Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

[p. 267]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Verhandelingen over de Goddelyke Eigenschappen, en de weegen, langs welke dezelven aan en van den mensch verlieerlykt worden, door Laurentius Meijer, Predikant in Twyzel en Kooten. Te Groningen, by J. Bolt, 1783. Vier Deelen, te zamen, behalven de Voorreden, 2023 bladz. In gr. octavo^(*).

Nademael ene welovertuigde kennis van Gods Eigenschappen, vooral zo als dezelven naer buiten Werkzaem zyn, ongetwyffeld een der voornaemste grondslagen van een welgevestigden betrachtelyken Godsdienst is, zo hebben alle verstandige voorstanders van den waren Godsdienst het van een wezenlyk belang geoordeeld, zich op dat kennelyke van God toe te leggen. 't Is ook de overweging hiervan, die den Eerwaerden Meijer genoopt heeft, dit stuk opzetlyk te beoefenen; en, vertrouwende zynen Evennaesten, tot eer van den Allerhoogsten, dienst te kunnen doen, zyne overdenkingen deswegens door de drukpers gemeen te maken. 's Mans pooging en uitvoering verdient ene ruime goedkeuring, daer hy dit gewigtig onderwerp met zo vele blyken van geoesendheid en oplettendheid behandeld heeft. - Dit toch vereischte een Godgeleerden, ervaren, zo in de geopenbaerde als in de rechtgegronde overnatuurkundige waerheden; dat hem in staet kon stellen, om de denkbeelden en kundigheden, die wy Stervelingen, nopens den Eeuwiglevenden, hier in den tyd, mogen verkrygen, zo te ont-

(*) By de uitgave van 't Eerste Deel dezer Verhandelingen hebben wy, in de Hedend. Vaderl. Letteroef. II. D. bl. 493, van de aenvanglyke uitvoering dezes Werks gewag gemaekt. Maer de verdere Stukken zyn ons niet onder 't oog gekomen, dan onlangs, toen ons alle de vier Deelen gelyklyk in handen gegeven zyn. Het tydsverloop in agt nemende, en 't Werk thans voltooid ziende, hebben wy 't beter geoordeeld, nu een verslag van 't geheele Werk te geven, dan met den inhoud van het tweede te beginnen.

[p. 268]

wikkelen, dat het daedlyk diende, om de Godskennis, als de bronwel der Godsvrucht, te bevorderen. En dat zyn Eerwaerde dus met regt geschat moge worden, getuigt dit Geschrift ten volle; als waerin hy zyne kundigheden en denkbeelden desaengaende nauwkeurig bepaelt, geschikt ontvouwt, en op ene gemaklyk nagaenbare wyze betoogt: stellende alles indiervoege voor, dat het den opmerkzamen Lezer bestendig ten krachtigste opleide, tot het ernstig behartigen van ware Godzaligheid. Wat de verschillende denkbeelden, omtrent den aert van die of deze Eigenschap of derzelver werking, die op enige aengenomen leerstellingen steunen, of waeruit men zomtyds enige leerstellingen afleid, betreffe; onze Godgeleerde kon niet afzyn van derzelver behandeling in zyn plan te betrekken. Maer één ding kon hy doen, en heeft hy ook gedaen: te weten die geschillen, onder 't voorstaen der Kerkleere, met alle gematigdheid behandeld; zo dat de zulken, die daeromtrent anders denken, hem als een bescheiden Godgeleerden kunnen aenhooren, om zyne voorstellingen bedaerdlyk te wikken en te wegen.

De Eerwaerde Meijer vangt dit zyn Werk aen, met ene voorbereidende Verhandeling over Gods Eigenschappen in 't gemeen, welke geschikf is ter overweginge van 't geen men door Gods Eigenschappen te verstaen hebbe; ter ophelderinge van derzelver verscheiden benamingen, als Eigenschappen, Hoedanigheden, Volmaektheden, enz.; ter naspooringe der wegen, langs welken wy dezelven leeren kennen, te weten, deels door het Redenlicht, en deels door Gods nadere Openbaring; waerby ten laetste nog komt een onderzoek, of - en hoe dezelven te onderscheiden zyn? - In dit laetste gedeelte toont hy, dat Gods Eigenschappen, ten aenzien van God, niet mogen, maer, ten aenzien van ons menschen, onderscheiden moeten worden; en dit leid hem tot het nagaen van de merkwaerdigste onderscheidingen, welken hieromtent in aenmerking komen; waer in de ene Godgeleerde aen die, en een andere aen ene andere onderscheiding de voorkeuze geeft. Edoch, zyns oordeels, is dit geen zaek van het uiterste gewigt. ‘Verre,’ zegt hy daerom, ‘Verre moet het zyn van Broederen, dat men gemelyk of stijfzinnig al wat met onze manier van denken niet schynt te strooken, terstond zoude afkeuren. Aan een iegelyk moeten wy billyk die vryheid laaten, om de Goddelyke Eigen-

[p. 269]

schappen zo te schikken, als het met zyn oogmerk, en het beloop van onberispelyke zamenstelzels der heilige waarheden, overeenkomt’. - Vraegt men hierop, welk ene onderscheiding zyn Eerwaerde in dezen gekozen en opgevolgd hebbe, zo is zyn antwoord:

‘Hieromtrent moet ik verklaaren my weinig bekommerd, en my noch aan deeze noch aan geene onder de opgegevene onderscheidingen, opzettelyk en strengelyk verbonden te hebben. Gevoeglykst dacht het my, deeze Verhandelingen in die orde te schikken, dat ik dezulke vooraf liet gaan, die de gronden tot bewys en opheldering van de volgende uitleveren, en die overzulks tot het begrip en eene duidelyke kennis van de volgende ondersteld moeten worden’.

Met dit oogmerk legt hy, ten grondslage zyner verdere Verhandelingen, de overweging van Gods Onafhangelykheid, dat is, die Eigenschap of Volmaektheid van God, ‘waardoor hy de reden, de grond of oorzaak van zyn Bestaan, Eigenschappen en Werkzaamheden, niet buiten zich maar in zich zelven heeft’. En hierop vervolgt hy dan met de beschouwing van zulke Eigenschappen, die Gode voor 't naeste, ten aenzien van zyn Bestaen toekomen, die in de beschouwing van de anderen ondersteld worden, en in alle de volgenden, om zo te spreken, invloed hebben. Hier toe betrekt hy Gods Volmaektheid, Oneindigheid, (die zyne Onmetelykheid en Onbegrypelykheid insluit,) Onveranderlykheid en Eeuwigheid. Daerop overgaende tot die Eigenschappen, welken Gode als enen Geest toekomen, handelt hy vooraf over Gods Geestlykheid, en vervolgens over Gods Leven; 't welk hem dan voorts het oog doet vestigen op Gods Verstand en Wil, als vermogens, welken aen Gode, als een geestelyk wezen toegeeigend moeten worden, ter nadere ontvouwinge van die Eigenschappen, welke Gode, ten aenzien van beide deze vermogens, toekomen. Deze zyn, ten opzichte van het eerste, Gods Alwetendheid en Wysheid; en, met betrekking tot den Wil, komen hier in aenmerking zulke Eigenschappen, die men natuurlyken, en zodanigen, die men zedelyken heet, of ook wel Deugden noemt. Tot de natuurlyken brengt hy Gods Almacht en Vryheid; en onder de zedelyken behooren dan Gods Heiligheid, Goedertierenheid, (met insluiting van Langmoedigheid, Algenoegzaemheid, Liefde, Barmhartigheid en Genade;) voorts Waerachtigheid en Rechtvaerdigheid,

[p. 270]

in zich vervattende Gods Macht, Heerschappy en Majesteit. Aen de beschouwing dezer Eigenschappen hecht zyn Eerwaerde wyders ene overweging van Gods Alomtegenwoordigheid, als ene Eigenschap, die tot beide de opgemelde soorten gebragt kan worden; in zo verre zy daerin bestaet, ‘dat God door zyn verstand en zynen wil omtrent alles werkzaam is’; des hy ook onvermydelyk naer zyn wezen, waervan het verstand en de wil nimmer gescheiden kan worden, overal is, daer andere wezens zyn, of tegenwoordig is by en omtrent alle schepzelen. - Tot dus ver beschouwde de Eerwaerde Meijer God, als werkzaem omtrent zyne schepzelen, volgens zyne geestlyke natuur, door zyn verstand en wil, brengende alle die werkzaemheden te zamen, onder den énen naem van Alomtegenwoordigheid; daernevens voegt hy nu voorts ene overweging van God, als werkzaem omtrent zich zelven, door zyn Verstand en Wil, uit kracht van 't welke men Gode de hoogste Gelukzaligheid toeschryft, of die Volmaektheid van zyn wezen erkent, ‘waardoor Hy van alle kwaad bevryd is, en alle goed, overeenkomstig met zyne natuur, bezit’. En uit de vereniging van alle deze Eigenschappen volgt dan Gods Heerlykheid, welke zyn Eerwaerde nader voorstelt, als, ‘die oneindige bezitting van zyne gadelooze Volmaaktheden, die God naar buiten openbaart, op dat ze van redelyke schepzelen erkend, en Hem daarvoor de betamende eer toegebragt werde’. Laetstlyk handelt zyn Eerwaerde nog over de Eénheid van God, of ‘dat byzondere van Gods bestaan en wezen, waardoor God volstrekt zyns gelyken noch heeft, noch hebben kan’: 't welk hem dan tevens opleid, tot de overweging van Gods Eenvouwigheid, of die Eigenschap, ‘waardoor alle zamenstelling van Hem uitgeslooten is, en waardoor al wat Hy is, ondeelbaar één of Hy zelve is’.

In de overweging en ontvouwing dezer Eigenschappen houd zyn Eerwaerde zig telkens aen ene tweeledige verdeeling. Het eerste lid strekt ter verklaringe van de natuur en werkzaemheden der Eigenschappen, mitsgaders ten betooge, dat men dezelven Gode, op onwraekbare gronden, toeeigent: en in 't laetste gaet hy die bewezene Eigenschappen byzonder na, met betrekking tot den mensch, om te toonen, hoe dezelven aen en van den mensch verheerlykt worden. By ene volgende gelegenheid zullen wy den Lezer hiervan een voorbeeld onder 't oog bren-

[p. 271]

gen; dat ons thans wat veel plaets zoude benemen; daer wy 't nodig geacht hebben, het achtervolgend beloop der XX Verhandelingen, waeruit dit Werk bestaet, thans voor te dragen.