Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1786
(1786)– [tijdschrift] Vaderlandsche Letteroefeningen–
Auteursrechtvrij
[pagina 102]
| |
Oude Joodsche Brieven, Samenspraeken en Verhaelen van sommige tydgenooten des Zaligmaekers, (behelzende het voornaemste der Euangelie-geschiedenissen.) Gevolgd naer het Hoogduitsch van j.k. pfenninger, Prediker in de Wecshuiskerk te Zurich. Eerste Deel. Te Leyden by L. Herdingh, 1785. Behalven de Voorreden, 388 bl. in gr. 8vo.Ten einde het verhael der Euangelisten, nopens 's Heillands geboorte, omwandeling op aerde, sterven, opstanding en hemelvaerd, met te meer levendigheid en nadruk voor den geest der Lezers, ook van min geoefenden, te brengen, is de Heer Pfenninger te rade geworden, enigermate een nieuw plan te vormen, of althans het zelve, in zo verre het voor hem reeds enigzins gevormd ware, verder uit te breiden. Hy heeft getragt zich die denkbeelden eigen te maken, welken men, natuurlyker wyze, mag vooronderstellen plaets gehad te hebben, by de tydgenooten van onzen Zaligmaker; hunne daeruit voortvloeiende overdenkingen en redeneeringen, in deze en gene omstandigheden. Overeenkomstig hiermede doet hy hen aen elkanderen Brieven schryven, of onderlinge redewisseling voeren, en brengt verhalen van de zodanigen te berde, in welken zy bericht geven van 't geen hun wedervaren is, en 't geen zy in hunne ontmoetingen opgemerkt hebben. De Persoonen, die hy dus invoert, zyn, buiten de zodanigen, welken in de Euangelische Geschiedenissen genoemd worden, menschen van allerleien rang en staet, niet alleen, maer ook menschen van verschillende geäertheid en denkwyze, hoedanige 'er in die dagen, als uit het Euangelische verhael blykt, in ene groote verscheidenheid gevonden werden: 't welk hem de gelegenheid geeft, om de voornaemste geschiedenissen vanalle zyden te beschouwen, en de daer omtrent te maken overwegingen in opmerking te nemen. - Zyn Eerwaerde heeft dit plan, by uitstek, leerzaem en stichtelyk uitgevoerd; des allerleie soorten van opmerkzame Lezers 'er een nuttig gebruik van kunnen maken. Bovenal heeft hy, 't geen in zulk een schryftrant een gewigtig vereischte is, de Natuur in 't algemeen, en de verschillende geestgesteldheid der menschen in 't byzonder, zo wel gade geslagen, dat men veelal zich genoegzaem konne verbeelden, ten minste zich eigenaertig voorstellen, dat men de bedoelde Persoonen hoore spreken, of een Brief door den zodanigen opgesteld leze. Men oordeele hier over uit de twee volgende Brieven van Maria | |
[pagina 103]
| |
aen Elisabeth, betrekkelyk tot het Euangelische verhael, Matth. I. 18-25. - De eerste gaet inzonderheid over hare bekommering, wegens het aenstaende gedrag van Joseph jegens haer; en de tweede ontvouwt hare vreugderyke gemoedsgestalte, op het verdryven van alle bedenkelykheid desaengaende, uit het gemoed van Joseph, op een Godlyken droom, die hem van de kuischheid zyner Beminde verzekert. Zie hier dezelven, zo als ze in dit Geschrift voorkomen. | |
Maria aen Elisabeth.(Vergelykt Mattheus I. vers 18, 19.) ‘God zy geloofd voor al die vergenoeging en zegeningen, voor alle uwe liefde en weldaden, welke ik, in al den tyd van myn verblyf by u, genoten hebbe! Dierbaere Elizabeth! ik kan byna niet gewennen van u af te zyn. Geduurig verbeelde ik my, dat ik u moet spreken, dat ik uwen engelachtigen Joannes in slaep moet zingen. Is hy nog welvarende? Ziet hy u nog steeds met zo veel schyn van kennis aen? - ik zag nog nimmer zulken kind; het is geduurig, als of hy met zyn gezicht, als 't ware, wilde spreken. Myn reize was zeer voorspoedig, en ik hebbe de mynen wel gevonden. Ik danke den Heere nog dikwyls met een byzondere blydschap, dat ik niet genoodzaekt was, voor uwe verlossing herwaert te keeren. Hoe kan toch de indruk zoo spoedig verflauwen van alles, wat daerby voorviel, en, onder ons, gesproken, gebeden en onuitspreeklyk gevoeld werd; 't welk alles een zoo krachtige sterkte gaf aen myn geloof! ‘Een zaek egter baert my nog steeds niet weinig kommer. Maer het is my goed, dat ik my ook daerin aen mynen God houde, dat ook myn hatt niet wankelt in vertrouwen en overgegevenheit aen God. Ik heb deernis met mynen Minnaer. Hy bemint my -- ja Rachel was niet zoo geliefd by Israël, als Joseps hart verkleefd is aen het myne; en ik beminne hem als myn leven; - Nazareth beeft geen éénen zoo braeven meer in zig. Welke twyfelingen moeten hem mynenthalven kwellen en folteren? Hoe kan, hoe durft hy op myn bloote woord geloven, wat my God liet wedervaren? God alleen weet | |
[pagina 104]
| |
dat groot geheim en myne onschuld, en de geheele werelt moet my veroordeelen; ook myn Joseph kan zulks niet wederstaen. Helaes! hy zal my verlaten, indien God, door zyne wondervolle bestuuring, zulks niet verhoede. Te schande maken zal hy my niet, des ben ik verzekerd; daertoe is hy al te goedaertig. Maer zoo stil, zoo geheim, als mogelyk is, zich van my ontdoen - dit zal hy doen. Een scheidbrief! - ik - van Joseph, dit gaet my door 't hart! ook ofschoon hy geen letter in den scheidbrief plaetst, die myne eer bezwalken kan! - In Gods naem! het zy zoo! ook dan, wanneer my de werelt verlaet, - wanneer vader en moeder my verlaten, - wanneer hy zelve my verlaet, om wiens wille ik vader en moeder gewillig zou verlaten hebben, - ook dan zal my de Heere doch niet verlaten; Hy zal my aennemen. Ik wachte het uur geduldig af, wanneer Hy mynen smaed zal wegnemen, en het schenden myner eere zal verwisselen met de gelukspraeken aller geslachten. ‘Somtyds, 't is waer, (dan, wat behoeve ik u dit te melden, gy, vertrouwde van myn hart!) somtyds schiet nog wel eens een straal van hope in myn ziel, ook ten aenzien van Joseph; ja zelfs meer dan éénmaal kon ik met niet weinig vertrouwen bidden: ‘Heere! zend uwen Engel aan dien Geliefden, dat hy myn onschuld leere geloven, en die groote verborgenheid kenne?’ En ten zelfde tyde kwam my de tael mynes Vaders Davids te binnen: die op Hem zien, hurt aengezicht zal niet schaemrood worden, en alle, die op Hem betrouwen, zullen niet schuldig verklaerd wordenGa naar voetnoot(*). ‘Maer inderdaed, dat de geboorte van den Messiah door myne onbegryplyke zwangerheid en door de geheime wyze, waerop Gabriel deze alleen aen my verkondigde, aen al de werelt aenleiding geeft tot vreemde oordeelvellingen, - dat Johovah dus eerst de geheele werelt, als 't ware, aenport tot tegenspraek, - dit, lieve Elisabeth! kan ik niet begrypen. Hoe wonderbaer en onnaspeurlyk zyn toch de wegen des Heeren! - Dan wel haest zal de heerlykheit van zyn ryk ten vollen schynen als het middaglicht, ofschoon deze nu nog, gelyk de zonne in den tyd der morgenstarre, een flaeuwo schemering vertoont en onkenbuer schynt. | |
[pagina 105]
| |
Maria aen Elizabeth.(Vergelykt Mattheus I. vers 20-25. Die op hem zien, hun aengezicht zal niet schaemrood worden. Alle, die op hem betrouwen, zullen niet schuldig verklaerd worden. DAVID. ‘Loof met my den Heere! want Hy heeft de stemme myner smeeking gehoord, en zyne ooren gunstiglyk geneigd nae het gebed zyner dienstmaegd. ‘Gisteren kwam Joseph by my; hy kende myne onschuld; by wist die verborgenheit des Heeren! Zyn gelaet, met een beminlyken blos van schaemte overtogen, verraedde zyn opgeruimde en vreugdevolle ziel. “ô Myn Joseph!” (riep ik hem te gemoete) “de Engel des Heeren is u verschenen.” - “Ja, myn Waerde! hy is my verschenen; vergeef het my; de Heere heeft het my vergeven!” Ik gebood hem te zwygen van vergeven; en toen gaf hy my dit bericht. ‘Ik bejammerde myn noodlot, en het uwe, en bad vuuriglyk voor u tot den Heere. Vermoeid van schreien en bidden viel ik in slaep; en in den droom stond de Engel des Heeren voor my. Geloof my, Maria! al ons waken is droomen, in vergelyking der klaerheit en zekerheit van dezen droom; en de Engel zei: “Joseph, Zoon van David! schroom geenzins, Maria uwe bruid in uw huis te nemen; want, 't geen zy onder haer hart draegt, is gevormd door den Geest des Eeuwigen! Zy zal eenen Zoon baeren, en gy zult zynen naem Jesus noemen, want Hy zal zyn volk verlossen van deszelfs zonden.” ô Maria, hoe ras, hoe ras werd ik uit de diepte myner hevigste droefheid overgevoerd tot een hemelhooge vreugde en vrolykheit door de hand des Almagtigen! Het geen ik, in het ergste oogenblik van kwaad vermoeden, anders nooit gevreesd moest hebben, dat heb ik voor waer gehouden, - en 't geen myn hart, ook in het zaligste oogenblik der kloekste hope, nooit gewaegd had te hopen, dat is nu waer! Maria is de Moeder van Gods Gezalfden! Ach!’ (dus ging hy nog een wyle tyds voort) ‘Ach! myne Maria! hoe lang sammelde ik, en hoe bezwaerlyk kon ik besluiten tot deze verbindtenis! hoe lang liet my de Heere toeven, eer ik eene keuze deed, waerin myn | |
[pagina 106]
| |
gansche hart zich kon vergenoegen. Thans was dit gelukt; myn hart deed in u eene keuze, als waerom ik, de Eeuwige weet het! zoo dikwils en zoo vuurig gebeden had; - maar nu, een zo ontzettend voorval, (dus waende ik,) zou deze afgesmeekte verbindtenis weder verbreeken; - denk eens, hoe naby my dit wegvoerde in den afgrond van ongeloof en wantrouwen jegens den Heere! - vergeet dit voor eeuwig, ik zal dit ook eeuwig vergeeten, - maer nooit zyner genade, - die pryze ik met u tot den dood toe - ja tot in eeuwigheid in het Ryk uwes Zoons!’ ‘Dit en nog meer sprak Joseph tegen my; in weerwil van zynen stillen, ernstigen en stilzwygenden aert, was hy nu vol van reden. Ik smolt by deze zyne gesprekken innerlyk van vreugde over de nieuwe openbaring van den Heere, en zyne goedheit en trouwe. Hy zal nu de nodige schikking maeken, om my in 't kort tot zich te nemen: Spoedig,’ (zegt hy) “spoedig neme ik u in myn huis, ô! uitverkorene! - Echter, zoo lang gy nog dien Heiligen niet gebaerd hebt, zyt gy de myne niet, zyt gy een heilige bruid des Heeren.” Deze waren zyne laetste woorden. ‘Heden kwam hy ook voor weinige oogenblikken, om my te groeten, en te verhalen, hoe zeer het hem had getroffen, dat men in de Synagoge juist die plaets van jesaiah gelezen had, waerin gezegd wordt: Ziet een maegd zal zwanger worden, en zal eenen Zoon baren, en gy sult zynen naem noemen Immanuël!Ga naar voetnoot(*) Ja, Amen! God is met ons door Hem, dien ik verwaerdigd ben, onder myn hart te dragen! - ja waerlyk is God met ons! - ook aen mynen Joseph werd door Gods Engel wederom gezegd, dat het Godlyk Kind Jesus heeten moest, en zyn volk van deszelfs zonden verlossen zou. Ik weet niet van waer het komt, Elisabeth! maer, hoe vast ik ook gelove, hoe ontwyfelbaer ik ook vertrouwe op des Heeren toezegging, zoo sterkt toch eene zoo juist met al het overige strookende gebeurtenis, eene zoo duidlyk herhaelde voorspelling, steeds op nieuw myn geloof! ô! hoe zie ik verlangende uit nae dat uur, wanneer Hy zal daer zyn, en over Hem uitgesproken zal worden, 't geen de Engel nu tweemael gezegd heeft: jesus.’ Op deze Brieven volgt eeu stuk van een Brief, 't welk | |
[pagina 107]
| |
wy hier nevens zullen voegen, om dus nog een voorbeeld van ene andere natuur aen de hand te geven. | |
Rabbi Esra aen Rabbi Eleasar.(Stukswyze.) ‘'t Geen gy voorts op 't laetst van uwen Brief schryft, is naeuwlyks eenig antwoord waerdig. Geloof my, de toekomst van den Messiah zal met meer openbaere heerlykheit geschieden; want daer staet geschreven: “alle vleesch zal Gods heil zienGa naar voetnoot(*);” en wederom “uit Sion, die allerschoonste, zal hy verschynenGa naar voetnoot(†).” Immers al, wat men verhaelt, en waerin slechts eenige meest ongeleerde menschen vermeld worden, komt duidelyk voor als eene in 't verborgen voorgevallene zaek; ja daerenboven stoot dit los gebouw van hope zich zelve om verre, daer gy zegt, dat de vrouw, dien de Messiah baeren zou, eene van Nazareth is. Zytg y vergeten wat Micha voorzegd heeft omtrent Bethlehem Ephrata? laet ons niet voorbarig zyn in deze zake. - En al ware het eens zoo, wat voordeel zou ons dit onderzoek doen? de aenvang zyner Regeeringe zou toch in onze dagen niet gebeuren.’ |
|