Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1787

[p. 54]

Leerredenen over de gewigtigfte gebeurtenissen, uit het leeven van Jesus Christus, gewoonlijk genoemd Evangeliën, door Johannes Tissel, Leeraar der Luthersche Gemeente te Dordrecht. Eerste Deel. Te Dordrecht by F. Wanner. 1786. Behalven het Voorwerk, 343 bladz. in gr. octavo.

Ter oorzake der bekende gewoonte van het jaerlyksche prediken der Euangelien, in de Luthersche Gemeente, is 't niet vreemd, dat vele Leden dezer Kerkgezinte, by die gelegenheid, de ene of andere Leerreden, over het onderwerp, dat staet verhandeld te worden, of verhandeld is, ter hunner stichtinge lezen. Dit nu heeft den Eerwaerden Tissel opgewekt, een jaergang (zo als men 't noemt) zyner Leerredenen over de Evangelien door den druk gemeen te maken; vermits 'er tot nog, geene zodanige volledige verzameling, in onze tale, voor handen was; althans gene, naer den tegenwoordigen schryf- en spreektrant ingericht. Hy heeft zich in dezelve voornaemlyk 'er op toegelegd, ‘om zijne hoorders op den weg te leiden tot het zo nodig verstand der H. Schrift; om duidelijk te worden voor enen gemengden hoop van menschen; en belangrijke prakticale onderwerpen aan hunnen geest te vertegenwoordigen.’ - Op het doorbladeren dezer Leerredenen, vinden wy t'over reden, om te betuigen, dat zyn Eerwaerde, in 't een en 't ander opzicht, zo wel aen zyn bedoelde voldaen heeft, dat, niet alleen de Leden zyner Gemeente, maer ook die van andere Kerkgezinten, welken niet te sterk party trekken, zich met ene leerzame stichting van zynen nuttigen arbeid zullen kunnen bedienen.

Het thans afgegeven Deel behelst tien Leerredenen, waer van de eerste gaet over de kortheid en de moeilijkheid van 't menschlijk leven, naer luid van Ps. XC. 10: hoedanig een soort van onderwerpen zyn Eerwaerde, in de plaets van de geschiedenis der besnydinge van Jezus, gewoonlyk op Nieuwjaersdag behandelt. De volgende Leerredenen schikt zyn Eerwaerde, by ene beknopte opheldering van den zaeklyken inhoud der Euangelieteksten, ter overweginge van leerryke onderwerpen, die hem de tekst aen de hand geeft. Te weten: Gods wijsheid in de verschijning der Wijzen uit het Oosten. Matth. II. 1-12. Jesus jeugd en de grondbeginselen ener Christelyke Kin-

[p. 55]

dertugt. Luk. II. 41-52. De Gezelligheid. Joh. II. 1-11. Jesus heerlijkheid in de genezing van twee kranken. Matth. VIII. 1-13. Gods heerlijkheid op de wateren der Zee. Matth. VIII. 23-27. Gods volmaaktheden bij de toelating van het kwade. Matth. XIII. 24-30. De Nijd. Matth. XX. 1-16. Hoedanig de hindernissen voor de kragt van het Godlijk Woord zijn uit den weg te ruimen? Luk. VIII. 4-15. En eindelyk, Hoe men het lijden van den Verlosser tot zijne stigtinge te beschouwen hebbe? Luk. XVIII. 31-43. - Zie hier het beloop van 's Mans leerzame bedenkingen over de Gezelligheid, ter welker beschouwinge hy zich bepaelt, na ene kortbondige overweging van het merkenswaerdige in de Euangeliegeschiedenis, Joh. II. 1-11.

De verschyning van Jezus op de Bruiloft te Cana in Galilea, en 's Heilands gedrag aldaer, geeft den Leeraer aenleiding tot het tegengaen der gedachten van dwaze geestdryvers, die ongerymdlyk wanen, ‘dat gezelschappen by te wonen, of aardsche vreugden te smaken, een kenmerk zy van ongodsdienstigheid of godloosheid.’ Hiertegen toont zyn Eerwaerde, het betamelyke en het geoorloofde van den trek tot gezelligheid, tot onderlinge verkering; uit overweging van 's menschen natuur, - het belang of het voordeel der maetschappy, - en de stem van den Godsdienst. - Op het afhandelen hiervan wekt hy zyne Toehoorders op ter behoedzaemheid in dezen, en brengt hun ten dien einde de lessen van de wysheid en den Godsdienst, ten dezen opzichte, onder 't oog; welken hy onder drie hoofdlessen byeen brengt, waer van wy de eerste les geheel zullen overnemen.

‘1. Stelt u, by uwe verkering steeds vaste en waardige oogmerken voor. - 't Is niet te zeggen, hoe vele oogmerken van den stervling mislukken, of hoe velen hunner bedrijven hun rampzalig worden; alleen daarom, om dat men ze onbezonnen begint, of 'er zig in 't geheel gene bepaalde oogmerken bij voorstelt. Wat goeds toch kunt gij in alle die gezelschappen verwagten, waar gij heen gaat, zonder eenig bepaald en waardig oogmerk? Beslist het daarom eens vooral, wat gij met uwe verkering bedoeld. De samenkomsten zyn bestemd, om door vriendschap en deelneming u eene gepaste uitspanning te geven in uwe bezigheden. En daar gij redelijke wezens zijt, wat kan betamelijker zijn, dan de bijeenkomsten

[p. 56]

binnen te stappen, met het oogmerk, om daar een waardig voedzel te vinden voor 't verstand, voor 't hart en voor den trek tot vermaak. Daar de reden, de Godsdienst en het zelfbelang dit maakt tot de ware einden der verkering; hoe dwaas is 't dan niet, of kwade oogmerken, of in 't geheel gene bepaalde oogmerken bij uwe samenkomsten te bedoelen? Rampzalige gezelschappen, daar men niets doet, dan zig onderling den tijd te doden; daar men, juist, om dat men 'er zonder doel, zonder waardige oogmerken verschijnt, geen wezenlijk vermaak geniet, 't hart ledig laat, of laat ik liever zeggen, gelijk ik behoor, het vernederd en bederfd. Smaakt daarom de verkering, wanneer uwe kragten rust en ontspanning vorderen. - Koomt daar met het edel doel, om u onderling op te scherpen, en door menschkunde uwen geest te verrijken. - Koomt daar, om, in 't midden van uw vermaak, uwe harten te openen tot het aankweken van alle de zagte aandoeningen van Godsdienst en vriendschap. - Geen trotschheid noch eigenzinnigheid vernietige immer 't vermaak van eenen broederlijken omgang. En schat alle die bijeenkomsten voor verlooren, ja voor schadelijk, daar men niets heeft zoeken toe te brengen, of ter verbetering van 't verstand, of ter veredeling van 't hart; daar men geen wezenlijk vermaak, geen ware vriendschap smaakte, alleen om dat men 'er ligtzinnig inkwam, zonder dat men iets deugdzaams, iets waardigs bedoelde.’

2. Des Leeraers tweede les betreft de keuze der Vrienden, met welken men gemeenzaem verkeert. Men behoort dezelven te schatten, niet naer hun uiterlyk vertoon, maer naer hunne inwendige waerde, naer de deugdzaemheid, naer het godvruchtige hunner gevoelens. Snoode spotters met God of de menschen zyn te schuwen; zo ook openbare zondaren, en zelfs ligtzinnige harten. Een vertrouwlyke omgang, ene gemeenzame verkering met dezulken, is te vermyden. En roepen ons plicht en Godsdienst zomtyds om met hun te verkeren, men zy dan op zyne hoede tegen alle verleiding, en pooge zyn gedrag, door bescheidenheid, menschliefde en Godsvrucht, zo in te richten, dat het geschikt moge zyn, om invloed te kunnen hebben op hunne harten.

3. Hier aen hecht hy eindelyk ene derde les, behelzende ene waerschuwing tegen de meest gewoone zouden in de verkering, waeronder hy wel voornaemlyk de vol-

[p. 57]

gende betrekt. - Den geest van liefdeloosheid en achterklap; - de verregaende eigenliefde en kinderagtige stryd om rang en eer; - het achterdochtige, het geveinsde, dat zo vele samenkomsten gedwongen doet worden, en 'er natuurlyk al het genoegen uit verbant; - mitsgaders eindelyk den geest van overdaed en verspilling, benevens dien van dertelheid en onkuisheid, die in zo velen der gewoone samenkomsten ongelukkig is ingeslopen.

Laetstelyk besluit zyn Eerwaerde deze Leerrede met een korten aendrang zyner voorgedragen Lessen, by welker waerneming, ‘onze gezelschappen’, gelyk hy zich uitdrukt, ‘veel, onbedenklijk veel, in 't genoeglijke en in 't nuttige zouden aanwinnen: daar wij zekerlijk veel zouden winnen voor onze deugd, voor onze rust en voor ons vermaak, zo wij ernstig beslooten, om de lessen van den Godsdienst, in 't stuk der verkeringe, bestendig ter harte te nemen’.