Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Over de aderlaating in de vliegende jigt. (Arthritis Vaga of Rheumatismus Calidus.)

Het schynt by zommigen een algemeenen regel geworden te zyn, in deeze ziekte, een en meermaalen bloed te laaten. - Men behoeft ook maar weinigen by gebruik van dit middel te geneezen, om den vooringenoomenen en lichtgeloovigen aanschouwer te doen denken, dat men het rechte geneesmiddel kent, en dat die zonder aderlaaten deeze ziekte behandelt, der waare geneeswyze onkundig is, en zich aan verzuim schuldig maakt. Tevens doch is waar, dat, onder den gemeenen man, en byzonderlyk ten platten lande, alwaar deeze ziekte niet zeldzaam is, de meesten, zonder eenig ander middel, al-

[p. 96]

leenlyk door veel drinken; by voorbeeld, van kernmelk met vlierbloemen gekookt, of eenig ander uitwaazeming bevorderend aftrekzel geneezen worden.

Wanneer nu niet proefondervindelyks meer van deeze ziekte bekend was, zoude men moogen besluiten, dat niet alleen de Aderlaating niet altyd noodig, maar zomtyds nadeelig is, en geenzints moet gedaan worden.

Men heeft ook gezien, dat, na de Aderlaating, de ziekte verërgerd en ongelukkiglyk geëindigd is; en op een anderen tyd, schoon de ziekte, acht of veertien dagen, eenen gewenschten loop gehouden had, heeft men moeten aderlaaten, zo men den Lyder niet aan een onvermydelyk gevaar hadde willen bloot stellen.

Waarom men voor een algemeenen regel zal durven vaststellen, dat hier, gelyk in andere ziekten, dit geneesmiddel met onderscheiding diende aangewend te worden: en dit word bevestigd door het geen de aanzienlykste Schryvers ten deezen opzichte hebben aangetekend. De groote Waarneemer sydenham was eerst gewoon tot viermaalen toe ader te laaten; maar na dat hy de kwaade gevolgen deezer geneeswyze ondervond, was hy spaarzaamer met deeze ontlasting, en genas dikwils zonder de zelve: welk laatste, hy der moeite waardig geacht heeft, door eene Waarneeming te bewyzen en aan te pryzen. - Andere Geneesheeren, van den eersten rang, hebben ook ruime Aderlaatingen beproefd, doch zyn daarvan te rug gekomen, en om hunner verbeterde geneeswyze meer gezach by te zetten, beroepen zich op die in laatere jaaren, door sydenham aangenoomen.

De Keizerlyke Lyfärtz störck maakte ook wel gebruik van de Aderlaating; doch hoe zeer bewyst hy zulks met onderscheiding gedaan te hebben, wanneer hy met ter zydestelling van alle ontlastingen den Koortsbast voorschryft.

Niettegenstaande deeze op reden en ondervinding steunende Voorschriften, treft men 'er noch aan, die, aan eenen losselyk opgevatten regel kleevende, stoutelyk afkeuren, al wat met hunne denkwyze niet strookt, en zullen daarom ook met den oordeelkundigen Leezer, over het volgende geval, misschien niet eens zyn.

N.N. een man van 50 Jaaren, hebbende, in de koude dagen van den laatsten November, eenen weg van anderhalf uur te voet afgelegd, was sterk bezweet, ontdeed zich van een' dikken mantel, en bleef, maar zagt voort-

[p. 97]

wandelende, aan de koude lucht blootgesteld. - Den zelfden avond, en de twee volgende dagen, was hy doorgaans huiverig, had weinig eetlust, en bevond zich niet wel.

Den derden dag, kreeg hy 's avonds hevige pyn in den rug, op de plaats van het Heilig Been, welke den nacht door, en volgenden dag, in minderen graad geduurd hebbende, zich 's avonds uitstrekte langs de dye en schenkel van de rechte zyde tot door den voet. De pyn hield een gedeelte van den nacht aan, bedaarde op den morgen van den vyfden dag; maar wierd 's avonds op de zelfde wyze gevoeld in de tegenovergestelde deelen.

Op den zesden dag, 's avonds, leed wederom de rechtezyde door even hevige schietende pynen, als twee dagen te vooren, terwyl de linkezyde bevryd was; doch bleef het deel, dat pynelyk geweest was, zeer gevoelig by de minste aanraaking: en zo waren beide extremiteiten op den zevenden dag, wanneer de bal en onderste deel van den grooten toon, aan den linken voet, zich rood en gezwollen opdeeden; zynde tevens eenige zwelling door den geheelen voet verspreid, welke ook eenigzins in den rechten merkelyk was. - De voeten, welke men zedert twee dagen met dekens omwonden had, waren, byzonderlyk de rechte, vogtig, en waassemden tamelyk uit.

's Avonds was 'er wederom verheffing van pynen, die een gedeelte van den nacht, gins en weder van het Heilig Been, na, en door, de heupen bleeven aanhouden.

Des anderen daags, deed zich op den gewoonen tyd een zoortgelyke pyn op, van de linke elleboog door den voorarm en hand en, in den agtermiddag van den negenden, was dat deel doorgaans rood en gezwollen, en by het aanraaken zeer pynelyk.

In den voornacht, op den tienden, was de Lyder onrustig, doch in den nanacht stil, en sliep eenige uuren.

's Avonds wierd ook de rechte arm aangetast, doch met minder hevigheid, was ook des anderen daags rood en gezwollen, en mede onbruikbaar.

Nu rees by het losmaaken des linkenarms een damp op, en 'er was, over het geheele lichaam, eene zagte uitwaasseming: de Lyder kon, neerliggende, het onderste deel van den rug verschuiven; over welk deel, ook in verscheide dagen, geene klagten gehoord waren.

Op den vyfden, zesden en zevenden dag, was de puls daags niet sneller dan natuurlyk, verpoosde by ongelyke

[p. 98]

tusschentyden, was week, niet vol, doch wierd dagelyks voller bevonden, en op den negenden noch meer, op den elfden vry ruim, groot en niet gespannen.

Daags was de Lyder zo weinig dorstig, dat men hem moest aanzetten om een kopje te neemen, 's avonds wierd 'er drinken verlangd, en den voornacht door vry veel gedronken.

Van den zesden dag aan, nam hy in de 24 uuren ten naastenby, een halve tot een heele drachma Salpeter, met een grein Braak - Wynsteen, in gedisteleerd Vlierwater ontbonden.

De Lyder is niet sterk gespierd, eer van een tenger en schraal dan sponsachtig lichaam; heeft een onrustig leven, doet veel beweeging en moeijelyke reizen. Hy is geenzins aan aderlaaten gewoon, uitgezonderd dat hem, ruim twee maanden te vooren, eenige oncen bloed, (het welk zonder ontsteekings korst, zich in een koek en veel wei scheidde) zyn afgetapt, ter gelegenheid van een keelziekte, meer hinderlyk wegens zwelling der klierachtige deelen, dan pynelyke ontsteeking, die ook allermeest, na het aanleggen van een Spaanschevlieg Pleister, en daar door bewerkte ontlasting, geholpen wierd. - Doch was noch eenigen tyd hierna eenige wankleurigheid te bespeuren, hy was minder levendig, kon niet veel vermoeijenis uitstaan, en had weinig eetlust, het welk alles by gebruik van een maagtinctuur langzaamerhand verbeterd wierd.

In het algemeen zyn dit jaar niet veel zieken geweest in de landstreek, alwaar de Lyder woont, byna geene ontsteeking-ziektens voorgekoomen, en maar weinigen, in welke een Aderlaating noodig is geweest.

Was in de eerste dagen Aderlaating noodig?

Zal eene ruime Aderlaating op den elfden dag, de ziekte verminderen en verkorten, of dezelve verzwaaren, verlengen, en bedenkelyke gevolgen kunnen na zich sleepen?