd, sluimert nog zachtelyk, terwyl de kalmte van zyn' geest zich op zyn gelaet verspreid! De Vlytige, die zyne beroepsbezigheden, met allen yver, voor zyn gezin heeft verricht, en den goddelyken zegen daer in ondervind; die, met een dankbaer

[p. 422]

hart, voor alle genootene weldaeden en verkwikkingen, zich ter rust heeft begeeven, en door geen ontroerende denkbeelden gepynigd word, smaekt, op zyne slaepstede, nog al dien vrede des gemoeds, welke boven alle heerschzucht, dwinglandy, en overdaed verre te schatten is!

Betoverende streeken, rondöm myne Vaderstad! welke in aengenaemheid en schoonte voor die van 't aengrenzend Cleef niet behoeven te wyken! hoe houd gy myne zinnen, by deeze wandeling, opgetoogen! De daeuw, dien ik over de Ooysche weiden zie verspreid, en dezelve als een vochtig kleed bedekt, zal weldra, door den invloed der dagtoorts, worden opgetrokken! De nevelen, die nu nog den gezichteinder verduisteren, zullen my rasch de heerlykste tooneelen vertoonen! De morgenwolken beginnen reeds met purper en goud omzoomd te worden! Nog één oogenblik!...... Daar steekt die bron van licht en leven haar glansryk hoofd ter kimme uit! Alles krygt eene lagchende gedaente! De hemel heldert op! De verafliggende voorwerpen ontwikkelen zich aen 't oog! Ik wil my op den kant van den Hunnerberg neêrzetten. De staetige Eltenberg heft zyne kruin blymoedig op! De bergen, waer agter Cleef zich verschuilt, laeten hunne dichtbelommerde lustwaranden aenschouwen! De snelvlietende Rhyn, waer van vol gelaeden schepen naer Nymegen afzakken, om zich van daer naer 't handeldryvend Holland te spoeden, vertoont zyne kronkelende bogten, tusschen wei- en koornlanden heenstroomende! Het weleer neeringryk Emmerik, thans tot eene diepe laegte vervallen, staet op den agtergrond van dit voor my liggend prachtig Landschap! De Veluwsche bergen met hunne zandvakken, het nabuurig Arnhem, in den kring van talryke dorpen, kan ik, ten Noorden, duidelyk onderscheiden! De gryze Whael ontdekt my zynen loop, zo ver myn gezicht kan reiken! Het van vet waggelend Hoornvee, dat wel haest ter markt gebragt, en ter slagting zal geleid worden, graest, in de ruime uitgestrektheid van aeneengeschakelde malsche weiden, beneden myne voeten! Oogverlokkende Streeken, waer alleen Natuur, en geen opgesmukte kunst, het gebied voert! Zinnenstreelend Ubbergen, op wiens grond ik my thans bevind! Schaduwvolle dalen en valleiën! wat al geneugten hebt ge my doen smaeken, sints ik vatbaer werd voor verrukkende aendoeningen, die het gezicht van zulke trotsche gewrochten der Natuur alleen doet

[p. 423]

ontstaen! Hoe bekoorlyk is nog het aendenken van al die vermaeken, welke ik, in myne vroegste jeugd, met mynen Vriendenrei, in uwen kreits zo blymoedig ondervonden heb! Noode verlaet ik u! Doch het oog des dags, reeds tot eene merkbaere hoogte in zyne loopbaen gesteegen, noopt my, om myne schreden te vervorderen, en andere Oorden te bezoeken.

Vruchtbaer Schependom! waer de opmerkzaeme wandelaer zich, in 't beschouwen uwer weelige velden, niet genoeg kan verzaeden! Moestuin van Nymegen, wiens voortbrengzels deszelfs markt vervullen, en van koopers doen krielen, wat bekoorlykheden hebben uwe byna naekte akkers nog voor my! De voedende graenen, waer mede gy, in overvloed, kortelings hebt geprykt, en die thans, gedeeltelyk weggehaeld, in de schuuren liggen opgestapeld, en gedeeltelyk in schooven opgericht staen, brengen hun keurig bloeiend gezicht my nog voor de verbeelding! De lommer uwer hooggetopte wandeldreeven doet my nog verkwikking inademen! Overäl zie ik woeling en beweeging, om den ledigen grond tot nieuwe vruchten voortebereiden, die den schraelen winter met overvloed zullen vervullen, terwyl, in 't kort, de gansche inzameling van het nog te veld staend gewas zal geschieden!

Doch alle die vreugdverwekkende tafereelen worden, oogenblikkelyk, in myne verbeelding met een treurig floers omtoogen, wanneer ik my voorstel den akeligen toestand van myn ontroerd Vaderland! De bloeddorstige Tweedragt zwaeit haere vergiftige toorts in deeze Gewesten! Het zo noodig vertrouwen, en de onderlinge toegenegenheid van Regenten en Burgers word verbroken! De gemoederen verbitteren, en Burgerkryg laet den noodkreet alöm klinken!

Volksbestuurders en Medeburgers! dat uwe harten, door minnelyk vergelyk, ten spoedigsten vereenigd worden! Daer is geen tyd van marren! Het water is aen de lippen gekomen! Ons Vaderland, wiens vryheid en welvaert de inwooning daer van alleen genoeglyk maeken, zal anders in een' naeren afgrond van onvermydelyk verderf nederstorten! Het Burgerbloed zal stroomen, en de rampzaligheden dier twisten zullen alle die geene verre overtreffen, welke buitenlandsch geweld ons immer zou kunnen berokkenen! Jammerlyk, beschreienswaerdig vooruitzicht! Yslyk denkbeeld, dat elk welgeplaetst hart van killen schrik doet yzen!

[p. 424]

Hemelsche Eendragt! verlaet uw zalig verblyf! Verhaest uwe vlucht naer myn zuchtend Vaderland! Bewerkt alle gemoederen door uw' goddelyken invloed! Herstel de rust en eensgezindheid onder alle Standen! Doe ons eerlang ruime stof vinden, om den God van Nederland voor deeze zo genadige en uitmuntende weldaed den wierook der vuurigste dankbaerheid op onze hartaltaeren te mogen ontbranden!

l. stoppendaal, p.z.

September, 1786.