Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 557]

Zaaklyke inhoud en verdeediging eener Kerkelyke Redenvoering over Heb. II. 14, 15. op Zondag den 8 sten July 1787 gehouden in de Luthersche oude Kerk te Amsteldam. Als ook Aanmerkingen op het antwoord van eenige zich noemende Echte Lutheraanen, ter verdeediging van hunne beschuldiging tegen deze Redevoering van Carel Philip Sander, Leeraar der Luthersche Gemeente te Groningen, Honorair Medelid van het Hertoglyk Brunswyk Lunenburgsch Genootschap te Helmstadt, enz. Te Amsteldam, by A. Mens, Jansz. 1787. Behalven het Voorwerk, 91 bladz. in gr. 8vo.

Herhaelde in openbaren druk zeer onheusche en veroordeelende mishandelingen hebben den Eerwaerden Sander enigzins genoodzaekt, om deze zyne Redenvoering, niet voor de drukpers geschikt, en in zo verre niet beschaefd, het licht te doen zien; ten einde de ongegrondheid der verdenkingen en beschuldigingen, ten zynen laste, daer uit ontleend, ten duidelykste te toonen: waer toe zyne nevensgaende Verdeediging strekt. - Hy zou, volgens het tegen hem ingebragte, ‘1. zynen Text op eene geweldige wyze gemarteld en verdraayd hebben, om dat hy door den Duivel die het geweld des doods had, den Joodschen Engel des Doods verstondt. 2. Hy zou de Eer van den Godlyken Verlosser verduisterd hebben, door te zeggen, dat Jesus ook als Martelaar stierf, en zyne Leer met zynen Dood bevestigde. 3. Hy zou Jesus volwigtig en eeuwig geldend Verdienst, voor doemwaardige Zondaars, den Christenen ontroofd hebben, om dat hy gezegd zou hebben, Hem als Verlosser beschouwende, dat Hy ons maar had verlosd van den Engel des Doods.’ Men heeft 's Mans Leerreden slechts te doorbladeren, en den aert dezer beschuldigingen na te gaen, om te zien dat onkunde en kwaedaertigheid zich hier verenigen; van waer het zyn Eerwaerden, schoon 't ene verdrietelyke taek zy, niet moeilyk valle zich daer tegen te verdeedigen.

Ten aenzien der eerste beschuldiginge toont hy, in 't gevoelen der Jooden, wegens den Engel des Doods, grond te hebben, om zynen Text als daer toe betrekkelyk te verklaren; en wyders, dat deze verklaring zo vreemd niet is, als dezelve hun voorkomt, daer vele beroemde Uitleggers, en onder deze ook Luthersche Godgeleerden, dit

[p. 558]

voorstel mede in dien zin verstaen: en hierbenevens brengt hy hun onder 't oog, dat men hem, uit dien hoofde, geenszins van onrechtzinnigheid kan verdenken. - Het is zonderling, dat deze beschuldigers, ten opzichte dier verklaringe van Heb. II. 14, 15, betuigen: Het schynt als of de Verstandige alleen maar met uwe Verklaaring te vreede geweest zyn. De Geleerden schynen het daarentegen niet te weezen. Hoe ze dit onderscheid van Verstandigen en Geleerden begrypen is onzeker; doch 'er schynt uit te volgen, dat zy niet onder de Verstandigen maer onder de Geleerden behooren: wat het laetste, de Geleerdheid betreft, hier van vinden wy geen spoor; maer dat ze niet onder de Verstandigen behooren, is, gelyk uit hunne eerste, ten duidelykste uit hunne tweede, beschuldiging op te maken. - Het onverstandige dier beschuldiginge ontvouwt zyn Eerwaerde, die, gelyk uit zyne Redevoering ontegenzeggelyk af te nemen is, wel verre is van te ontkennen, dat Jesus ook voor ons gestorven is, om ons met God te verzoenen, uit de bekende betekenis van 't woord Martelaer afkomstig van 't Grieksche woord Μαρτυρ, in welke ook Christus, Openb. I. 5, de getrouwe Getuige of Martelaer genoemd word; en wyst hun tevens aen, dat hy in dezen niets anders gezegd heeft, dan het geen meer beroemde, en van geen onrechtzinnigheid verdachte, Luthersche Godgeleerden meermaels geschreven hebben. - Wat eindelyk de derde beschuldiging aengaet, hierin vertoont zich de kwaedaertigheid zo handtastelyk, dat hy 't niet noodig agte, dezelve opzetlyk tegen te gaen, daer ze, door den inhoud zyner thans uitgegeven Redevoering, voor een ieder die dezelve leest, openlyk wederlegd word: waer nevens hy deze plechtige betuiging voegt; ‘Ik eindige met plechtig voor God en de Waereld te betuigen, dat ik, zo lang ik leeve, voor de eer van den Godlyken Verlosser zal stryden, en dezelve op geenerly wyze zoeken te verduisteren; dat ik nooit zyn volwigtig en eeuwig geldend Verdienst, voor doemwaardige Zondaars, den Christen zal ontrooven; en als Leeraar zyner Gemeente nooit het Heilig Woord van God zal martelen noch verdraaien, maar, naar myn beste inzicht en overtuiging, en naar de Regels eener gezonde Uitlegkunde, zodanig verklaaren, dat de verklaaring van het eene gedeelte der Heilige Schrift in een ander gedeelte van dezelve zal gegrond zyn, en nooit daar tegen stryden. - Voor het overige mogen deze myne vyanden voortgaan met my te laste-

[p. 559]

ren, te beschuldigen, en andere eenvoudige en misschien nog Christelyk denkende Geloofsgenooten, tegen my op te zetten; 'k zal alles grootmoedig verdraagen, my niet weer verdeedigen, maar, in het bezit van een zuiver Geweeten gelukkig, myne zaak ook aan dien God overgeeven, die recht oordeelt, die myn Hart en Gevoelens, in den Godsdienst, het best kent, en een Verdeediger is van de vertrapte Onschuld.’

Alleenlyk heeft hy, by deze zyne Verdeediging, nog gevoegd, enige Aanmerkingen op een Antwoord zyner beschuldigers, gedrukt by J.C. Roeder, te Amsterlam, op zynen gedrukten Brief uitgegeeven by A. Mens, te Amsteldam, waerin het haetlyke en belachlyke van dat Antwoord beknopt ten toon gesteld word.