Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

Aanmerkingen over het van buiten leeren der kinderen.

Zeer waarschynlyk heeft men in geene eeuw, zedert de Schepping, zo veel over de opvoeding geredeneerd en geschreeven, als in deeze. De wereld is als overkropt met boeken voor kinderen, ouders en meesters; met handleidingen, met waarheden, dwaasheden, uitvoerlyke en onuitvoerlyke onderwerpen, wonderspreuken en belachlyke grilligheden, alleen betreklyk tot de opvoeding der jeugd. Een ieder, die iets heeft geleezen en nagedagt, ja ook, die schynen wil geleezen en nagedagt te hebben, redeneert over de beste opvoeding, en meent, in de handelwyze van anderen, duizenderlei misslagen ontdekt te hebben, die hy zig verbeeldt te kunnen, en als hy eens vader zal geworden zyn, te zullen verbeteren. Ondertusschen ziet men niet, dat alle deze fraaije ontwerpen, alle deze fyn doorgedagte zamenstellen; dat alle deze verlichte Mentors eene zeer merklyke verbetering in de zamenleeving te wege brengen. Wat moet men daar uit opmaaken? Dit, of dat deze ontwerpen onuitvoerlyk zyn, of dat zy in zigzelven niet deugen: ten zy men vooronderstelle, dat de wereld te balstuurig is, om 'er gebruik van te willen maaken. Anders, zeker, moest nu reeds de beschaafde zamenleeving, de zogenaamde groote wereld, het toppunt van volmaaktheid bereikt hebben, nu alle die jonge Heertjes en Juffertjes, welke vóór twintig jaaren begonnen hebben die nieuwerwetsche en verfynde opvoeding te te genieten, menschen geworden zyn. Maar helaas! is de verbetering zo zigtbaar? Hier zou men byna met salomon zeggen. Daar is niets nieuws onder de zonne.

Eene van die nieuwigheden, zo zeer in deze eeuw toegejuicht, is, dat men de kinderen niet met het geheugen, en meer met het verstand moet doen werken. Rousseau deed zynen Emile niets van buiten leeren; hy deed hem maar opmerken; en liet het van de vrywillige bepaaling zyner aandagt afhangen, of hy iets leerde dan niet. Rousseau's Emile leert alles uit eigen gemaakte opmerkingen; om dat rousseau op het

[p. 424]

papier hem alles doet opmerken. Dan een Emile, geboren niet, gelyk Minerva, uit Jupiters herssenen, uit het brein van rousseau, maar op de gewoone wyze der overige menschen, zou weinig of niets opmerken; by gevolg weinig of niets weeten; en, twintig jaaren oud, zou hy onkundiger zyn dan de lompste boeren jonge op zyn tiende jaar.

Het van buiten leeren in de kinderen is, wat men tegenwoordig daar ook tegen inbrenge, naar myne gedagte niet zo schadelyk als men wel voorgeest; het is zelfs veeleer voordeelig en noodzaaklyk. Ik beken, men kan dit te verre trekken; men kan, door een kind al te veel te doen van buiten leeren, het den lust doen verliezen, en eenen afkeer inprenten tegen alle aanwending van de aandagt: maar eene maatige oeffening van het geheugen in een kind is, naar myne gedagten, eene zeer, nuttige zaak en een treflyke grondslag voor eene goede opvoeding.

Niemand zal in twyffel trekken, dat de opmerkzaamheid van den geest de grondslag is van alle onze weetenschap; en, dat hy, die het meest weet op te merken, ook de kundigste en bekwaamste mensch is.

Nu, hoe vroeger men den geest gewent tot opmerkzaamheid, hoe vroeger men ook den grondslag legt tot die opmerkzaamheid, welke het verstand voltooijen moet.

Een kind is uit den aart speelziek, en zoekt naar verstrooijingen. Geeft men het in die ligtvaardigheid toe, gewent men het niet zyne aandagt te vestigen, het zal, zyn geheele leeven door, in die soort van verstrooijing blyven. Van het eene voorwerp op het andere springende; onbekwaam tot eenige oeffening van het verstand; niets doorgrondende; nergens in uitmuntende; van het eene ydele vermaak naar het andere jaagende; ongestadig in zyne bezigheden, in zyne verlustigingen; onvergenoegd met zynen staat; niets genietende dan ten halve; als te oppervlakkig denkende om iets te doorgronden, en ten vollen te smaaken; dit zal het lot van zodanig een kind zyn.

Zo lang het verstand van een kind te zwak is om zig op zaaken te vestigen, moet men het, ten einde het te leeren zyne aandagt te oeffenen, met loutere klanken bezig houden; en loutere klanken zyn alleen voor het geheugen.

De vroege kindsheid is de tyd om van buiten te leeren; het is de tyd om taalen te leeren, die in den grond niet anders zyn dan klanken.

Daar het noodig is voor een kind, geschikt, zo niet tot de weetenschappen, ten minste voor de groote wereld, eenige taalen, buiten zyn moedertaal, te bezitten, kan men geenen tyd beter daar toe besteeden dan de kindsheid; een tyd, die toch anders verloren zoude zyn; daar het verstand nog niet bekwaam is tot het begrypen van eenigzins ingewikkelde

[p. 425]

voorstellen. Voeg hier by, dat de Natuur zelve ons tot deze handelwyze als schynt te noodigen, door de grootere vatbaarheid der kinderen boven de volwassenen om met het geheugen te werken.

Een kind, het welk men eene niet te zwaare taak, om van buiten te leeren en in zyn geheugen te prenten, voorschryft, is daar door bepaald, om zyne aandagt eenigen tyd te vestigen; en verkrygt, dus doende, eene heblykheid tot het oefenen van zynen geest.

Een tweede stuk, waar toe men de kindsheid ook zeer geschikt heeft te agten, is het leeren der aardryksbeschryvinge, ten minste voor zo verre dezelve alleen een voorwerp van het geheugen zy. Men kan een kind gemaklyk de ligging der Landen, Steden, Zeeën, Meeren en Rivieren op eene Kaart wyzen, en de verdeeling der landen vóórzeggen, of uit een kort begrip doen van buiten leeren.

Zo is ook de vroege jeugd de regt geschikte tyd om eenen aanvang te maaken met de beoeffening der geschiedenissen; en, in het nog louter lydlyke verstand, naamen van volken en groote mannen; mitsgaders om de merkwaardigste jaargetallen, veldslagen, enz. het geheugen aan te beveelen.

Alle deze dingen in eenen tyd aangeleerd, welke tot het aanleeren van niets anders bekwaam is, zyn zo veele nuttige bouwstoffen, vroegtydig verzameld. En men zal, wanneer de tyd daar zal zyn om ze tot het optrekken van een gebouw te gebruiken, hier door voorgekomen zyn, dat men dan den tyd, dien men besteeden kan om te bouwen, niet behoeve te verkwisten met ze te vergaderen. Ook zal het opdoen van dezelven der Jeugd reeds eene hebbelykheid gegeeven hebben om te arbeiden.

Het van buiten leeren van leerstellige Waarheden, tot den Godsdienst betreklyk, heeft dit nut niet, dewyl die niet alleen het voorwerp moeten wezen van het geheugen, maar van het verstand, en vooral van het hart, en in de kindschheid volstrekt onverstaanbaar zyn. Al het nut dat een kleene jongen van onze meest gebruikelyke Vraagboekjes hebben kan, is, dat hy zekere konstwoorden geleerd heeft, welken hem naderhand verstaanbaar gemaakt zullen worden; doch die hy dan even zo wel zou kunnen aanleeren, als hy de konstwoorden der weetenschappen leert, op welken hy zig daar na toelegt.

Even het zelfde, doch in minderen trap, is waar van de Zedenkunde. Het is onmooglyk, dat een kind in staat zoude zyn om een zamenstel van zedenkunde te verstaan. Doch dit neemt niet weg dat men een kind behoore te leeren, wat het doen en laaten moete; dat het zynen ouderen gehoorzaam zyn, zynen broertjes, zusjes, en ook anderen menschen liefde toedraagen moete; dat men zelfs het doe gevoelen, dat het lief-

[p. 426]

de aan zyne ouderen en medemenschen schuldig zy; want, zodra een kind eenig besef begint te krygen, is het vatbaar voor aandoeningen van liefde en dankbaarheid; aandoeningen, welken wy zien dat zelfs veelen der dieren eigen zyn. Zo kan en moet men ook een kind, zonder het met de konstwoorden en konstverdeelingen der Godgeleerden op te houden, zeggen, dat alles is gemaakt van eenen God, of van een goed en wys Wezen, van wien het alles heeft ontvangen; wien het gehoorzaam moet zyn; die wil dat het zyne ouderen en de andere menschen liefhebbe, en hun wil doe; die het zal gelukkig maaken als hy dit doet, en straffen als hy anders handelt; dat hy, als hy kwaad mogt gedaan hebben, daar berouw over moet hebben, het niet weder doen, en dat God hem dan gunstig zal zyn. Deze en soortgelyke leeringen behelzen waarheden, die een kind al vroeg verstaan kan; naar welken het zyn gedrag kan inrigten, en om welken te weeten hy geene voor hem onverstaanbaare kunstwoorden, en onderwyzingen, behoeft van buiten te leeren; die het mooglyk te wenschen ware, dat door het gemeen, schoon tot jaaren van onderscheid gekomen, niet veele andere artikelen behelsde, dan die eenen ommiddelyken invloed op het gedrag hebben.

o.o.