Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

De ontdekking van Amerika, geschikt ter aangenaame en nutte leezing voor Kinderen en jonge lieden, door J.H. Campe. Eerste en tweede Deel. Te Amsterdam, by de Wed. J. Doll, 1783. Behalven de Voorrede, 755 bladz., in octavo.

Met het opstellen van dit Geschrift vervolgt de Heer Campe zyne beoogde taak, te weeten, ‘eene verzameling van Boeken te geeven, welken den kindschen en jeugdigen ouderdom, op eene nutte en aangenaame wyze kunnen onderhouden;’ en daarin trapswyze voort te gaan. Met dat oogmerk gaf hy eerst zyne Kleine Kinderbibliotheek, vervolgens Robinson Crusoë den jongen, en thans de Ontdekking van Amerika, of de lotgevallen van Kolumbus, Kortes en Pizarro; waarvan die der twee eerstgenoemden in deeze twee Stukjes afgehandeld worden, blyvende die van Pizarro voor een derde geschikt. Zyne manier van onderwyzen in deezen is gelyksoortig met die, welke hy in 't ontvouwen der gevallen van Robinson gehouden heeft^(*); met dit onderscheid, dat de Kinderen hier voorondersteld worden meer kundigheden te bezitten, en dat het gesprek van den Vader gezetter voortgaat. De Heer Campe behandelt deeze geschiedenis op eene leerzaame wyze, en houdt den aart van een onderrigtend gesprek van een Vader met zyne Kinderen zeer wel in 't oog: 't welk op zodanig eene manier ingerigt is, dat het den Kinderen niet blootlyk de lotgevallen der opgenoemde Persoonen ontvouwe, maar hen tevens by die gelegenheid verscheiden nutte kundigheden inboezeme, en hen wel byzonder de drijfveeren der menschlyke bedryven, mitsgaders het deugdzaame en ondeugdzaame leere opmerken. Het een en 't ander heeft de Autheur indiervoege voorgedraagen, dat het aan de vatbaarheid der Jeugd beantwoorde, en deszelfs leezing haar gevallig zy; des het wel eene plaats by zyne voorige Schriften verdiene; en ons een gunstig denkbeeld doe vormen, van een nog ander Geschrift, 't welk op deeze Ontdekking van Amerika staat te volgen.

(*) Zie Alg. Vad. Letteroef. III. D. bl. 40; en IV. D. bl. 142.

[p. 342]

In zyne Voorreden naamlyk geeft hy te kennen, dat hy zyne jonge Leezers hier door wil voorbereiden, tot eene leezing, welke hem, onder alle Schriften, om jongelingen te onderhouden, zeer verre de nuttigste schynt te weezen, - tot de leezing van Reisbeschryvingen, welke indiervoegen opgesteld zyn, dat zy aan de bedoeling beantwoorden, dat is, van zodanigen - die wy nog niet bezitten.

‘Aan het vervaardigen van zodanig eene verzameling van reisbeschryvingen, (zegt hy,) waarby niet meerder denkbeelden van aardrykskunde, waereldkunde, geschiedkunde en andere wetenschappen ondersteld worden, dan men by jonge lieden, die myne opgenoemde werken zullen geleezen, en daarby het gewoon onderwys der Schoolen genooten hebben, onderstellen kan, denk ik, eenige jaaren achtereen, die uuren toe te wyden, welke my van de pligten myns beroeps ter uitspanning zullen overschieten. En ik geloof, dat ik deeze uuren, welke my zo spaarzaam worden toegemeeten, niet ligt aan nuttiger bezigheden zou kunnen besteeden.’

‘Want, indien 'er eigenlyk, in den striktsten zin, iets geschikt is, om het jeugdig brein te vervrolyken; om zyne waereld-en menschenkennis op eene gemakkelyke en aangenaame wyze uit te breiden; om de zucht tot romaneske uitzichten in de toekomende dagen, en allerlei Arkadische droomen, waartoe zo veel andere boeken naar de mode hem uitlokken, te verzwakken; om hem vroegtydig eene heilzaame walging van al het beuzelende, oppronkende, vertederende geklap der gemelde modeboeken; welke van tyd tot tyd en ligchaam en ziel bederven, te gelyk met eenen wenschelyken smaak, voor alle ernstiger en nuttiger onderhoud in te boezemen: het zyn gewisselyk zodanige Reisbeschryvingen, by welker vervaardiging men zo wel, met opzicht tot de zaaken, als ook tot de schryfwyze alleen, deezen jeugdelyken ouderdom onverzettelyk heeft in 't oog gehad. - Dit is dan myn ontwerp, en dit boek daartoe eene noodzaakelyke voorbereiding.’