Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 16]

Aanmerkingen over de verbetering der weidlanden.

(Ontleend uit een Discours prononce a Dyon, pour l'ouverture du cours de Botanique, par Mr. durande).

Ongetwyfeld moeten, onder de nutte Planten, geteld worden alle die de Natuur te voorschyn doet komen om ten voedzel voor het Vee te dienen; voor het Vee 't welk gebruikt wordt in den Landbouw, en dat de Velden vrugtbaar maakt door zynen arbeid en mest. Het verwaarloozen der Weidlanden kan zeer veel toebrengen tot schaarsheid en gebrek ten deezen aanziene; en ik geloof geene geheel onnutte taak op my te zullen neemen, wanneer ik, by den aanvang myner Lessen over de Plantkunde, eenige aanmerkingen in 't midden breng, over dit aangelegen onderwerp.

De Menschen waren, in den vroegsten tyd, Herders: doch toen besloegen zy een onmeetbaare uitgestrektheid lands. Abraham en loth, uit Egypte getrokken, vonden zich welhaast genoodzaakt van elkander te scheiden; dewyl een zelfde oord niet genoegzaam was tot het voeden hunner talryke kudden. - De Landbouw de Menschen tot een min zwervend stiller en bepaalder leevenswyze aanleiding geevende, bragt hun in Maatschappy zamen, gaf hun tyd om kunsten uit te vinden, te volmaaken, uit te denken en op te merken; doch de aarde was nog te wyd uitgestrekt, dan dat zy de ongelegenheden der Weidlanden zonden bemerken, of zich bekreunen over de middelen, om een kwaad, 't geen zy niet kenden, te verminderen of te weeren. Alles wrogt mede, om de oorspronglyke gemaklykheid te begunstigen.

De Natuur vermenigvuldigt de Grasplanten naar gelange van derzelver nutrigheid: zy groeijen overal waar men aarde vindt; zy vervullen de kleinste ledige vakken: de minste zagte regen doet ze weder groenen, als de droogte ze verschroeid heeft: onophoudelyk teelen zy voort door haare wortels: 't was derhalven, in de vroegste tyden, noodloos eenige moeite aan te wenden om de Grasplanten te kweeken.

Maar tegenwoordig, nu de Aardbodem veel meer bevolkt is, zyn de uitgestrektste Weiden niets in evenredigheid met Weiden der vroegste Wereldbewoonderen. De Bees-

[p. 17]

ten, welken men 'er by aanhoudenheid, op laat loopen, trappen de grond vast, scheuren de wortels, rukken eene menigte van goede Kruiden uit, brengen veel toe aan de verhindering des groeis van Planten, die teder zyn, of zy verdelgen ze, terwyl de onnutte Planten, die veelal sterk zyn, en veel kunnen uitstaan, vermenigvuldigen, en den geheelen grond beslaan. - Welhaast vermoeijen zich de Dieren in dit slag van Weiden om voedzel te zoeken, nauwlyks genoegzaam om hun in 't leeven te houden, en volstrekt niet in staat om hun sterkte ten arbeid te geeven. Zo ras Italie de landen aan loontrekkende Bebouwers overgaf, werden de beste Beemden niet meer dan Weidlanden: en dit vrugtbaar Land, zo lang de hand der Helden 't zelve bebouwde, moest bestaan van het Koorn door Buitenlanderen ingevoerd.

Om zich te verzekeren dat een Weide verbastert, wanneer men die bestendig door het Vee laat afweiden, is het alleen genoeg op te merken, dat de Kruiden, die in onze Beemden, waar geen Vee loopt, tieren, niet in de gewoone Weiden gevonden worden. In de daad, alle die nutte Gewassen vorderen meer of min behoedzaamheids en zorgs: de meeste verdwynen naa het verloop van zeker aantal jaaren, wanneer men niet toelaat dat zy tyd hebben om zich zelven te zaaijen, of wanneer de uitsteekende goedheid van den grond, en de menigte van daar opgebragte mest, de uitschieting der wortelen, en de vermenigvuldiging van dien kant, niet zeer bevordert. Zou het, zonder den Veebouweren de Weiden te ontneemen, die hun zo veel voordeels toebrengen, niet mogelyk zyn, die landen te verdeelen, een gedeelte aan Landbouweren af te staan, onder voorwaarde van dezelve, naa het verloop van eenige jaaren, in den staat van goede Weiden weder over te leveren; op welken tyd zy een ander gedeelte zouden neemen? Het Land, 't is waar, zou van een gedeelte der Weidlanden beroofd zyn; doch de overigen zouden zich in goeden staat bevinden, en overvloedig voedzel aan het Vee verschaffen. Deeze voorzorge zou ook invloed kunnen hebben op de gezondheid der Menschen: want de Melk van het Vee is meer of min overeenkomstig met het voedzel, 't geen zy nuttigen. Hoe weinig plaats kan, by voorbeeld, een zieke trekken van de Melk eens Diers, welks bloed schraal en scherp is, door gebrek of de slegte hoedanigheid der Weide. In een dor jaar heb ik meermaalen de Ezelinnemelk, voor zieken geschikt, geproefd,

[p. 18]

doch altoos een weinig scherp gevonden, daar, in overvloediger jaaren, die zelfde Melk zeer zagt is, en den Zieken kragtdaadig helpt.

Door welke middelen men de Weidlanden zou kunnen herstellen, valt gemaklyk op te maaken, uit het geen men in Zweeden doet in de Velden van Tahlun. De grond is 'er schraal, de omleggende plaatzen bestaan uit zand en klippen, bezet met Dennen en Ierlandsche Mosch; ook treft men 'er eenige moerassen aan: ondertusschen zyn die landen de grasrykste in dat geheele Koningryk. Wanneer de Zweeden in die streeken een Weide willen aanleggen, laaten zy den grond, ten minsten ter diepte van zes duimen, omspitten; zy zuiveren denzelven van alle steenen, bebouwen dien vervolgens, en brengen 'er veel mest op: zy zaaijen 'er koorn en zomtyds haver op. Den Oogst gedaan zynde, laaten zy het land braak leggen, en eenige jaaren daar naa groeit 'er overvloedig gras. Indien het gezaaide slegt opkomt, indien de grond met mosch begroeit, hervatten zy de eerste bewerking, welke zy, naa langer of korter tusschenpoozen, herhaalen, zo ras zy bemerken, dat de Weide begint af te neemen. - Deeze eenvoudige bewerking zou slaagen in alle Weiden, die ryklyk bevogtigd worden; doch in min vogtige, en misschien in alle, zou het zeer dienen tot het voortzetten der beste Kruiden, dat men 'er Graszaad zaaide, of zaaden van Planten, die onze beste Weiden beslaan.

Cato, gevraagd op welke wyze een Landbouwer schielykst ryk kon worden? antwoordde, door Vee te houden: hy wilde zeggen, door den grond wel te bearbeiden en ryklyk te mesten: en gevolglyk door zyne Weidlanden in goeden staat te houden.

Ferius cresinus trok meer van een klein Erfgoed, dan zyne Buuren, die eene veel grooter uitgestrektheid gronds bebouwden. Nyd vervulde hun hart, zy beschuldigden hem, dat hy door zekere toverkonst hunne landen onvrugtbaar hieldt. Hy werd van de Overheid geroepen, om zich des te verantwoorden. Hy bragt voor hun oog, de best gemaakte werktuigen en gereedschappen des Landbouws, hadt een spade in de hand, en by zich welgevoede Koeijen. ‘Zie daar’, was zyn woord, al myne ‘Toverkunst; voeg 'er myn zweet en zorgen by!’ Allen stemden zy ten zynen voordeele.

De Landbouw vordert sterke, arbeidzaame en kundige Lieden. Zy moeten weeten de Beesten, tot den arbeid en het be-

[p. 19]

mesten der Landen geschikt, te beheeren, die aan te kweeken en te voeden: de Natuur deelt haare gaven niet uit, naar evenredigheid der Erstanden, welke iemand krygt; zy bewaart ze om toe te reiken aan den werkzaamen en yverigen Landman. Het bevorderen van den Landbouw is het waardig voorwerp van schrandere Staatsmannen. Het zeggen van den grooten sully is eene eeuwige waarheid: ‘De Inkomsten van een Volk’, dus luidt de taal van dien besten Staatsdienaar des besten Konings, ‘zyn niet gewis, dan in zo verre de Landbouwers ryk zyn: want de gaven der Natuure maaken de eenige onuitputbaare goederen uit, en alles bloeit in een Land waar de Landbouw bloeit’.

't Is de Plantkunde, die ons verlicht omtrent de natuur van goede Weidlanden, omtrent de middelen om dezelve aan te leggen en te onderhouden. 't Is de Plantkunde, die ons leert welke gewassen de Weidlanden bederven, als zy de overhand krygen, en ze, in stede van nuttig, schadelyk voor het Vee maaken, en verdient dezelve ook, uit dien hoofde, onze vlytige beoefening.