Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Aphorismi de Cognescendis & Curandis Febribus. Edidit M. Stoll. S.C.R.M. Majest. Consis. Med. Clinicae Professor P.O. Lugduni, apud. J. et A. Honcoop. 1788. In 8vo. f.m. 222. pp.

De Hoogleeraar stoll, welke zich, door zyne uitmuntende Schriften, eene zo welverdiende beroemdheid verkreegen heeft, vervaardigde dit Geschrift, voorhanden, (waar van de oorspronglyke uitgaave, in het Jaar 1786, te Weenen in het licht kwam,) met oogmerk, om het zelve tot een leiddraad zyner voorlezingen te doen dienen, en daar door zynen Leerlingen eenen gemaklyken weg te baanen, tot de kennis en geneezing der Koortzen en Koorts- Ziekten, welke een zo aanmerklyk gedeelte der inwendige ongesteldheid van het menschlyk ligchaam uitmaaken. - Warsch van die winderige woordenpraal, welke, (gelyk hy te regt aanmerkt,) onder eenen grooter hoop van woorden, niets wezenlyks voortbrengt, en afkeerig van dien maalstroom van telkens afwisselende gevoelens, en die opéénhooping van steeds veranderende veronderstellingen, die hedendaags zo zeer in zwang gaat, en de Geneeskunde zo jammerlyk ontluistert, - maar integendeel met bewondering ingenomen voor den uitmuntenden Leertrant, door den onsterflyken boerhaeve, in zyne Aphorismi, gevolgd; alwaar getrouwe waarneming en beproefde ervaring en de daaruit, door eenen gezonden redeneertrant, afgeleide gevolgtrekkingen, tot de eenigste grondslagen gelegd worden van die voortreflyke Leerstel-

[p. 560]

lingen, welke door den zo Manlyken en Keurigen Styl, waarin dezelve zyn ter nedergesteld, nog eene veel grootere waarde verkrygen, heeft de Hoogleeraar dit Handboek niet alleen op denzelfden trant en in eenen zoortgelyken Styl zaamgesteld, maar zelf dat gedeelte der Aphorismi van boerhaeve, waarin de Koorts- Ziekten behandeld worden, tot een grondslag daar van genomen, en dezelve op zulk eene wyze veranderd, verbeterd, gezuiverd, en met zo veele aanmerklyke invulzels en byvoegzels verrykt, als de veelvuldige verbeteringen, nadere ontdekkingen en naauwkeuriger naarspeuringen, welken in laater tyden, door zo veele uitmuntende Mannen, die na den dood van boerhaeve gebloeid hebben, ook omtrent deeze Ziekten, gedaan zyn, zulks noodzaaklyk maakten, en daar toe een zeer ruimen voorraad opleverden. - De Hoogleeraar is in deeze indedaad moeilyke onderneeming zo gelukkig geslaagd, als men van zyne groote Geleerdheid, doordringend Oordeel en diep Inzicht, in de beoeffenende Geneeskunde, had kunnen verwachten; - de Tafereelen, waarin hy het beloop der Ziekten en hunne verschillende verschynzelen afmaalt, zyn zo treffend en levendig geschilderd, dat men, by elken trek, de meesterlyke hand, welke hy van de Natuur zelve ontleende, duidelyk erkennen kan; - de kentekenen der onderscheiden Koortzen zyn met die klaarheid en naauwkeurigheid voorgesteld, welke tot derzelver onderscheiding van zoortgelyke maar immer mogelyk was; - de verschillende oorzaaken, waar door zy worden voortgebragt; - de zamenstellingen, welke zy met andere ondergaan; - de gevolgen, die uit dezelve voortvloeijen; - de voortekenen, die de hoop op een gelukkig gevolg, of de vrees voor eene ongelukkige uitkomst, behaalen moeten; - de hulpmiddelen, waar door zy of voorgekomen of geneezen moeten worden; - met één woord, alles, wat tot het kennen en geneezen der Koortzen en Koorts - Ziekten hoofdzaaklyk is, vindt men in dit Werk, in eenen Aphoristischen Styl, welke naar dien van boerhaeve zeer wel gevolgd is, op de volledigste en klaarste wyze voorgesteld, en daar door by uitneemendheid geschikt, om als het beste Handboek, 't welk men tot hier toe bezeten heeft, met ongemeen veel nut, zo tot Akademische voorlezingen, als tot het onderwys aan het Ziekenbed zelve, gebezigd te worden. - Wat nu de orde van deze Aphorismi aanbelangt, hier in gaat de

[p. 561]

Hoogleeraar zodanig te werk, dat hy, na alvoorens over de Koorts in het algemeen, en derzelver byzondere verdeelingen, vooral met opzicht der heerschende Koortzen, en inzonderheid der Febres Stationariae & annuae, naauwkeurig gehandeld te hebben, vervolgens overgaat, om de hoofdzoorten der Febres annuae, als de Febres instammatoriae, 't zy eenvoudig, of met verschillende plaatslyke ontsteekingen verzeld, de Febres Biliosae, pituitosae & intermittentes byzonder te verklaaren, en wyders de zodanige Koortzen, welke uit eene der drie eerstgenoemde en de laatstgemelde worden zaamgesteld, eerst in het algemeen, en daarna de causus of Febris ardens afzonderlyk behandelt. Als dan volgt de Febris putrida, als zynde eene byzondere modificatie van aanhoudende of zaamgestelde Koortzen. Verders komen de Febres epidemicae intercurrentes in aanmerking, waartoe de Variolae, morbilli & Scarlatina gebragt worden. Onder het Hoofdstuk van Febris indeterminata, incognita, nova, worden alle Symptomata Febrilia, afzonderlyk nagegaan en behandeld. Wyders volgt de verklaaring der Febres Sporadicae & singulares; tot een staal, van welke de Febris lactea & purperalis in aanmerking genomen worden: terwyl de laatste afdeeling ter ontvouwing der Febris lenta, hectica, & phthisis pulmonalis, is afgezonderd. Onder de menigvuldige byvoegzels, welke door den Hr. stoll zyn ingelascht, munten het Hoofdstuk over de Galkoorts, Slymkoorts, Ineming der Kinderpokjes, over de Mazelen en Scharlakenkoorts, voornaamlyk uit: gelyk ook onder de hoofdäfdeelingen, de Febres sporalicae & Febris lenta hectica, en onder de leer der Symptomata Febrium, de hoofdstukken over den Status nervosus & malignitas Febrilis, van de grootste aangelegendheid zyn. Eindelyk is ook het laatste Hoofdstuk, onder den titel: Monita & Praecepta, waarmede de Hoogleeraar dit Werk besluit, vol van zodanige verstandige Aanmerkingen en wyze Lessen, tot de behandeling der Koortzen in het algemeen betreklyk, welke, terwyl zy de blykbaarste kenmerken draagen, van die uitmuntende gaaven in de kunst van waar te neemen, en dat verheven oordeel in het onderkennen en behandelen der meest zaamgestelde Koorts-ziekten, welke wy in alle 's Mans overige Schriften zo zeer bewonderen, tevens den Geneeskundigen tot een onfaalbaaren baak verstrekken, naar welke zy hunne handelingen, zelfs in de moeilykste gevallen, tot behoud hunner Lyders, behooren in te richten.