|
| |
Eenige voornaame trekken der leevensgeschiedenisse van hyder-ali-khan.
Den Heeren Schryveren van de Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen.
myne heeren!
‘UL. Vriendlykheid, om, zeer onlangs, eene plaats in uw Mengelwerk, in te ruimen, aan de Berigten wegens den Engelschen Generaal elliot, bemoedigt my, om de volgende voornaame trekken der Leevensgeschiedenisse van den veel gerugtsmaakenden hyder-ali-khan uit het Fransch over te zetten, en UL toe te schikken. Zyn ze zo volkomen niet als wy wel wenschten, ze zyn de beste, welke wy to nog gevonden hebben. In het vertrouwen dat GL. ze in dit licht zult beschouwen, hoop ik ze eerlang geplaatst te vinden. Weest verzekerd van myne hoogagting,’ enz.
Hyder-ali-khan's eigen Naam is andernach! Hy is de Zoon eens Dienaars des Mogolschen Keizers, omtrent zestig jaaren oud, en moet omtrent het Jaar MDCCXXII gebooren weezen. Zyn Vader, langen tyd, Opperraadsheer des Keizers, verwierf zo veel agting door zyne voorzigtigheid en kunde als door zyn moed en de beminnelykheid zyns Characters. Hy ondervondt het lot van bykans alle verdienstlyke Mannen, die gelukkig genoeg zyn om nuttig te weezen, 't zy aan hun Vaderland. 't zy aan hun Vorst. De nyd zag met een wangunstig oog neder op de gunsten hem betoond, en het gelukte denzelven dien Staatsdienaar by den Vorst gehaat te maaken: hy viel in ongenade; en, 't geen veelal 't lot is der ongelukkige Slachtofferen van de grilligheid der Vorsten; hy kon den schok diens tegenspoeds niet verdraagen. De dood rukte hem weg toen hyder-ali nog een klein kind was.
Geen gunstige vooruitzigten omringden deezen Zoon: weinig Vrienden zyns Geslachts waren overgebleeven. Zyn eenige en
| |
| |
voornaame steun was zyne Moeder; deeze droeg een Heldinne-hart, en zogt den jongen hyder tot een Held te vormen.
De Mogol verlangde hem ten Hove, 't zy hy met eenigen lof van hem hadt hooren spreeken, 't zy hy het onregt den Vader aangedaan; en 't welk dien het leeven gekost hadt, zogt te herstellen.
De rol eens nietsbedryvenden Hovelings smaakte welhaast hyder-ali geenzins; hy voelde dat hy tot een werkzaam leeven gebooren was, en gesschikt om te schitteren onder 't klein getal Mannen, die van yvervuur branden, om zich van den grooten hoop te onderscheiden.
Op zyn één en twintigste jaar gaf de Keizer hem een Regiment van Sepayers. Hyder-ali maakte een groote hervorming in 't zelve, en vormde 'er een nieuw lichaam van, onderworpen aan eene geregelde krygtugt, en vol hartlyke genegenheid tot hun Opperhoofd. Met voordeel bestreedt hy de vyanden des Keizerryks. Met krygsroem belaaden te rug keerende, ontbrandde in zyn gemoed het vuur van trotsheid. Hy oordeelde zich niet, naar verdiensten, door den Mogol beloond: zyne Eerzugt kende geen paalen; hy dreigde eenen opstand te verwekken. Zyn Vorst, die alle de gebreken omdroeg aan gewaande Grootheid eigen, verbeeldde zich dat zyn hooge rang genoeg was om hem op den Throon te verzekeren, en dat een Keizer altoos, wanneer hy ze zoekt, Bevelhebbers kon vinden zo goed als hyder-ali, gaf den Jongeling zyn afscheid met zo veel koelheids, als of hy hem nimmer met zyne gunsten vereerd hadt.
De in ongunst vervallen hyder-ali bezat meer moeds dan zyn Vader; deeze tegenkeer der Fortuine maakte hem niet mismoedig; hy zogt in Indie Beschermers, die hem het geleden verlies deeden vergeeten, en verbondt zich aan 't Hof van Cormandel. De Koning cheringa patnam verhief hem tot Opperbevelhebber van zyne geheele Legermagt. De nieuwe Gunsteling betoonde zich deezer verheffinge waardig. De overwinning stondt hem niet min ten dienste dan 't geluk, dan de nyd scheen hem even zeer aan 't Hof van cheringa patnam, als aan dat des Mogols, te volgen. De Vorst erkende de diensten van hyder-ali niet. Een zyner Mededingeren zogt zich van hem te ontslaan door verraad: twee Moordenaars werden gehuurd om hem van kant te helpen op een grooten Feestdag, wanneer hy ter maaltyd by den Koning verzogt was. In tyds verwittigd van het lot, 't welk hem dreigde, ontkwam hy het gevaar, vlugtende na eene plaats, welks bewind de Vorst hem hadt aanbetrouwd. Hy vondt middel om aanhang te maaken by dapperen, die onder hem gestreeden hadden; in korten tyd zag hy zich aan 't hoofd eens kleenen Legers, vol vuurs, om op zyn geleide ten stryd te trekken. Twee Fransche Heeren, de norogues en hugel, de een Bevelhebber van
| |
| |
een Leger Fransche Voetknegten, de ander Capitein der Hussaaren, booden, naa dat de Engelschen Pondichery hadden ingenomen, hunnen dienst aan by hyder-ali, die deeze aanbieding zeer gaarne aanyaarde
In den Jaare MDCCLX voerde hy bevel over omtrent twintig duizend welgeoefende Soldaaten, vol moeds, en gereed hunnen Veldheer te volgen, werwaards hy het goedvondt hun te geleiden. De eerste onderneeming zich wraak te verschassen: hy toog, als Vorst, op, tegen cheringa patnam, die, overwonnen, van zyne Onderdaanen verlaaten, en verraaden door zyne Vertrouwden, zich de wet door den Overwinnaar liet voorschryven. Hy herkreeg het weinig beduidende vertoon van magt, met aan hyder-ali den Hoveling over te leveren, die verraadlyk na zyn leeven gestaan hadt. Cheringa was niet meer dan de schaduw eens Vorsten. Hyder-ali heerschte in de daad onder den naam van dien vernederden. Hy bepaalde zyne heerschzugt niet by dit verworven gezag. Alle de nabuurige Mogendheden, die, vreezende voor zyne toeneemende grootheid, zich ongunstig ten zynen opzigte vertoond hadden, betaalden met hunne Kroonen en eenigen met hun Leeven, de magtlooze kunstenaaryen in 't werk gesteld om den gelukkigen Overwinnaar te verderven, De Koningin canara, eene Heldin, door de Europeaanen, de semiramis van het Schiereiland, geheeten, smaakte een droevig lot. Hyder-ali belegerde haare Hoofdstad, welke zich op genade overgaf. Hier betoonde hy zich woest en barbaarsch, en deedt, de regten eens Overwinnaars misbruikende, beeken bloeds stroomen. Naa de Dogters der Koninginne geschonden te hebben, verbande hy de Vorstin op een berg, waar zy, door wanhoop uitgeteerd, haare dagen droevig eindigde.
Hyder-ali vervulde Indie, in den jaare MDCCLXIV, met zyne overwinningen. Tot dus lang hadden de Franschen hem ondersteund in het meerendeel zyner onderneemingen: zy voeren voort met hem, door hunne kundigheden en moed, te helpen, zo lang hy alleen de Indiaanen bestreedt. Dan, in den jaare MDCCLXVI, vormde de gelukkige hyder-ali een ontwerp, om de Portugeesche Volkplantingen aan te tasten: toen weigerden de Franschen hem met raad en daad te dienen tegen Europeaanen, Vrienden huns Volks: zy zogten hem zelfs van dit oogmerk af te brengen. Hier in niet slaagende, handelden zy heimlyk met de Portugeezen, en gingen tot hunne zyde over. Hyder-ali, verzwakt door deezen afval, dien hy hadt moeten verwagten, tradt in onderhandeling met de Bevelhebberen der Engelsche Comptoiren te Zalichery en Bombay, die na zyne voorslagen luisterden, of liever zich lieten omkoopen door zyne geschenken. Dus versterkt, vermeesterde hy Mangalor, en vervolgens het Malabaarsche Ryk. De Engelschen, wier sierheid en afknevelingen zo veel omwentelings in Indië
| |
| |
veroorzaakt hebben, zagen hyder-ali, aan voor een Nabab, die schatting schuldig was aan de Britsche Kroon. De Bevelhebber huns legers liet deezen Vorst eene somme gelds, als een verschuldigde schatting vraagen, en voe de bedreiging by den eisch. Hyder-ali, vol verontwaardiging, antwoordde: Dat hy terstond die schatting in persoon zou komen betaalen. Op 't eigen oogenblik rukt hy gewapend aan, en verslaat een Nabab, aan de Engelschen verbonden: doch, ondanks zyne kloekmoedigheid en dapperheid, moest hy wyken voor het goud, 't welk zyne Vyanden onder zyne Indiaansche Krygsknegten wisten uit te deelen. Hyder-ali werd verraaden, verlaaten door zyne Bondgenooten, en, genoodzaakt te vlugten, trok hy na Banqualor. Het geld diende nogmaals den Engelschen in eene nieuwe pooging: eene der aanmerkelykste plaatzen deezes Vorsten opende de poorton voor hunne schatten. - Hyder-ali liet zich, door deezen tegenslag, niet asschrikken: hy herkreeg Mangalor, en verdreef de Engelschen. Voorzigtigheid met dapperheid paarende, verleende hy edelmoedig vergiffenis aan die hem verraaden hadden, en trok, zonder tydverlies, na Madras; viel 'er de Engelschen aan, en noodzaakte hun tot het tekenen van eenen, voor hun onteerenden, Vrede.
Hyder-ali hadt zich vreeslyk gemaakt in 't oog der Europeaanen. De Maratten, die dus lang dien Mogol beoorloogden, slooten met hem een Verdrag, en wendden vervolgens hunnen strydbaaren aart tegen hyder-ali. In den jaare MDCCLXX dreigde hem een Leger van 180,000 Man, hy waagde den stryd, en moest vlugten, en een Vrede tekenen, welke hem van 't schoonste gedeelte zyner vermeesteringen ontzette. - De overwonnen Vorst vondt een redmiddel in zyne grootmoedigheid. De Fransche Krygsbevelhebbers, die hem verlaaten hadden, vervoegden zich weder tot hem: de trotsheid van een zyner Zoonen, een Jongeling van onduldlyken hoogmoed, niet kunnende verdraagen, begaven zy zich, op nieuw, in dienst van hyder-ali. De Overwinning volgde hun, en betoonde zich gunstig aan den zo dikwyls ongelukkigen Vorst, die, naa het verloorene weder gekreegen te hebben, in den jaare MDCCLXXVII, eenen roemryken Vrede sloot met de Maratten: allen vervoegden zy zich onder zyne vaandelen. Hy ontthroonde een der Vorsten van Indie, nam, met zyn geluk, zyn wreed en bloeddorstig character weder aan, liet den overwonnen Monarch, onder zyne oogen, onmenschlyk ombrengen, en de Vrouwen diens ongelukkigen de barbaarschste mishandelingen aandoen, en verspreidde schrik door het geheele Schier-eiland van Indie. Opmerkelyk is het, dat hyder-ali, zints het jaar MDCCLX, tot dit Tydperk, zich meester gemaakt heeft van negentien Koningryken.
De ongehoorde eigendunklyke gezagvoering van Lord pigot,
| |
| |
zyne aanstootlyke onregtvaardigheid tegen den Nabab van Aroot, opende de oogen van de meeste dier Vorsten: zy voelden het gewigt hunner boeijen: zy zagen dat zy Slaaven, geen Bondgenooten, der Engelschen waren: dit veroorzaakte onlusten en verdeeldheden. Hyder-ali wist zich van deeze hachlyke oogenblikken te bedienen: hy vervloekte de Engelschen, trok de Nababs, hun vyandig, op zyne zyde, en behaalde, in verscheide ontmoetingen, op de Engelschen, de overwinning, en een alleruitsteekendste op den Veldheer munro. - Hadt hyder-ali den loop zyner overwinningen voortgezet, de Engelschen zouden geheel en al hunne magt in de Indiën verlooren hebben. Men was laag genoeg om zyn hoofd op prys te zetten. Hyder-ali, die zich veel grooter zou betoond hebben, met een voorbeeld van Edelmoedigheid aan de Europeaanen te geeven, liet de armen van alle de Engelsche Krygsgevangenen, zo Officieren als Gemeenen, afhakken.
Thans is deeze Vorst, schoon hoog bejaard, meer dan ooit vervuld met begeerte om wraak te neemen op zyne Vyanden, en uit een der grootste Ryken des Aardbodems te verdryven. Hyder-ali heeft een gunstig voorkomen, eene edele en vorstlyke houding, een vervaarlyk uitzigt, een ruwe stem; ondanks zyne gewoonte om te gebieden, heeft hy veel zagtheids in zyne zeden: zyne Vrienden, welke hy, in grooten getale heeft, deelen in zyne vermaaken: hy is veel spraakzaamer en openhartiger dan de eigendunklyke Vorsten van Asie, en ontvangt gemeenzaam, aan zyne tafel, allen, die hy oordeelt zyne agting en vriendschap waardig te weezen. Men heeft opgemerkt, dat hy zich onderscheidt door zonderlingheden, die zeer gewigtige stukken in zyn Land uitmaaken: hy draagt geen Baard of Knevels, en rookt nimmer gelyk de andere Oosterlingen; hy drinkt veel sterken drank, en is zo sterk van gestel, dat men hem nooit 'er door bevangen gezien heeft.
Men kan de uitgestrektheid der Staaten van hyder-ali niet bepaalen, zy zyn nog onderhevig aan de omwentelingen, noodzaaklyk verknogt aan het lot des oorlogs. Genoeg is het te weeten, dat zy een gedeelte van Carnate en Malabar bevatten; zyne inkomsten bedraagen omtrent negentig millioenen Fransche Livres: hy bestuurt ze met eene wysheid, en overleg, den grootsten lof waardig: houdt zich zo veel op met den staat der geldmiddelen, als met de plans van oorlog: beloont de zodanigen, die hem dienst doen, ryklyk: straft de overtreeders, zonder genade; hy belydt den Mahomethaanschen Godsdienst, en heeft onder zich een Leger van zesduizend Christenen, die het Kruis in hunne Standaarden voeren. Zyne geliefde Sultane is de Zuster van het Hoofd der Sydes, of Afstammelingen van mahometh, van aly zyn Neef, en Dogter fatima.
| |
| |
Hyder-ali is, misschien, de eenige Vorst, die het zo verre heeft weeten te brengen, dat hy geregelde Krygsbenden aanvoert, onderweezen in den wapenhandel, en onderworpen aan Krygstugt. Ten deezen opzigte is die Vorst de frederik van Indie. |
|
Auteursrechtvrij