Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

[p. 435]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De Bijbel, door beknopte Uitbreidingen en ophelderende Aenmerkingen verklaerd, door J.v. Nuys Klinkenberg, A.L.M.Ph. Dr. en Predikant te Amstedram. Vijfde Deel. Te Amsterdam. bij J. Allart, 1782. Behalven het Voorwerk, 500 bladz. in gr. octavo.

Het geen wy van de nuttige inrichting dezes Werks, voor enigen tyd, gezegd hebben^(*), is ook op de verdere volvoering volkomen toepasselyk; en dit vyfde Deel strekt alleszins, om ons, in onze gunstige gedagten deswegens, te versterken. Het behelst de verklaring van drie Geschiedboeken, dat van Josua, der Richteren en van Ruth. De Eerwaerde Klinkenberg deelt ons, by den aenvang, ene voorbereidende Verhandeling over ieder dezer Boeken mede, in welke hy ons een oordeelkundig verslag verleent, van 't geen men omtrent ieder dezer Boeken in 't algemeen in aenmerking heeft te nemen; en waer in hy byzonder zyn werk maekt van 't geen het tydrekenkundige betreft; dat, by het nagaen van 't beloop dezer Schriften, grootlyks tot derzelver opheldering dient. Verder is de manier van leerzame uitbreiding op dezelfde wyze geschikt, als het voorgaende stael, dat wy gegeven hebben; waerom wy 'er thans niet weder op stille staen. Liever zullen wy ene soort van beknopte verhandeling, over de gelofte van Jephta, welke zyn Eerwaerde op zyne uitbreiding van Richt. XI. 30-40 laet volgen, hier plaets geven; als die zich, onzes oordeels, door hare beknoptheid en bondigheid, aenpryst.

‘Men vraegt, (dus vangt hy aen,) of Jephta zijne dochter in de daed, tot een brandoffer, hebbe opgeofferd? sommigen zijn van deze gedachten, en beroepen zich op de volgende bewijsredenen.

A. Op den inhoud der gelofte van Jephta zelve, v. 30, 31. Indien gij heer de kinderen Ammons ganschelijk in mijne hand zult geven, zo zal het uitgaende,

(*) Zie Alg. Vaderl. Letteroef. IV. D. bl. 559.

[p. 436]

dat uit de deur van mijn huis mij te gemoet zal uitgaen, als ik met vrede van de kinderen Ammons wederkome, dat zal des heeren zijn, en ik zal het offeren ten brandoffer. Dan de Hebreeuwsche letter, welke de onzen door en hebben overgezet, kan zeer gevoeglijk door of vertaeld worden. Jephta wilde dan te kennen geven, dat hij het eerste, het welk hem uit zijn huis te gemoet kwam, aen den heer en zijnen dienst zou toewijden, of het ten brandoffer opofferen, zo het daertoe geschikt was^(*).

B. Men redeneert wijders uit de droevheid en ontroering van Jephta v. 35. Dit kan niet wel anders begreepen worden, zegt men, dan wanneer men ondersteld, dat hij zich verbonden hadde, om zijne dochter in de daed op te offeren. Haer tot den dienst des heeren, en tot eenen ongehuwden staet, te veroordeelen, was geene zaek, om 'er zoo zeer over te treuren. - Dan, men herinnere zich, dat zij eene eenige dochter ware. - Men denke zich in, in het eigen geval van Jephta. Hij was een Israëliet, voor welken het uitsterven van zijn geslacht zeer gevoelig wezen moest. Hij was nu een zegepraelend overwinnaer, en zijne rechtmatige blijdschap werd, op het aller-onverwachtst, en op de onaengenaemste wijs, verstoord.

Wij voor ons voegen ons bij die genen, die meenen dat de gelovte van Jephta hier in bestaen hebbe, dat hij het eerste, het welk hem, in zegeprael wederkeerende, uit zijn huis te gemoete kwam, den heere zou toewijden: zo het een rein dier was, ten brandoffer opofferen, zo het een onrein dier was, op de behoorlijke wijs lossen, en, zo het een mensch was, tot den dienst des heeren afzonderen. - Hij zag te laet zijne onbedagtzaemheid. Toen het zijne dochter was, werd hij geweldig ontroerd, en wist aen zijne gelovte niet beter te voldoen, dan door haer, uit welke zijn huis en geslacht moest gebouwd worden, tot den ongehuwden staet te verwijzen, om haer gantsche leven, buiten den Echt, als eene geheiligde maegd, door te brengen. Niet, dat God heilige maegden, in zijnen dienst, verordend had; maer Jephta wist,

(*) Hierom heeft zyn Eerwaerde dit laetste gedeelte van vers 31 ook aldus uitgebreid, ‘dat zal des heeren zijn, ende dat is of, ik zal 't offeren ten brandoffer, zo het daartoe geschikt is, en anders ten dienste des heeren heiligen en afzonderen.’

[p. 437]

in dit geval, aen zijne onbedachtzame gelovte, niet beter te voldoen. - Onze voornaemste bewijsredenen zijn de volgende.

A. Alle menschenoffers zijn, door de reden niet minder, dan door de Openbaring, verboden. Jephta wist zeer wel, dat hij zich daermede, bij God, niet veraengenamen konde. Zo het derhalven 's mans meening geweest ware, om alles, het welk hem uit zijn huis te gemoet kwam, ten brandoffer op te offeren, zou hij geenszins verplicht geweest zijn, om zijne gelovte, in het geval van zijne dochter, te volbrengen. Eene daed toch, welke in haren aert grouwzaem is, kan niet gewettigd worden, door 'er zich, met eene gelovte, toe te verbinden. - Indien dit de meening van Jephta geweest ware, zou hij zich reeds, in zijne verbintenis, geweldig bezondigd, en de overtreding nog oneindige malen verzwaerd hebben, door dezelve met de daed te volbrengen.

B. Had Jephta zich verbeeld, dat hij, uit kracht zijner gelovte, verplicht ware, zijne dochter ten brandoffer op te offeren, kan men zich dan verbeelden, dat deze onschuldige maegd, toen zij de gelovte van haren Vader hoorde, zich zoo gelaten zoude gedragen, en zelvs op het volbrengen der verbintenis aengedrongen hebben? Verg. vs. 36.

C. Jephta was een Israëliet, en, bij dit volk, was het menschenofferen, als een der grootste gruwelen, verboden. Zou Paulus nu, Heb. XI, dezen man in den rang der geloovshelden gesteld hebben, die, door hunne godsvrucht, bij uitstek beroemd waren, indien hij zich aen een dergelijk gruwelstuk had schuldig gemaakt?

D. Zou Jephta, door zulk eene grouwzame gelovte, niet den heer schroomlijk vertoornd hebben? en zou de God van Israëls legerscharen hem als dan, met zulk eene roemrugtige overwinning, verwaerdigd hebben?

E. Ook worden wij, door het beloop der geschiedenis zelve, in onze gedachten bevestigd. - De geschiedschrijver verhaelt het volbrengen der verbintenis, vs. 39. op deze wijs. Jephta volbracht aen zijne dochter, de gelovte, welke hij. beleovd had, en, zoo wordt het volbrengen dezer belovte nader verklaerd, zy heeft geenen man bekend. 'Er wordt geen woord van offeren gesproken; het volbrengen der gelovte bestond gevolgelijk hierin, dat zij, zonder eenen man te bekennen, in eenen

[p. 438]

ongehuwden staet, leven en sterven moest. - Volgens vs. 37, 38 liet Jephta zijne dochter, twee maenden, na het gebergte henengaen, om haer maegdom te beweenen, niet om haer tot den dood te bereiden, en zich over haer ontijdig en geweldig uiteinde te beweenen, maer daerom, dat zij al haer leven maegd moest blijven. Had Jephta zijne dochter willen opofferen, dan zoude hij haer geen twee maenden uitstel, en daerdoor aenleiding gegeven hebben, om te ontvluchten. - Vs. 39, 40 wordt ons bericht, dat het, na dien tijd, de gewoonte wierd onder Israël, dat de jonge dochters jaerlijks henen gingen, om de dochter van Jephta aen te spreken. Dit had niet kunnen geschieden, wanneer zij werkelijk ten brandoffer ware opgeofferd^(*).’

(*) Zyn Eerwaerde breidt dit laetste gedeelte dezes verhaels aldus uit. ‘Voorts wert het eene gewoonheyt in Israël; eene gewoone plechtigheid, welke, in voigende tyden, nog lang naderhand stand greep, te weten. [Dat] de dochteren Israëls van jaer tot jaer henen gingen, om de dochter van Jephtah, den Gileaditer, aen te spreeken: en haer, in heuren eenzamen staet te vertroosten: vier dagen in 't jaer.’