Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Tooneelpoëzy van Nicolaas Simon van Winter en Lucretia Wilhelmina van Merken. Tweede Deel. Te Amsterdam, by P.J. Uylenbroek. In 4to. 458 bladz.

De Kunstkundige Heer van Winter en zyne niet minder beroemde Huisvrouw, Mej. van Merken, bieden de Natie, in dit deel hunner Tooneel Poëzy, de vruchten van hun edel Dichtvermogen aan. Wy zullen dezelve afzonderlyk beschouwen, daar zy zeker meer dan een oppervlakkig inzien verdienen.

De klimmende jaaren van den Heer van Winter schynen zyn Ed. te verzekeren, dat de Menzikoff zyn laatste dichterlyke arbeid is, dien hy zyne Deugd- en Dichtlievende Landgenooten aanbiedt. Menzikoffs lotgevallen zyn in de Geschiedenis van Rusland zeer bekend. Een man, die uit de laagte van een geringe geboorte tot het toppunt van eere opsteeg, en van daar, in eene diepte van vernede-

[p. 334]

ring, als balling nedertuimelde. Dit Treurspel stelt hem voor, in zyne ballingschap, in het akelig Siberie, naa het afsterven zyner vrouw en dochter, met zynen zoon en andere dochter, Iwan en Eudoxe genoemd. Gustaaf Biron, onder den naam van Constantyn, vergezeld door eenen Bazilius, zyn vertrouwde, strekken hem tot gezelschap, terwyl Constantyn verliefd is op Eudoxe. Alexis, een geweezen Luitenant onder Menzikoff, maar zins lange uitlandig, komt de plaats van Menzikoffs ballingschap doorreizen, en slaat hem de redding van zynen zoon Iwan voor. Biron, hun geheel onbekend, die lang reeds werkzaam was geweest, om Menzikoffs zaaken te herstellen, houdt zo veel mogelyk de voortzetting van Iwans vlucht tegen, terwyl Iwans edele inborst van zelfs neigt om zynen vader en zuster niet te verlaaten: hierop raaken Iwan en Constantyn, uit hoofde van Birons geheimhouding omtrent zynen naam, in twist, welke zo hoog loopt, dat de zwaarden uit de scheden raaken. Alexis scheidt hun, en maatigt de woede van Iwan. By de verzoening van Iwan en Constantyn, ontdekt de laatste zyn' waaren naam; en Bazilius bericht gebragt hebbende van de aankomst eeniger vreemdelingen, gaat Biron zulks onderzoeken, en keert te rug met de tyding, dat Dolgorukki, die den val van Menzikoff aan het Hof van Petersburg veroorzaakt hadt, met zyn gezin, als balling, die zelfde plaats naderde, en het nog heuchelyker bericht, dat Menzikoff hersteld wierdt in zyne eer. - Deeze tyding doet den ouden Menzikoff zodanig aan, dat hy sterft: zyne kinderen zegenende, en zelfs aan zyn' vyand Dolgorukki zyn wanbedryf vergeevende. 't Character van Menzikoff, in dit Treurspel, is wat zagt aangelegd: 't Is waar, de Dichtkunst staat het vercieren vry, maar een Menzikoff, in de geschiedbladeren, zo uitsteekend in snoodheid als grootheid, zo geheel Christelyk, zo geheel bevryd van zyn voorige zielsgebreken te vertoonen, is de waarschynlykheid wat veel gevergd: wy staan toe, wy zien den vernederden, den ongelukkigen, den ouden, den stervenden Menzikoff, maar met dat alles moet hy de groote man en Menzikoff blyven. Mogelyk vormen wy ons ook een wat te groot denkbeeld van Menzikoff, en dat het dus al zeer moeilyk zou vallen aan die wydgaapende verwachting te voldoen. Ondertusschen bevalt ons het Character van Iwan uitsteekend. Geheel jeugdig, geheel Russisch. Eudoxe is een beminlyk groot Character, gelyk ook dat van

[p. 335]

Gustaaf Biron, beide vry sterk uitkomende. Dat van Alexis is dankbaar, en de Dichter heeft hetzelve in een bevallig licht geplaatst: terwyl dat van Natalia niets, en dat van Bazilius weinig, beduidt. In het vierde Bedryf, vierde Tooneel, hebben wy, met den grootsten smaak en deelneeming, de opryzende gramschap van Iwan waargenomen; dit Tooneel verdient op zich zelve de bewonderende goedkeuring van allen, die gevoel hebben voor het characterizeerend schoon der Tooneelpoëzy.

Louize d'Arlac, een Treurspel van Mej. van Merken, volgt op den Menzikoff; een Stuk, overvloedig in fraaiheden, en vol aandoenlyke trekken, dat, ten tooneele gevoerd, door zyne levendigheid buitengewoon behaagen zal. Louize d'Arlac is eene vercierde Persoonaadje, die zeker veel belang verwekt door de kunstige wyze, waarop zy ten tooneele verschynt; doch, juist door dat belang loopt Dominicus de Gourges, die voortreffelyke held, minder sterk in het oog, dan zyne uitsteekende moed verdiende, schoon wy wel bezeffen, dat de daad van de Gourges op zich zelve waarschynlyk geen genoegzaame stoffe voor een Treurspel zou opleveren. De Gourges is intusschen een fraaije rol, en de Fransche aart is keurig in zyn Character bewaard. Louize d'Arlac is zeer bevallig geschetst. Otocara is, onzes oordeels, het fraaist van alle geschilderd, en in hem het character van een Indiaans, en van een edelmoedigen, doch hoopeloozen, minnaar voorbeeldig waargenomen. Satouria en Olinde zyn beide fraai behandeld, doch Adusta voor eenen zo woesten Indiaan, op sommige plaatzen, zagt genoeg, schoon het Character by de ontwikkeling meerder stevigheid krygt. - Eene aanmerking is ons onder de Leezing ingevallen: naamelyk, in het achtste Tooneel van het tweede Bedryf, bl. 134. vraagt Olinde aan Louize.

‘Maar waarom hebt ge u toch na dit gewest begeeven.?’

Wy bekennen, de Leezer of Aanschouwer moet onderrecht worden, waarom Louize na Charlestown vertrokken was; doch is deeze vraag, in den mond van Olinde, by wie Louize, reeds een geruimen tyd, gehuisvest hadt, geheel natuurlyk?

Sebille van Anjou is het tweede Treurspel van Mej. van Merken in deezen bundel. Die ongelukkige Koningin van Jerusalem vertoont zich in dit stuk in een zeer be-

[p. 336]

minnelyk daglicht, als een Vorstin, die voor haare ongelukkige Onderdaanen eene moederlyke zorg draagt, en als eene getrouwe Echtgenoot voor haaren gevangen Gemaal alle poogingen ter zyner redding aanwendt. Het Character van Sebille is meesterlyk geschilderd. Zy is overal Vorstin, en tevens eene tederhartige Gemaalin. 't Character van Gui van Lusignan en haar Echtenoot is behoorlyk volgehouden. Melizende en Elize zyn taamelyk belangryk. Het edelaartige in het Character van Humfrei straalt op alle plaatzen door. Heraclius is een Gryzaard vol gegronde bekommering, doch die, onzes achtens, in het eerst een weinig te veel het voorkomen heeft van agterdochtig te zyn, terwyl zyn vermoeden omtrent Raimond waarlyk gegrond is. Raimond is met de verdiende haatelyke kleuren afgemaald. Saladyn heeft zeer veele beminnelyke trekken; alleen is hy somtyds niet wat gemeenzaam voor een Sultan met zyne hovelingen? - Bl.336-338 vertoont hy zich in zyne volle grootheid. Van de overige Characters valt niet zeer veel te zeggen. 't Beloop van het geheele stuk is fraai, en treffend, terwyl 'er eene deftige staatigheid in heerscht, die het zelve met recht onder de Vorstlyke Treurspelen rangschikt.

Het vierde en laatste Stuk in dit Deel draagt den naam van Gelonide, en is mede van Mej. van Merken. De Liefde van een Moeder voor haar Kind is met de sterkste en fraaiste kleuren in dit stuk geschilderd: haar Character heeft iets eerwaardigs, en haar droefheid is zo edel, dat zy de bewonderende goedkeuring van de beminnaars der Tooneelpoëzy moet wegdraagen. Van Eurimedon ziet men niets dan grootheid, terwyl Leotichides, Philocles en de Raden van Athene, een fraaije verscheidenheid van Characters opleveren. Myronides is by uitstek keurig behandeld: Hezioné en Iphidamas voldoen ons tamelyk, doch zyn natuurlyk minstbelangryk. Het geheele Treurspel smaakt ons uitmuntend, en wy schroomen niet het zelve als een Meesterstuk aan te pryzen, dat de Dichteres en deeze Natie eer aandoet.