Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

Opheldering van het Gebed des Heeren, of het Onze Vader voor gemeene Christenen, door D. Joh. Chr. Doderlein; Thans Hoogleeraar der Godgeleerdheid op de Hooge School te Jena. Naar de tweede en vermeerderde uitgaave uit het Hoogduitsch vertaald, door J.H. Fortmeijer, Leeraar der Euangelisch Luthersche Gemeente te Utrecht. Te Utrecht, by G.T. v. Paddenburg, 1786. Behalven het Voorwerk, 92 bladz. in gr. octavo.

Het schandelyk bygeloovig misbruik, dat van het voortreffelykst Gebed, onder den naem van het Onze Vader bekend, gemaekt word, door het menigvuldig onaendachtig herhalen van het zelve, heeft den Hoogleeraer Döderlein genoopt tot het opstellen van dit Geschrift. De bronwel van het oneerbiedig opzeggen van Formuliergebeden, in 't algemeen, is, zyns oordeels, niet slechts te zoeken in de doorgaende traegheid der menschen tot Godsdienstige betrachtingen, maer wel byzonder in een gebrek der opvoedinge, waerdoor de grond gelegd word tot die ligtzinnigheid en dat verkeerd bidden. Men leert de Jeugd formuliergebeden, die dikwils niet verstandig uitgekoozen, en voor de Jeugd onverstaenbaer zyn; ze bidden deze formuliergebeden wel dra werktuiglyk, zonder enig nadenken; en zo blyft het veelal in meerder jaren, by een menigvuldig herhaeld werktuiglyk gebruik van formuliergebeden; dat by uitstek plaets heeft, omtrent het bekende Gebed des Heeren; waer door deszelfs anders kragtige invloed geheel verlooren gaet. Zyn Hoogeerwaerde overweegt de gronden, op welken velen voor het menigvuldig

[p. 578]

gebruiken van dit Gebed pleiten, en toont derzelver nietigheid, met aenwyzing van de nadelige gevolgen, welken hier uit ontstaen. Om dit, zo in het byzonder huislyk gebruik, als in den openbaren Godsdienst, af te wenden, dringt hy zyne redenen deswegens ten ernstigste aen. En hiernevens geeft hy ene beknopte verklaring van het Onze Vader, op dat men, het zelve biddende, zulks met verstand doe, met in agtneming van deszelfs inhoud en onze daeruit volgende verplichting. Wyders hecht hy 'er nevens een aental van Uitbreidingen van dat Gebed, die als zo vele Voorschriften zyn, waer uit men leeren kan, hoe men den inhoud van dat Gebed kan overbrengen tot de onderscheiden omstandigheden, waer in men zich, ten aenzien van den Openbaren of Huislyken Godsdienst, bevind. - 's Mans bedenkingen over dit onderwerp verdienen met regt de aendachtige overweging der Christenen, om dit onverantwoordlyk misbruik ten ernstige tegen te gaen; en zyne Verklaring met de nevensgaende Uitbreidingen zyn zeer wel geschikt om velen nuttig te zyn; terwyl we met hem wenschen, ‘dat eens het gelukkige tydperk zal komen, waarin het hart van den Christen altoos zelf, zonder aanwyzing, zonder Formulier en zonder dwang, als een Kind met zynen Vader zal spreeken, en naar dien Geest van J. Ch., wiens voetstappen in het Gebed, dat Hy leert, zich zoo zichtbaar en eerwaardig vertoonen, zal denken, en leeven, en bidden.’ Dit tydperk zal, onder den Godlyken zegen, te verhaesten zyn, wanneer Ouders en Leeraers, naer des Hoogleeraers slotvermaning, ‘de Jeugd tot het gevoel van haare behoeftigheden, en tot nadenken over de beste stukken van hunne gelukzaligheid opleiden; geene Formulieren by het bidden gebruiken, of ten minsten dezelven niet laaten verouderen, en zelven met eenen kinderlyken zin eene vertrouwde taal met God spreeken!’

Zie hier nog, uit zyne Uitbreidingen, een Tafelgebed voor den Eeten, waeruit men enigzins kan afnemen op hoedanig ene wyze onze Autheur zyne leerzame Voorschriften uitgevoerd heeft; het luid indezervoege.

ô God, die u als den Schepper en weldoender van alle schepselen bewyst, dewyl gy een iegelyken spys geeft, en alles met welbehaagen verzadigt, laat het my nu ook ondervinden, dat Gy Vader en verzorger zyt. Laat my 'er thans, dewyl ik de gaaven van uwe hand

[p. 579]

geniet, aan denken, dat ik ze van u heb, en laat my uwe goedheid, die my thans door deeze spyze voedt en verkwikt, erkennen. (2) Maar laat my ook erkennen, dat gy voor my en de waereld nog edelere goederen, dat gy het Euangelie van jesus christus voor onze ziel bestemd hebt, en ons schenken wilt, waarnaar wy dan ook begeeriger behooren te zyn dan naar da spys voor ons ligchaam. (3.) Geef, dat wy, volgens uwen wil, deeze gaaven met dankbaarheid, in Christelyke maatigheid, en met vergenoegdheid, tot nooddruft en voedsel, niet in overdaad, genieten, en dat wy daarby onze behoeftige broederen ook niet vergeeten: dat wy ze zonder morren wanneer wy maar weinig hebben, en zonder begeerte naar kostelykere spys, genieten. (4.) Wy zyn te vreeden, wanneer Gy ons met brood verzadigt, en het weinige, dat wy hebben, tot onze gezoudheid laat strekken. (5.) Straf ons niet, wanneer wy somwylen, door mistrouwen omtrent uwe voorzorg, door onvergenoegsaamheid by geringe kost, door nyd wanneer anderen beter eeten, dan wy, hebben, en door ondankbaarheid ons verzondigd, en als ongehoorsaame kinderen verdiend hadden, dat Gy ons dit ook ontnaamt. Wees ons genadig, en houd niet op ons wel te doen. Wy willen ons onderling, dewyl wy allen door u verzadigd worden, des te vuuriger beminnen, en uw voorbeeld zal ons aanvuuren, om zelfs onzen vyand, wanneer hy honger heeft, te spyzen, wanneer hy dorstig is, drinken te geeven, en hem met eene werkzaame liefde gelukkig te maaken. (6.) Bewaar ons, dat wy, uwe gaaven genietende, die niet misbruiken, dat wy geene onnutte gesprekken houden, en niet vergeeten, om onze spyzen door het Gebed, en door de dankbaare herinnering aan u te heiligen. (7.) Wek ons op, om steeds vroomer en gelukkiger te worden. Uw boven alles verheven naam zy hoog geloofd, en van allen, welken deel aan uwe voorzorg hebben, aangebeden. Amen.’

Deze zevenledige verdeeling, welke de Hoogleeraer, in zyne Voorschriften, gewoonlyk gadeslaet, is ene navolging zyner verdeelinge van het Gebed des Heren in zeven Beden, die met ene Aenspraek aen God aengevangen, en met ene lofspraek ter eere van den Allerhoogsten beslooten worden.