Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Dagverhaal eener reize van Bassora na Bagdad, en verder door de kleine Woestyne na Aleppo enz. in Italie, door een Officier, in dienst van de Oostindische Maatschappy in Engeland. Uit het Engelsch. Met eene Kaart. - Waarby gevoegd zyn Brieven en andere Stukken, geschreven van den Heer Vaslin, Consul der Vereenigde Nederlanden te Alexandrie, aan H.H. Mog. enz. Te Amsterdam by J. Yntema, 1787. Behalven het Voorwerk, 224 bladz. In gr. 8vo.

Voor eenigen tyd hebben wy gewag gemaakt van Cappers onderrigtingen, nopens eene Reisroote langs den weg van Suez door Egypte na Europa; mitsgaders van zyn Dagverhaal eener reize uit Europa na Indie over Aleppo, door de groote woestyn van Arabie na Bassora, enz.^(*) Thans hebben wy onder handen eene Reisroute, door eenen anderen gehouden, van Bassora na Bagdad, door de kleine woestyn van Arabie na Aleppo, enz. Beide deeze Stukjes voegen zig zeer geschiktlyk by elkander, als behelzende, door de verschillende Reisroute, een zamenloopend berigt van het merkwaardigste, zo in de groote als in de kleyne Woestyn van Arabie, en het daaraan grenzende Gewest. De Schryver deezer laatstgemeide Reisroute geeft ons een naauwkeurig Dagverhaal van zynen reistogt, van plaats tot plaats, door de bovengenoemde Landstreek, met melding van 't voornaamste aldaar gade te slaan, en zyne ontmoetingen, byzonder ook van de bedriegeryen en knevelaaryen der Arabieren, waaraan hy veelvuldig bloot gesteld was: welker berigt bovenal zyne nuttigheid kan hebben voor anderen, die een soortgelyken togt onderneemen, om daartegen, zo veel mogelyk, op hunne hoede te zyn. Verder vervolgt hy zyn Dagverhaal, na zyn vertrek uit Aleppo, met dezelfde opmerkzaamheid omtrent het voornaamste dat hem ontmoette. Te Latichea gekomen zynde, stak hy over na Cyprus, van daar na Rhodes, zet-

(*) Zie N. Alg. Vaderl. Letteroef. I.D. bl. 430. enz.

[p. 456]

tede zyne reis voort na Zante, verder na Corfu, en stevende voorts na Otranto in Italie. Aldaar quarantaine gehouden hebbende, vertrok hy na Napels, en vervorderde zyne t'huisreize na Engeland. - Onder het doorbladeren van dit dagverhaal heeft des Schryvers berigt wegens het Eiland en de Stad Zante ons uitgelokt, om het zelve hier mede te deelen.

‘Geduurende myn verblyf op deeze plaats, zegt hy, hebbe ik herhaalde gelegenheden gehad ter bezichtinge van de Stad en van het Eiland, dat zekerlyk eene vermaakelyke plek gronds is. De stad is van eene aanzienlyke lengte, dicht aan het water gebouwd aan den voet van een' grooten heuvel. Het kasteel is gesticht op den top deezer hoogte, en heeft de stad en haven onder een ongemeen bedwang; maar is nu weinig beter dan een deel puinhoopen. Het mag omtrent eene [Engelsche] myl in den omtrek zyn: en deszelfs ligging is van natuure zo sterk, dat, ware het in goeden staat, en wierd het wel verdeedigd, het in te neemen naast aan het onmogelyke zou wezen: het heeft binnen zyne muuren overvloed van uitmuntend water. Het paleis van den Providitore is in het kasteel, en werd hersteld en gereed gemaakt tot het ontvangen van een' nieuwen Gouverneur; hebbende de voorige zyn verblyf in de stad gehouden. De Venetiaanen hebben op het Eiland eene bezetting van omtrent 500 mannen; maar hun voornaamste vertrouwen is op hunne Vloot, en op het Eiland Corfu. Wierden de Vloot en dat Eiland eenmaal vermeesterd, zy zouden schielyk alle hunne bezittingen in de Levant verliezen.

Van het kasteel heeft men een gezicht van meer dan twintig [Engelsche] mylen ver, over eene der schoonst bebouwde valeien, welke ik ooit aanschouwd hebbe, op eene aangenaame wyze doorzaaid met landhuizen, behoorende aan de onderscheiden Edellieden en fatsoenlyke Heeren der plaatze. Schoon dit Eiland slechts klein is, brengt het alles voort, wat tot weelde des leevens dient, en men dryft 'er een' zo uitgestrekten handel in Korenten, het voornaamste voortbrengsel des lands, dat de meeste gewesten van Europa van hier voorzien worden van die waar. De Korenten worden aangekweekt in eene groote vlakte, onder de beschuttinge van bergen, niet verre van den oever des Eilands. De zon heeft 'er daardoor te meerdere kracht op, en brengtze schielyker tot volmaaktheid. In het droogen, draagt men groote zorge om te

[p. 457]

verhoeden, dat zy eenige de minste vochtigheid vatten. Want, indien dat gebeurde, zou de geheele oogst, naar men zegt, bedorven zyn, en op de markt niets gelden. - Dit Eiland brengt ook de schoonste Persiken van de waereld voort, en groote menigten van Druiven, van welke de uitmuntendste wyn gemaakt, en na verschillende Landen gevoerd wordt. In het kort, Zante zoude een klein Paradys zyn, voortbrengende alles, wat men wenschen konde, indien deszelfs Inwoonders niet groot gebrek hadden aan brandstoffe; zynde het hout 'er zeer schaars, niettegenstaande men zegt, dat eertyds het geheele Eiland vol bosschen geweest is.

In de stad zyn verscheiden fraaie Grieksche Kerken, in welke men sommige verwonderenswaardige schilderyen kan zien. De straaten zyn 'er van eene tamelyke lengte, by uitstek rein en zuiver, en de huizen zyn netjes gebouwd. Men zegt, dat het Eiland meer dan 30,000 inwoonders bevat, welker grootste gedeelte Grieken zyn, (niettegenstaande de Venetiaanen getracht hebben 'er de Roomsche Kerkzeden in te voeren,) allen onderdaanen van het Doorluchtige Gemeenebest van Venetie. Zy zyn in het algemeen een vriendlyk slag van volk, jegens Vreemdelingen. De Vrouwen zyn in haare persoonen meer dan gemeen schoon, en zeer vry met haare gunsten; maar ter zelfder tyd zeer geneigd tot yverzucht en wraaklust: uit welken hoofde het gevaarlyk is, veele liefdesverbindtenissen te hebben, als zynde het hier niets ongemeens, dat men, by zulke gelegenheden, aangerand worde door moordenaaren, die, door de beleedigde partye, voorbedachtelyk gehuurd zyn: en zeer zelden gebeurt het, dat men hun ontkoome. De laagere rangen van menschen zyn 'er naarstig, maar worden, door de verwaarloozinge der Regeeringe, dikwyls gehuurd by de bovengemelde gelegenheden. Wanneer een moord bedreven is, wordt de zaak gemaklyk bygelegd, door een geschenk aan den Gouverneur. Welk een verwyt is het voor een beschaafd Volk, te verdraagen, dat zulke verschrikkelyke misdaaden onder zyn rechtsgebied ongestraft bedreven worden! De Gouverneur, die altoos een Edelman van Venetie is, houdt deezen post slechts voor twee jaaren. Ik kan niet nalaaten hier een staaltje te verhaalen van het gedrag eens voorigen Gouverneurs deezer plaatze, welke zich onderscheidde door de gestrengheid zyner strafoefeningen. “Twee Edelluiden van Zante, een geschil hebbende over eene Juffrouw, werd

[p. 458]

een van hun door de zelve aangezet tot het huuren van iemand om den anderen te vermoorden. Dit gedaan, en de moordenaar vervolgens in hechtenis geraakt zynde, werd deeze (niettegenstaande allen invloed, die tot zyne behoudenis werd aangewend) veroordeeld om doodgeschoten te worden. Des daags voor dat het vonnis ter uitvoer stondt gebragt te worden, verwierf de geene, die hem te werk gesteld had, met groote moeite, een heimelyk gehoor by den Gouverneur, en vindende denzelven doof voor alle verzoeken, vraagde hy, of, indien de Doge van Venetië zelve hem verzocht het leeven des misdaadigen te spaaren, hy het dan zou doen? Hierop ten antwoord ontvangende, dat de Doge zyn meester was, en gevolgelyk hem konde beveelen; stortte de andere onmiddelyk eene groote beurs vol Zechinen (de Venetiaansche zechinen zyn bestempeld met de beeldtenis van den Doge) op de tafel uit, en sprak den Gouverneur aan, met deeze woorden. Zie eens hoe veele Dogen u tegenwoordig smeeken, kunt gy hun wederstaan? De andere erkende gereedlyk, dat derzelver aandrang de rechtvaardigheid in dit geval overmogt, en tekende op het oogenblik de vergiffenis des kwaaddoenders.”

Ik had de nieuwsgierigheid van twintig [Engelsche] mylen landwaards in te trekken, om twee bronnen van eene vloeibaare stoffe, die grootlyks naar teer gelykt, welke uit de aarde ontspringen, te gaan bezichtigen. Het water is zeer koel, en goed van smaak, schoon men geduuriglyk de teer op de oppervlakte ziet opborrelen. Ik ben verzekerd, dat deeze bronnen, indien zy behoorelyk bewerkt wierden, aan het Gemeenebest een zeer groot voordeel zouden toebrengen, en dat zy eens wysgeerigen onderzoeks zeer wel waardig zyn.

De Regeering van dit Eiland staat onmiddelyk onder het rechtsgebied van den Generaal van Corfu, tot welke alle beroepen op hooger rechtbank moeten gericht worden. - Dit eiland Corfu naamlyk, is, (gelyk onze Schryver wat laager aantekent,) de verblyfplaats van den Gouverneur Generaal, wiens rechtsgebied zich uitstrekt over alle aan het Gemeenebest van Venetië onderworpen eilanden in de Levantsche Zeeën, en [deeze post] wordt beschouwd, als een der grootste eerampten, welke zy eenen onderdaan kunnen opdraagen. Hy [de Gouverneur] is altoos een Edelman van den eersten rang, en

[p. 459]

heeft zyne bediening voor niet meer dan drie jaaren, in welken tyd hy zyne goederen tamelyk vermeerdert; en wordt, by zyne terugkomst te Venetie, doorgaans bevorderd tot den eerstaat van den Raad.’

By dit Dagverhaal heeft men nog gevoegd eenige Brieven en andere Stukken, geschreeven door onzen Consul Vaslin te Alexandrie, die den Nederduitschen Uitgeever van goederhand bezorgd zyn, en welken, als betreklyk tot den Indischen Handel, zeer wel by dit, en 't bovengemelde, Dagverhaal van den Heer Capper, voegen. De Heer Vaslin naamlyk, bemerkt hebbende, dat de Ridder de Truguet, uit naam van den Heer Choiseul, Afgezant van Frankryk by de Ottomannische Porte, eene geheime onderhandeling had aangegaan, met Murat Bey, den Gebiedvoerder over Egypte, betreffende de vrye vaart der Fransche Schepen, langs de roode Zee, op Suez, en het verder vry vervoeren der Indische Koopmanschappen na Cairo, stelde terstond alle zyne poogingen in 't werk, om, ware het mogelyk, regt agter dit geheim te komen; en 't gelukte hem eerlang een afschrift van dit Verdrag, mitsgaders nog van eene byzondere Overeenkomst met Joseph Cassab, Oppertolmeester van Egypte, magtig te worden. Dit verkreegen hebbende, zond hy het zelve, met eene nevensgaaande vertaaling aan H.H. Mog., als oordeelende het van zynen pligt te zyn, H.H. Mog. kennis te geeven van eene verrigting, die de stelzels van Staatkunde en Koophandel van dat ryke Land t'eenemaal kon veranderen. Te gelyk had hy ook, in navolging van den Heer Ridder de Truguet, byeenverzameld de waarneemingen van verscheiden Engelsche Kapiteins, betreffende de Roode Zee, toen het hun nog vry stond op Suez te vaaren; en daaruit eene naauwkeurige Kaart van de Roode Zee gemaakt; welk alles hy insgelyks aan H.H. Mog. opgedraagen heeft; ten einde dus van zyne zyde alles aan te wenden, wat hy oordeelde den Staaten van dienst te kunnen zyn, ingevalle deeze gewigtige onderneeming der Franschen gelukkiger slaagde, dan die der Engelschen voor eenige jaaren, waar toe de verandering van omstandigheden en de tegenwoordige toedragt van zaaken, mogelyk aanleiding zoude kunnen geeven. De opgemelde onderhandelingen zyn getekend 9 en 23 January 1785. en de Brieven van den Heer Consul Vaslin zyn van 25 Juny 1785.