Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786

De Zwitzersche Patriot, of de Landdrost Felix Grebel gelukkig overwonnen door Johan Caspar Lavater, thans Leeraar des Christendoms te Zurich. In 't Nederduitsch vertaald, door Hendrik Bergh, Leeraar des Christendoms, by de Luthersche Gemente, te Deutichem. Te Amsterdam, by Jan Verlem, 1785.

De Stukken, in deeze Versameling vervat, zyn, volgens het Bericht van den Uitgeever, door den Heer Lavater, toen hy nog jong was, eensdeels zelve vervaardigd, anderdeels veroorzaakt. Zy behelzen sterke en nadruklyke klagten en beschuldigingen tegen den Land-Drost Felix Grebel, wegens meineed, onderdruking en allerleie soorten van ongerechtigheden, geduurende zyn Landdrosten-Ambt gepleegd. Deeze klagte wierd onder anderen ook door de Heeren Lavater en Fuetli, in een naamloos geschrift, in druk vervaardigd, aan de hooge Overheid, niet alleen ter beoordeeling voorgelegd, maar zelfs van haar begeerd, om de waarheid deezer klagte te onderzoeken, en, naar maate dezelve bevonden werd, het zy den beklaagden, of den klaager, met zwaare straffen te ontmoeten. Den hoogen Raad te Zurich, vervolgens den Opsteller van 't Klaagschrift uitdaagende, dat hy zich zoude ontdekken, kwam Grebel tegen het gemelde Schrift, het welk hy een Lasterschrift noemde, klagende, op, en hieldt om bescherming aan. Egter vernam hy, dat alles onderzogt zou worden, en dat elk, die klagten tegen Jonker Grebel had in te brengen, zich by den Burgemeester Escher moest aanmelden, welke korten tyd daarna den Raad berichtte, dat 'er zich reeds twintig partyen by hem hadden aangemeld, waarop een Commissie van Raaden benoemd wierd, welke de Klaagers verhoren zoude, en byaldien 'er eenige onrechtvaardigheid, ten laste van Jonker Grebel, kon bewezen worden, geregtigd zyn zoude, om hem te doen gevangen neemen. Jonker Grebel, echter, vond niet goed om deeze onderzoeking af te wagten, maar maakte zich spoedig onzichtbaar. Ondertusschen verscheenen Lavater en Fuetli, op den bestemden dag, waarop de voorgemelde Commissie ten eersten maale zitting nam, en gaven zich zelven als de Opstellers van het Klaagschrift aan, als geene de minste redenen hebbende, om zich wegens hunne onderneeming te schaamen, welke voor het Vaderland in 't algemeen, en voor zo veele verdrukten en benadeelden, in 't byzonder, zo nuttig was; te meer, dewyl ze op eene reine menschenliefde en een waar Patriotisme alleen gegrondvest, en van alle persoonlyke wraakzucht oneindig verwyderd was. Zy verklaarden, dat zy, uit dien hoofde, eer zy 't bewuste Klaagschrift hadden verspreid,

[p. 302]

een beweeglyken Brief in het huis van Grebel hadden doen bezorgen; doch, dewyl dit van geen gevolg geweest was, dat zy zich derhalven door den nood hadden gedwongen gezien, om tot dit laatste uiterste te komen; zich tevens op een treffende wyze verontschuldigende en verdeedigende, waarom zy deepen weg hadden ingeslagen, en zich niet liever terstond ter behoorlyke plaats hadden aangemeld.

De Raad gedroeg zich hieromtrent, als een ieder, die gerechtigheid bemint en handhaaft, zou gedaan hebben. Grebel is door de vlucht het zwaard ontloopen, moet zyn kwaad geweeten, buiten zyn Vaderland, uit het welke hy eeuwig verbannen is, met zich omdraagen.

Alle de Stukken, tot deeze zaak betreklyk, zyn in den gewoonen enthusiastischen styl van Lavater voorgesteld; doch draagen overal de blyken van het menschlievend hart, dat deezen waarlyk braaven Man, reeds in zyne vroege jeugd, gekenschetst heeft. - De Heer Bergh, die dit Werkje in onze taat heeft uitgegeven, bezit mede een zeer goede maate van Enthusiasme, doch niets van de eenie en levendige verbeeldingskracht van den vernuftigen Lavater; schoon wy voor't overige wel willen gelooven dat hy het met de goede zaak wel meent. Hy beklaagt zich in zyne Voorreden over de eigendunkelyke magt, die sommige Landdrosten in ons Vaderland oefenen, over de Breukgerichten, waarvan, hoe goed zy in haare instelling zyn, volgens zyn zeggen, schreeuwende misbruiken worden gemaakt, en over het eigendunkelyk gezag zommiger Edelen. Van het een en ander heeft hy voorbeelden opgegeeven, die byna ongeloofbaar zyn, hoe zy in een vry Gemeenebest kunnen plaats hebben.