Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

Leerredenen over verschillende onderwerpen, door Augustus Sterk, Leeraar in de Gemeente, toegedaan de Onveranderde Augsburgsche Geloofsbelydenisse te Amsterdam. Twee Deelen. Te Amsterdam. by de Wed. E. Smit en A. Mens Jansz. en in 's Hage, by C. Plaat. 1787. In gr. octavo.
Toetse der Aanmerkingen van J.M. Boon, Leeraar in de Gemeente, toegedaan de Onveranderde Augsburgsche Geloofsbelydenis, te Rotterdam, op zekere Predicatie, over de bewyzen voor de Leer der H. Drieéenheid. Door A. Sterk, Leeraar in de Luthersche Gemeente te Amsterdam. Te Amsterdam, en in 's Hage, als boven. In gr. octavo. 148 bladz.

De Eerwaerde Sterk behandelt in ieder Leerreden, in deze opgemelde twee Deelen vervat, een gewigtig onderwerp, het zy van de Leerstellige of van de Beoefenende Godgeleerdheid; welke onderwerpen hy door ene duidelyke manier van voordragt ten klaerste ontvouwt, en in een manlyken styl ten ernstigste ter betrachtinge aendringt. Een volgend Deel zal ons wel gelegenheid geven, om 'er ene nadere proeve van te verlenen, waar mede wy ons thans niet wel kunnen ophouden; dewyl 's Mans byzondere omstandigheden ons tegenwoordig als noopen, om wat bepaelder staen te blyven, op zyne Leer-

[p. 311]

reden over het Leerstuk der Heilige Drieëenheid, in het tweede Deel afgegeven. Men weet, naemlyk, uit het voorgevallene in de Luthersche Gemeente alhier, (waarvan we ook reeds eenige melding gemaekt hebben^(*),) dat zyn Eerwaerde by zommigen verdacht gehouden is, van in dit Leerstuk niet rechtzinnig te zyn, naer den inhoud der Augsburgsche Geloofsbelydenisse. Deze verdenking kwam ons reeds vreemd voor; en, na 't inzien der Leerreden over dit onderwerp, openlyk uitgesproken, hebben wy ons ten hoogste moeten verwonderen, of over de onkunde, of over de kwaedaertigheid der zodanigen, welken ene beschuldiging van dien aert op de baen gebragt, of verder voortgezet hebben. - Zyn Eerwaerde, naemlyk, brengt den inhoud van het eerste Artykel der Augsburgsche Geloofsbelydenisse tot de drie volgende Hoofdstellingen. Derzelver Opstellers betuigen voor eerst te gelooven, ‘dat 'er maar één éénig Godlyk Weezen is, het welk genoemd wordt, en ook waarlyk is, God: ten tweeden, dat in dit éénige Godlyke Weezen drie onderscheidene persoonen zyn; Vader, Zoon en Heilige Geest: en eindelyk, ten derden, zeggen zy, dat zy alle deeze drie persoonen als deelgenooten van een en het zelfde Godlyke Weezen aanzien, en aan ieder derzelver de Eeuwigheid, Ondeelbaarheid, volmaakte Almacht, Wysheid en Goedheid toeschryven.’ - Omtrent ieder dezer Stellingen legt de Eerwaerde Sterk het 'er verder op toe, om deze leer der Augsburgsche Geloofsbelyderen te staven, en te doen zien, dat zy, in dit eerste Artykel van hunne Geloofsbelydenis niets beleden hebben, het geen niet met de tale der Heilige Schriftuur op de volmaektste wyze overeenkomt. Het overige dezer Leerreden is geschikt ter beantwoordinge der tegenwerpinge, dat dit Leerstuk tegenstrydigheden insluit, of, zo dit al niet, dat geen sterveling het begrypen kan; en strekt eindelyk, om te toonen, dat die leer niet slechts eene enkele bespiegeling voor het verstand; maer dat de kennis dier leere enen Christen noodzaeklyk is. - Na het openlyk uitspreken en gemeen maken van zodanig ene Leerreden, is 't niet wel te begrypen, hoe men den Eerwaerden Sterk, wiens eerlyk character bekend is, nog van onrechtzinnigheid in dit Leerstuk kunne verdenken; te meer daer hy in zyne Voorreden der Lasterzucht hare

(*) Zie N. Alg. Vaderl., Letteroeff. Iste. D. bl. 537-540.

[p. 312]

enige uitvlucht benomen heeft, met uitdrukkelyk te verklaren, ‘dat deeze Leerredenen van woord tot woord, zonder eenige de minste verandering, zoo gedrukt zyn, als hy dezelven hier voor zyne Gemeente gehouden heeft.’

Zyn Eerwaerde is intusschen door menigerleie soort van naemlooze, of onder verdichte namen uitgegeven, Schriften aengevallen; doch hy heeft, wel beraden, niet kunnen goedvinden, om den hem zo kostelyken tyd aen derzelver beantwoording op te offeren, tot dat hem in handen kwam een Geschrift, het welk onder den naem van den Eerwaerden j.m. boon, waer van wy onlangs enige melding gemaekt hebben^(*), het licht zag. Nademael nu dit Geschrift met den Eerwaerdigen naem van een openbaer Leeraer, in de Luthersche Gemeente te Rotterdam, pronkte, zo heeft de Eerwaerde Sterk zich enigermate gedrongen gevonden, om daerop bepaelder agt te geven, en het zelve nader ter toetse te brengen. Het is wel zo, dat de uitvoering hem reden geeft, om te twyfelen, of de Eerwaerde Boon het wel opgesteld hebbe, en of hy niet slechts toelate, dat de Schryver dier Aenmerkingen zynen naem voere. Dan, wat hier van zy, de tytel van dit Geschrift, met dien naem, geeft aen het zelve het voorkomen van den arbeid diens Mans; en dit noopt zyn Eerwaerde de pen 'er tegen op te vatten: hoewel het meerendeels indiervoege opgesteld zy, dat hy bykans t'over rede gehad zoude hebben, om 'er zich niet mede te bemoeien, maer de wederlegging veeleer aen éénen zyner Catechizanten over te laten. Dat ook indedaad de inhoud dier aenmerkingen van zodanig ene natuur zy, is ten duidelykste blykbaer uit het geheele beloop dezer toetse, en de wederlegging der daer in voorkomende byzonderheden; des de Eerwaerde Sterk met regt mogte schryven, ‘dat hy den tyd beklaagt, dien hy besteedt, om zich tegen een man te verdeedigen, dien hy zyne andere verdiensten niet wil betwisten, maar die, in 't stuk van Uitlegkunde, te verre ten achteren is, om met hem, op eenen gelyken voet, te kunnen redetwisten.’ Nadien deze schryfwyze, met welke zyn Eerwaerde zyne Party hier doorgaens behandelt, middelerwyl ten hoogste ongevallig klinkt voor den Schryver der Aenmerkingen, zo besluit zyn Eerwaerde zyne toetse met deze betuiging.

(*) Zie boven, bl. 191.

[p. 313]

‘Byaldien Do. boon, te Rotterdam, de Schryver der Aanmerkingen tegen myne Leerrede niet mocht zyn, als dan moet, het geen ik van de diepe onkunde, verregaande onbeschaamdheid, en onchristelyke verketterzucht, enz. enz. van deezen Schryver gezegd, en uit die Aanmerkingen getoond hebbe, op zyne Wel Eerw. niet toegepast worden!’

Voor 't overige vinden wy 't niet ondienstig, den Lezer hier nog mede te deelen, de nadere verklaring van den Eerwaerden Sterk, nopens zyn verder gedrag omtrent zyne Tegenschryvers. ‘Ik verklaare, zegt hy, by deeze gelegenheid, dat ik, indien de Schryver der Aanmerkingen lust mocht hebben, om verder tegen my te schryven, of iemand anders, met of zonder naam, om het voor hem op te vatten, zoo weinig voorneemens ben, om 'er verder op te antwoorden, dat ik vastlyk beslooten hebbe, niets meer van dien aart te leezen, zoo lang my niet door iemand myner Vrienden, die in staat is, om daarover te oordeelen, verzekerd wordt, dat 'er het een of ander geschreeven is, waarin meer blyken van kundigheid en waarheidsliefde gevonden worden, dan in de Rotterdamsche Aanmerkingen, en eene menigte van naamlooze geschriften, die voor en naa dezelve zyn uitgekomen. Ik heb my eens verledigd, om eenen tegenschryver, die my op eene hoonende wyze, hoewel met zwakke wapenen, op het lyf viel, te keer te gaan; maar voortaan zal ik de weinige oogenblikken, die myne Amptsverrichtingen my overlaaten, nuttiger besteeden.’