Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 281]

Werkdaadige Bouwkonst, of uitvoerige Verhandeling der vyf Orders, volgens eene naauwkeurige bereekening aangetoond in XX koperen Plaaten, door H. Huysers. Te Dordrecht, by H. de Haas en Comp. 1782. Behalven de Voorreden en de Plaaten 30 bladz. in folio.

Voor de Liefhebbers der Bouwkunde is in dit Werk eene nuttige onderrigting te vinden, van 't geen men wegens den vorm en de schikking der Vyf Orders behoort te weeten; 't welk de bouwkundige Huysers indiervoege ontvouwt, dat niet alleen gezette Bouwmeesters, of zulken, die het bepaald op het werkdaadige toeleggen, 'er een nuttig gebruik van kunnen maaken; maar dat het ook den zodanigen, die eenige liefhebbery voor deeze weetenschap hebben, te stade kunne komen, om over hunne eigene ordonnantien, of die van anderen, op een vasten voet te oordeelen. 's Mans schryfwyze hier over is van dien aart, dat dezelve, met de daartoe behoorende Plaaten, een zeer juist en geregeld verslag geeve van alles wat daartoe betrekking heeft; des zyn Geschrift leerzaam zy voor allen, die eenige liefhebbery voor deeze aangenaame en nuttige Weetenschap hebben.

Hy begint met eene beknopte ontvonwing van den oorsprong der Bouwkunde in haaren eersten staat; benevens de ontdekking van derzelver gebreken, en trapswyze vordering; waarin hy de opkomst en den voortgang, in 't maaken en vormen van de voornaamste deelen, die tot het weezenlyke der colommen behooren, op eene zeer natuurlyke wyze, gepastlyk ontvouwt. Na de voordragt deezer ruwe bouwschikkinge, die zekerlyk verre af was van eene vëreischte schoone evenredigheid, gaat hy over tot de meer naauwkeurige, toen men naar bepaalde regels begon te werken; waaruit vervolgens eerst de vier bouworders, de Toskaansche, Dorische, Jonische en Romeinsche ontstonden, en waarby, door eene vermenging der derde en vierde, de vyfde of de Korinthische Order gekomen is; welke vyf Orders, gelyk hy doet zien, in eene schoone overeenstemming, by, tegen en boven elkander gebruikt kunnen worden. Ter ontvouwinge nu van deeze bouworders geeft de Autheur eene onderscheidenlyke verklaaring van ieder gedeelte der colommen, met aanwyzing van het geen elk deel te verrigten hebbe, en hoe het zelve daartoe geschikt moete weezen; waarvan hy telkens de ver-

[p. 282]

eischte reden aanduidt; en op eene soortgelyke wyze handelt hy ook over de al of niet passende bycieraaden, met redengeeving van 't geen men daaromtrent in agt heeft te neemen. Hiermede gekomen zynde tot het opgeeven der bepaalingen en maaten van ieder deel, mitsgaders om te toonen, hoe men, om het een en ander, 't zy op het papier of in het werk zelve daar te stellen, te handelen hebbe, schikt hy zyn Geschrift, overeenkomstig met zyne opgave, in deeze orde. ‘Wij beginnen, zegt hy, met het voetstuk, Pedestal, en den voet der kolom, of het Basement, te leeren maaken: Waarop wij over het Hoofd met de geheele boven lijst, en vervolgens over het Lijf der eerste of Torkaansche Order zullen handelen; En hiermede tot de vijfde of Korinthische voortgaan; Dan zullen wij de afstanden der kolommen aantoonen, zoo verre als dezelve in ieder Order van de anderen konnen en moeten geplaatst worden, en wat men tusschen ieder wijdte, 't zij van poorten, deuren, vensters of nissen maaken kan; Daarna gaan wij over tot het maaken van Poorten, zoo wel met, als zonder Pedestallen; Vervolgens tot Gaandereiën, of wat van dien aart zij, rustende op Kolommen; Eindelyk zullen we van Geevels, zoo met ronde Kolommen als platte Pilasters, spreeken.’ Ieder deezer opgemelde byzonderheden worden, in 't verder beloop van dit Werk, duidelyk verklaard, met behulp van twintig nevensgaande Plaaten, naar eene juiste afmeeting getekend, en alleszins naauwkeurig uitgevoerd. Ten laatste besluit hy zyn Werk nog met deeze waarschuwende les.

‘Indien men zyn werk wil doen behaagen, behoeft men juist den Beeldhouwer niet altijd bij de hand te hebben; men kan buiten dien wel goed en schoon werk maaken; maar dan moet men ook niet onbedagt te werk gaan. Eene op een stapeling en gebruik van stukken, die niemand weet te noemen, of kan besessen waar toe zij in het werk dienen, is voor kundigen niet fraai; maar als alles tot zijn einde, waartoe het geschikt is, bekwaam is; niets wat noodig was achtergelaten, en ook niets overtollig gebruikt is; zulk werk, al is het eenvouwig, zal altijd voldoen. - Men zie dan eerst als men iets ordouneert of het nodig en tot zijn einde bekwaam zij; en dit zo zijnde kan men het zelve gerust gebruiken. - Vooral overlaade men zijn werk nimmer met bloemen-en lofwerken, als of dat het werk zoude veraangenaamen, daar zulks het tegendeel veeltijds

[p. 283]

uitwerkt, waarvan of eene slegte keuze, of eene verkeerde plaatzing, meestal de oorzaak is.

Dat men zich dan bijzonder toelegge op eene grondige kennis van alles; deeze stelt iemand buiten twijffel in het vermogen tot het doen van eene beredeneerde keuze, en het maaken eener welgeordende schikking; waartoe wij hoopen, dat dit werk zal konnen opleiden, en wij daardoor het genoegen genieten van ons voorgesteld doelwit te bereiken.’