Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Verslag van het huislyk leeven en de zeden der Egyptische vrouwen.

(Ontleend uit de Letters sur l'Egypte, par m. savary.)

In Europa speelen de Vrouwen eene hoosdrol, en verschynen als Vorstinnen op het Tooneel der wereld. Zy zyn Wetgeefsters der Zeden, en beslissen de gewigtigste gebeurtenissen. Menigmaal is 't lot der Volken in haare handen. In Egypte, welk een hemelsbreed verschil! ziet men ze alleen met de ketenen der Slaaverny belaaden. Verweezen tot dienstbaarheid, hebben zy geen den allerminsten invloed op Staatszaaken Haar gebied is bepaald binnen de muuren van de Haron; want daar worden alle haare bekoorlykheden en bevalligheden begraaven. Bepaald binnen den omtrek van haare eigene Familie, breidt de kring

[p. 268]

haars leevens zich niet uit buiten die der Huislyke bezigheden^(*)

De eerste pligt der Egyttische Vrouwen is de opvoeding haarer Kinderen. Haare sterkste begeerte bestaat in een groot aantal te hebben. Naardemaal zo wel haar openbaare agting als de tederheid hunner Egtgenooten afgemeeten wordt by haare Vrugtbaarheid De arme Man zelf, die het brood in 't zweet zyns aanschyns wint, smeekt den Hemel om een talryk naakroost, en de onvrugtbaare Vrouw zou troestloos weezen, indien de vryheid, om Kinderen aan te neemen, haar niet eenigermaate vergoeding schonk voor die wangunst der Natuure. Ieder Moeder zoogt het Kind, 't geen zy ter wereld brengt. De eerste lach van dat teder wicht, en een gemaklyk kraambedde betaalen haar de moeite en zorge aan deeze pligtsbetragting vast De zogverplaatzingen, en andere kwaalen, die de leevensbron bederven by jonge Vrouwen, die deeze Natuurwet niet gehoorzaamen, kent men in dit Land niet. Mahometh heeft deeze gewoonte, met de wereld van gelyken ouderdom, in een gebod veranderd. ‘De Moeders zullen haare Kinderen twee geheele jaaren laaten zuigen, als de Kinderen zo lang de borst willen neemen; en als dan zal het de Moeder vry staan, met toestemming van haaren Egtgenoot, haar Kind te speenen.’ Ulis-es na het duister ryk van pluto afdaalende, zag er zyne Moeder, die hem met haar melk gevoed, en in zyne kindsheid opgekweekt hadt

Wanneer onvermydelyke noodzaaklykheid de Moeder dringt om toevlugt tot eene Voedster te neemen, wordt deeze niet als eene vreemde in 't huisgezin aangezien. Zy wordt een gedeelte van 't gezin, en brengt het overige haars leevens door in 't midden der kinderen, door haar gezoogd. Zy heeft de agting en liefde van eene tweede Moeder. Racine die alle de kundigheden bezat, noodig om al het schitterende van zyn vernuft ten toon te spreiden, racine, die, door zyne groote bedrevenneid in meesterstukken van Griekenland, de Oostersche Zeden zo wel kende, geeft aan zyne Phedra haare Minne tot haare éénige vertrouweling.

De Haram is de wieg en der school der kindsheid. Het huiploos schepzeltje even ter wereld gekomen, wordt niet in belemmerde doeken, de oorzaaken van duizend ongemakken, gezwagteld. Naakt nedergelegd op een mat, blootgesteld aan de

(*) De Egyptenaars spreeken in gezelschap nooit van hunne Vrouwen: of wanneer zy 'er van moeten spreeken, zeggen zy ‘de Moeder van dat Kind, de Haisbezorgster’ enz. De beleefdheid vordert dat niemand vraagt, ‘Hoe vaart Mevrouw, uwe Egtgenoote?’ Men moet de behoedzaamheid der Egyptenaaren in dit stuk volgen, en vraagen, ‘Hoe vaart de Moeder van dit of dat Kind?’ Dit zelfs zouden zy voor een hoon opvatten, indien die vraag niet kwam uit den mond van een Boezemvriend of Bloedverwant. Ik vermeld deeze byzonderheden als volm akte trekken der Oostersche Jalousy.

[p. 269]

lugt, in een ruim vertrek, haalt het onbelemmerd adem, en beweegt naar welgevallen de tedere leden. Zyne intrede in die nieuwe hoofdstoffe, waar in het zyn leeven zal moeten doorbrengen, gaat met geen schreeuwen of traanen vergezeld. Alle dagen in water gebaad, groeit het, onder 't moegerlyk oog, weelig op. Vry in alle zyne beweegingen, beproeft het Kind zyne toeneemende kragten; het is geduurig in beweeging, rolt, richt zich op, valt het, de val kan het niet hinderen, een mat of kleed dekt de vloer.^(†) Het Kind wordt op zyn zevende of achtste jaar niet uit het ouderlyk huis gebannen, om in een kostschool gezondheid en onschuld te verliezen. 't Is waar, de kring der kundigheden, waar in men 't zelve rond leidt, is klein. De opvoeding bepaalt zich dikwyls tot leezen en schryven. Maar het geniet een volmaakter gezondheid, terwyl de vrees voor de Godheid, de Eerbied voor de Ouders, Kinderliefde, en Gastvryheid, Deugden, waar van het de voorbeelden in zyn eigen Gezin ziet, diep in zyne ziel geprent worden.

Even zo brengt men de jonge Dogters op. De prangende keurslyven, welk de Europische Vrouwen martelen, kent men in Egypte niet. De Meisjes loopen naakt, of met een dun hembd bedekt, tot zy zes jaaren oud zyn. Het kleed, 't geen zy haar leeven lang vervolgens draagen, dwingt geen haarer leden, en laat het geheele lichaam vry de natuurlyke gestalte aan te neemen. Niets is in Egypte zeldzaamer dan scheeven en geboehelden te zien. In deeze Oostlyke deelen der wereld groeit de Man op tot zyn aangeboorene majesteit, en spreidt de Vrouw alle de bekoorelykheden haarer Sexe ten toone. 't Is in Georgie en Griekenland, dat deeze heerlyke vormen en fyne trekken van dit meesterstuk der Natuur 't best bewaard zyn. Hier zou apelles nog voorwerpen, zyns penceels waardig, aantreffen.

Niet alleen bepaalen zich de Vrouwen tot het opvoeden haarer Kinderen. Alle huislyke zaaken zyn haar deel. Zy zyn de Huishoudsters in den waaren zin dier benaaminge, en agten het geen schande het eeten voor zich en haare Egtgenooten met eigen handen gereed te maaken. De oude gewoonte, hier nog heerschende, verandert dit in een pligt. Sara haastte zich om koeken te bakken, toen de Engelen abraham bezogten, en hy hun het gewoon onthaal der Gastvryheid voorzette. Vóór het vertrek van telemachus, sprak menelaus tot hem: ‘Ik gaa de Koningin en haare Hofjuffrouwen bevelen, dat zy een heerlyk onthaal van 't geen hier voor handen is vervaardigen.’

(†) De vertrekken der Egyptenaaren zyn bevloerd met breede steenen: die ten minsten eens ter week geschrobd worden. In den zomer zyn ze met not gevlogten matten, in den winter met een vloerkleed, gedekt.

[p. 270]

Onderworpen aan de Gewoonte, welker onveranderlyke Wetten de Oostersche Landen beheerschen, worden de Vrouwen, in 't gezelschap der Mannen, zelfs niet aan tafel, toegelaaten,^(†) waar anderszins de byeenvoeging der beide Sexen vrolykheid en geestige slagen veroorzaaken, en de rechte saus aan de spyze geeft. Wanneer vermogende Lieden met eene haarer Vrouwen verkiezen te eeten, krygt zy daar van vooraf berigt. Zy maakt het vertrek en de lekkerste spyzen gereed, en ontvangt haaren Heer met alle eerbiedenisse, in de uiterste oplettenheid. De Vrouwen van laager rang blyven doorgaans staan, of zitten in den hoek van een vertrek, terwyl haare Man eet. Herhaalde keeren bieden zy hem water en andere tafelhulpe aan. Deeze gewoonten, die de Europeaanen met regt als barbaarsch zullen uitkryten, zyn in dit Land zo natuurlyk, dat zy geen denkbeeld hebben van de daar van verschillende in andere lugtstreeken. Zo groot is de kragt der hebbelykheid over het menschlyk hart. Eene gewoonte, eeuwen lang stand houdende, krygt de gedaante van eene Wet der Natuure.

De Egyptische Vrouwen, met hoe veel huislyke zorgen ook belast, hebben veele ledige uuren; deeze brengen zy onder de Dienstbooden door, in het borduuren van een gordel, in het maaken van een sluier, in het tekenen op stoffe tot het dekkleed eener sopha, en het spinnen. In deezer voege schildert homerus de Vrouwen van zyn tyd af: ‘Andromache hadt den dood van hector nog niet verstaan. - In haar Paleis was zy bezig met een heerlyk werk te borduuren; terwyl de Slaaven het bad warmden voor haaren Egtgenoot, als hy uit den slag zou te rugge komen.’ - Telemachus, ziende dat penelope met de haaren sprak van zaaken, die buiten haar kring liepen, voerde haar te gemoet: ‘ô Moeder, gaa in uwe kamer, neem het werk uwer Sexe ter hand, de schietspoel en het spinrokke. Gebie in 't midden uwer Vroumen, doch laat de Mannen, en boven al aan my het behandelen van deezen boog’. Penelope vertrok, en bewonderde heimlyk de wysheid haars Zoons.

Spel, egter, wisselt de huiszorg en arbeid in ledige uuren af. Vreugde is niet uit het binnenste van den Haram verbannen. De Minne haalt de geschiedenissen der vroegere dagen op, en houdt de aandagt door haare inneemende vertellingen gevangen. Vrolyke of tedere Liedjes worden 'er aangeheeven; de Slaaven ondersteunen het gezang met speeltuigen. Zomtyds worden er de Almés^(§) toegelaaten, om het tooneel te vervrolyken door

(†) Sara, die den Maaltyd voor Vader abraham en diens Gasten bereidde, zette zich niet aan tafel; zy bleef in haare tent.

(§) De Almés zyn Vrouwen, die danssen, en op speelinigen speelen; gewoon, gelyk de Italiaansche Improvisatores, stukjes voor de vuist aan te heffen.

[p. 271]

haar danssen en het verrukkend maatgeluid haarer stemmen. Zeer bevallig weeten zy hartstogtlyke Romans op te haalen. Een avondmaaltyd, waar op 't aan geen reukwerken, en uitgezogte vrugten, ontbreekt, sluit het dagelyks vry eenzelvig leevenstooneel. In deezer voege tragten de Egyptische Vrouwen het lustlooze van haaren gevangen staat te verdryven.

Zy zyn, egter, niet geheel en al gevangenen. Twee- of éénmaal ter weck hebben zy vryheid om na 't Bad te gaan, en haare Bloedverwanten en Vrienden te bezoeken. Een andere pligt, welken men haar veroorloft waar te neemen, is het beweenen der dooden. Menigmaal heb ik omstreeks Cairo gehoord, dat troostlooze Moeders lykzangen zongen by de graven, door haar met welriekende planten bedekt. Het was op die wyze, dat hecuba en andromache haare klagten by het Lichaam van hector uitboezemden; dat fatima en sophia het Lyk van mahometh beweenden. De Romeinen waren van dit gebruik niet vreemd. Zy hadden hunne Lykbussen met Cypressen omstrengeld. Met welk eene fraaiheid van taal strooit horatius bloemen over de Lykbus van quintilius! Hoe treffend en teder is de Lierzang aan virgilius, over den dood van hun beider Vriend! - Onder de Europische Volken, waar de banden des bloeds niet zo nauw binden, laat men deeze pligtpleegingen, door de Ouden zo heilig omtrent de dooden waargenomen, voor een groot gedeelte agter wege: en hy, die het geluk niet gekend heeft, om zich bemind te maaken by zyn leeven, sterft zonder rouwe.

De Egyptische Vrouwen bejegenen elkander op haare bezoeken zeer hartlyk. Wanneer eene Vrouwe de Haram intreedt, staat de Vrouw van den Huize op, biedt haar de hand aan, brengt die op haar hart, omhelst haar, en zy gaat weder zitten. Een Slaavin haast zich om de Bezoekster den zwarten mantel af te doen, waar op zy verzogt wordt nevens de Vrouw van den Huize te gaan zitten. Zy legt haar sluier, en een ander opperkleed, in de Arabische taal Camis geheeten,^(**) af; alleen een loshangende mantel, naa haar leest volkomen gevormd, en om den middel met een gordel vast gemaakt, aanhoudende. De wederzydsche begroetingen en pligtpleegingen geschieden in den Oosterschen styl: ‘Myne Moeder, of myne Zuster, waarom hebt gy ons zo lang vergeeten: wy brandden van verlangen na uw gezelschap. Uwe tegenwoordigheid strekt onzen huize tot cieraad: zy maakt het geluk onzes leevens uit.’ enz.

De Slaavinnen dienen daar op Koffy, Sherbet, en Zuikergebak voor. Zy praaten, lachen, en stoeijen met elkander. Op

(**) Een Statiekleed, over de andere kleederen heen gedraagen. Het wordt afgelegd, zo ras zy gezeten zyn, om te vryer en te onbelemmerder te weezen.

[p. 272]

de Sopha wordt een groote schotel gezet, met fruiten gevuld De Dogter van den huize heeft een vat vol water, gemengd met roozenwater, en biedt in een zilveren lampet 't zelve aan om te wasschen. Onder het eeten zyn ze zeer vrolyk, en een genoeglyk gesprek zet aan alles aangenaamheid by. Brandend Aloëhout vervult het vertrek met een lieflyke geur. Naa het eeten, danssen de Slaavinnen op het klinken der cymbaalen, en de Dames neemen dikwyls deel in deeze verlustiging. Eer zy scheiden, herhaalen zy menigwerf deeze betuiginge: ‘God bewaare u by uwe gezondheid! De Hemel geeve u een talryk naakroost! God behoede uwe Kinderen, de vreugde en roem van uw Geslacht!’

Zo lang eene Vreemde in de Haram is, mag de Egtgenoot 'er niet in komen. 't Is de vryplaats der Gastvryheid, en kan dezelve niet, zonder de gevaarlykste gevolgen, geschonden worden. Dit is een voorregt der Egyptische Vrouwen, 't welk zy zorgvuldig bewaaren, en om eene zeer gewigtige reden zeer ter harte neemen. Een vermomd Minnaar kan langs dien weg in eene hem anders verbodene plaats komen; en is het voor hem van de uiterste aangelegenheid, niet ontdekt te worden. Met een gewissen dood zou hy den mislukten aanslag moeten boeten. Liefde wordt in dit Land, naar de hartstogten hevig zyn, zo uit hoofde van de lugtsgesteltenisse, als de hinderpaalen, welke zy ontmoet, dikwyls door droeve treurtooneelen gevolgd.

De Turksche Vrouwen gaan altoos, onder 't geleide van Gesnedenen, als zy een lugtje op den Nyl scheppen, en zich vermaaken met het gezigt van de bekoorelyke oevers dier riviere. In haare Vaartuigen zyn fraaije en ryklyk vereierde kamertjes. Fraai sny- en aartig schilderwerk pronkt deeze Vaartuigen op; en zyn ze van andere te onderkennen, door de blinden voor de vensters neergelaaten, en de muzyk die 'er uit gehoord wordt.

Wanneer zy niet kunnen uitgaan, tragten zy haaren opgeslooten staat zoo veel mogelyk te veraangenaamen. Omtrent het ondergaan der zonne klimmen zy op een terras, en genieten de koelte van den avondstond, by de geuren der wel opgepaste bloemen. Zy baaden zich dikmaal, en hebben als dan teffens de koelheid van het water, de reuk der welriekende planten, de frisheid der lugt, en het gezigt van een onbeneveld uitspanzel, met duizenden van flonkerende starren.

De Turken doen, ten einde haare Vrouwen niet mogen begluurd worden, van de hoogte der Minarets, de openbaare uitroepers van het Bede-uur zweeren, dat zy het verrigtende de oogen zullen sluiten; doch een meer en alles betekenende voorzorge, welke zy neemen, bestaat daar in dat zy blinde lieden aanstellen, tot het verrigten van deeze heilige bezigheid.

Zodanig is de doorgaande leevenswyze der Egyptische Vrou-

[p. 273]

wen. Haare Kinderen op te voeden, zich zelven onledig te houden met de bezorging der Huislyke zaaken, en in 't midden van haar Gezin te leeven, maakt de hoofdsom uit van haar pligten. Bezoeken te geeven en te ontvangen, waar in zy meestentyd tot luidrugtige vrolykheid overslaan, op de Rivier te vaaren, onder de schaduw der Oranjeboomen te wandelen, en de Almés te hooren, zyn haare uitspanningen. Zy schikken zich met zo veel zorgvuldigheid op om haare kennissen te ontvangen, als de Fransche Dames, wanneer zy in 't gezelschap van Heeren zullen verschynen. Schoon uit den aart vreesagtig en zagtzinnig, worden zy, ééns door drift overmand zynde, door dezelve geheel vervoerd, en gelyken dezelfde niet meer. Geen deuren, geen grendels, geen Oppassers, hoe talryk en scherpziende, wederstaan de ontstooke vlam; 't vooruitzigt zelfs van een dreigend doodsgevaar belet haar niet, om middelen te bedenken, tot het voldoen van de heerschende hartstogt, en zelden worden zy vergeefsch te werk gesteld.