Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1784

[p. 72]

Tafreel van de Bezittingen en den Koophandel der Europeänen in de beide Indien. Getrokken uit de Wysgerige en Staatkundige Geschiedenis van de Bezittingen en den Koophandel der Europeänen in de beide Indiën van een Heer G.T. Raynal. Te Amsterdam, by M. Schalekainp, 1784. Behalven de Voorreden, 509 bladz. in gr. octavo.

Herhaalde keeren hebben wy de nuttigheid van het hier opgenoemde Werk van den Heer Raynal aangeweezen; en veele oefengraagen hebben hun voordeel, met het doorbladeren en nagaan van 's Mans opmerkzaame beschouwingen, gedaan. Dan het algemeene nut, dat 'er uit getrokken kon worden, werd eenigzins belemmerd, door de uitgebreidheid en de daaraan verknogte kostlykheid van 't zelve. Zulks heeft aanleiding gegeeven tot het overdenken, of het niet mogelyk zoude zyn, dit Werk, met agterlaatinge van 't Wysgeerige en Staankundige, ten opzigte van den Koophandel en deszelfs Geschiedenis in een kort bestek te brengen; ten einde dus veelen, die den Koophandel beoefenen, en door deszelfs aangelegenheid belang stellen in het Geschiedkundige daarvan, dienst te doen, met hun het daartoe betrekkelyke beknopter en min kostbaar mede te deelen. Men is in de uitvoering van dit ontwerp naar wensch geslaagd. Eene bekwaame hand heeft het weezenlyke, door den Heer Raynal desaangaande voorgesteld, in één Boekdeel weeten byeen te brengen: en wel op zodanig eene wyze, dat 'er niets zaaklyks overgeslaagen zy, en dat de inkorting den vloeibaaren styl niet benadeele. Zy derhalven, die eenigzins tegen het groote Werk van den Heer Raynal opzien, kunnen in dit Tafreel den hoofdzaaklyken inhoud beschouwen; en hunne weetgierigheid zal in dit Geschrift eene reeks van voldoende kundigheden ontdekken, waarvan ze een nuttig gebruik mogen maaken. Hierbenevens kan deeze zamentrekking ook denzulken te stade komen, dit het groote Werk zelve bezitten: is men begeerig om zig het beloop van een of ander gedeelte deezer Geschiedenisse beknoptlyk voor den geest te brengen, of kortlyk te zien, wat daaromtrent byzonder opmerkenswaardig zy, men heeft hier eene gereede handleiding; terwyl tevens de beknopte voorstelling van dienst kan zyn, wanneer men, na dezelver

[p. 73]

beschouwing, lust heeft om na te gaan, hoe de Heer Raynal dit breeder uitgewerkt hebbe.

Reeds verscheiden proeven uit het Werk zelve voorgedraagen hebbende, agten wy 't niet noodig in deezen weder op een byzonder Stuk stil te staan; alleen zullen wy, ter meerdere aanduidinge der geschiktheid van dit Geschrift, tot het beoogde einde, nog iets melden van deszelfs inrigting. - Na eene voorafgaande Inleiding, die ons den Staat der Volkeren van Europa, met betrekking tot den Koophandel, by 't afloopen der vyftiende Eeuwe, kort en duidelyk ontvouwt, verleent men ons een afzonderlyk berigt van den Koophandel en Bezittingen van ieder der handeldryvende Natien, op beide de Indiën, zints die Eeuw tot op de tegenwoordige. 'Er wordt een aanvang gemaakt met dien op Oost-Indië, als waarin de Europeaanen eerst den handel gevestigd, en zig bezittingen eigen gemaakt hebben. De Portugeezen vorderen hier den voorrang; op deezen volgen de Hollanders, verder de Engelschen en Franschen: waarby ook in aanmerking komt, de Koophandel der Deenen en Zweeden, mitsgaders van Ostende en Embden op Oost-Indië, als mede de Koophandel op de Philippynsche Eilanden en op China. - Hieraan is wyders verknogt een verslag der ontdekkinge van Amerika, met eene beschryving van de bezittingen der Spanjaarden in Mexiko, Peru, Chili en Paraguai; en die der Portugeezen in Brazil. Verder van de bezittingen der Europeaanen op de Antilles, als mede van derzelver bezittingen en koophandel op de kust van Afrika, en by die gelegenheid van den handel in Slaaven, benevens derzelver arbeid op de Eilanden. Voorts nog een verslag van de bezittingen der Spanjaarden, Hollanders, Deenen en Franschen op de Amerikaansche Eilanden, en in Guyana, mitsgaders van die der Engelschen op de Amerikaansche Eilanden; en ten laatste van de bezittingen, zo der Franschen als der Engelschen in Noord-Amerika. - Naar deeze schikking is dit Werk verdeeld in zestien Hoofdstukken, die als zo veele byzondere Tafreelen zyn, welken ons den Koophandel der opgemelde Natiën in die verschillende Gewesten voor oogen stellen; terwyl ze, dus geplaatst, als tot één algemeen Tafreel te zamenloopen, waarin ons alles, wat den Koophandel en deszelfs Geschiedenis in de beide Indiën betreft, ten klaarste op het leevendigste afgemaald wordt. Ter meerdere duidelykheid en verdere voldoeninge van den Leezer, die

[p. 74]

dit Boekdeel op zigzelve gebruikt, heeft men ook in het zelve, uit het groote Werk, overgenomen en geplaatst de twee daarin medegedeelde algemeene Kaarten, ter ophelderinge van de hier verhandelde Geschiedenissen in de beide Indiën, alsmede de byzondere Kaart van de Golf van Mexico, mitsgaders die van het Noorder-deel van Noord-Amerika. Daarbenevens heeft men ook uit de Handeltafelen, in 't groote Werk te vinden, die geschikt zyn, om ons de uitgebreidheid en 't gewigt der voornaamste Handeltakken van de verschillende Natiën, als onder éénen opslag, voor oogen te stellen, hier, na de ontvouwing van den Oostindischen handel der Hollanders, plaats gegeeven aan de twee Tafelen, daartoe betrekkelyk, als in welks kennis de Nederduitsche Leezer byzonder belang heeft. - Men kan uit dit alles afleiden, hoe de Opsteller van dit Boekdeel zig bevlytigd hebbe, om zyne byeentrekking van 't geen de Heer Raynal breedvoeriger behandeld heeft, ten uiterste nuttig te maaken, en dat de inrigting van 't zelve zeer wel aan 't voorgemelde bedoelde beantwoordt; des de Leezer 'er zig zekerlyk met vrugt van zulle kunnen bedienen.