Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 422]

Staats - en Karakterkundige Byzonderheden, betreffende Frederik den II. Koning van Pruissen. Uit het Hoogduitsch, naar den derden Druk. Eerste Deel. In 's Gravenhage by I. van Cleef, 1787. Behalven het Voorbericht, 242 bladz. In gr. octavo.

Onder deezen Tytel heeft men byeen verzameld, voor eerst, eene menigte van byzonderheden, die 's Vorsten bedryven en snedige gezegden, in veelerleie omstandigheden, betreffen, welken zyn Character ten duidelykste ontvouwen; en men meldt ons in 't Voorbericht, dat men zig op deeze Anecdoten, als niet zonder keuze, en niet dan op geloofwaardige getuigen, geplaatst, volkomen mag verlaaten. Hier by komen, ten tweede, merkwaardige Kabinets - orders, die Frederik den II meer byzonder als Ryksbestierder kenschetzen: wyders eene Briefwisseling tusschen den Koning van Pruissen en den Generaal de la Motte Fouquet; en voorts ook een Aanhangsel; behelzende eene Briefwisseling tusschen zyne Majesteit en den Staatsen Kabinets-Minister, den Heer Graaf van Hertsberg: welke eerste Briefwisseling ons den Vorst in zyne Krygsverrigtingen voorstelt; terwyl de laatste hem ons als den Man van Studie doet beschouwen. Ten laatste is hier nog toegevoegd, een uittrekzel uit de aanspraak des Konings aan de Pommersche Gedeputeerden, in 't jaar 1780; welke aanspraak zyne beredeneerde goedhartigheid en zugt ter herstellinge van 's Volks welstand openlegt. - De Pruisische Vorst komt hier dus in onderscheiden gezigtspunten voor; en telkens vertoont hy zig als een Man van uitsteekende bekwaamheden; waarover men zig veelshands ten hoogsten hebbe ten verwonderen; 't welk de leezing van eene verzameling van byzonderheden van dien aart en gevallig en leerzaam maakt. Een en ander onderscheiden kort staal, uit de veelvuldige hierin voorkomende, zullen wy in deezen nog plaatzen.

‘Na de overrompeling by Hogkirchen 1758, liet de Koning den 17 van Wynmaand alle Generaals en Stafofficieren by zich komen, en sprak hen op de volgende wyze aan: ‘Gy weet, myne Heeren, dat de Armée eene surprise geleden heeft. De donkerheid van den nagt heeft 'er de schuld van. Doch gy moet slegts bedenken, waar wy thans staan. Wy zyn in Opper-Lausaits. Wy hebben onze goederen, vrouwen en kinderen, agter ons. Als wy nog ééns wyken moeten, is dit alles verlooren. Eene spoedige Bataille is onvermydelyk. Ik zelf wil, eer ik wyk, met het overige van myn leger my liever laaten begraaven. Ik geloove, dat elk zo denken zal, en die zo niet denkt, moet zich liever aangeeven, en kan terstond na huis gaan. Is 'er ook iemand onder u?’ - Na een korte pooze, wanneer eenige Generaals den Koning verzekerden, dat zy, gelyk tot hier toe,

[p. 423]

met vreugde, zich van hunnen pligt zouden kwyten, nam hy zyn ongemeen vriendelyk wezen weder aan.

Deeze Redevoering, hoe kort zy ook is, bevat veel voortreflyks en kragtigs in zich, en is een bewys, welk een groot kenner van 't menschlyk hart de Koning was.’

‘Zeker Overste in het gevolg des Konings had veele Kinderen, zo dat zyn inkomen niet toereikte tot de noodige uitgaaven, en hy zich genoodzaakt zag schulden te maaken. Hy werd zeer mymerend, alzo deeze schulden reeds 2000 Ryksdaalers beliepen, en hy geen kans zag om ze af te doen. De Koning vernam dit, liet hem by zich ontbieden, en zeide tot hem: Gy ziet 'er zo mismoedig uit: wat scheelt u? Zeg het my! goede vrienden moeten elkanderen hunne bekommeringen mededeelen. Maar, eer de Overste op deeze onverwagte vraag kon antwoorden, vervolgde de Koning; Ik heb gehoord, dat gy 2000 Ryksdaalers schuldig zyt. - Thans keerde zich de Koning na eene tafel, die by de hand stond, op welke rolletjes met Frederiks a' Or lagen; nam 2000 Ryksdaalers, gaf ze den Oversten over, en zeide: Betaal hier uwe schulden mede. Vervolgends nam hy nog eens dezelfde somme, en overhandigde die den Oversten insgelyks, met deeze woorden: Houd hier zo mede huis, dat gy geene schulden meer behoeft te maaken.’

‘De Krygsraad *** kreeg zynen Titel, daar hy om verzogt had, van den Koning; maar in het appointement, op zyn Request, moest, op uitdruklyk bevel des Konings, ingevoegd worden.

De Titel word hem geschonken, onder beding, dat hy nooit besta, zyne Majesteit in den Kryg raad te geeven’

‘In een Roomsch-Katholyke Stad in Silesien ontdekte men, dat van de zilveren kleinodien, aan maria geofferd, verscheiden ontbraken. Na veel naspooren werd de Koster een Soldaat ontwaar, die by den Godsdienst altyd de eerste en de laatste in de Kerk plag te zyn. Men hield hem dan vast by het uitgaan, en vond werklyk verscheiden van de geofferde zaaken by hem. Onaangezien dit overtuigend bewys, ontkende hy nogthans, die gestolen te hebben, en beweerde, de heilige Maagd maria, aan welke hy zich in zynen nood wendde, bragt hem by nagt en ontyde deeze zilverstukken zelve in zyn kwartier.

Men gaf egter geen agt op deeze uitvlugt, maar verwees hem in den Krygsraad tot eene harde straffe. Toen het vonnis

[p. 424]

ter bekragtiging by den Koning kwam, liet deeze aan eenige Roomsch-katholyke Geestelyken vraagen: of zulk een geval naar de leerstellingen van hunne Kerk mooglyk was? Zy gaven eenpaarig ten antwoord: Wonderwerken waren wel ongemeen zeldzaam, evenwel niet geheel onmooglyk; waarop de Koning onder het vonnis schreef.

De gewaande Boosdoender word van de straf vrygesproken, vooral nadien hy hardnekkig den diefstal ontkent, en, volgens de verklaaring der Godgeleerden van zyne Kerk, het gewrogte Wonderwerk niet onmogelyk is, Doch in 't toekomende verbied ik hem, onder zwaare straffe, noch van de Heilige Maagd, noch van eenigen anderen Heiligen, iet meer aan te nemen.’