Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

Leer der Plantkunde, door D. de Gorter. M.D. enz. Oud-Professor in de Genees- en Kruidkunde, en Lid van veele In- en Uitlandsche Geleerde Genootschappen. Eerste Deel. Te Amsterdam, by J.W. Smit, 1782. Behalven het Voorwerk, 362 bladz. in gr. octavo.

Daar de Plantkunde in onze tyden een onderwerp geworden is, met welker beoefening zig niet alleen de Kruidkundigen, maar ook andere liefhebbers der Natuurkunde, en zelfs de schoone Sexe, zig verledigen: daar men zedert eenige jaaren zulke aanmerkelyke vorderingen in deeze taak der Natuurkunde gemaakt, - en daar het ons tot nog toe ontbrak aan een Leerstelzel in onze taal geschreeven, dat kort, duidelyk, volledig, en voor het gezonde Menschen-verstand bevattelyk, was; - zo heeft men reeds lange met reden gewenscht, dat een man, des kundig, zig mogte verledigen, om een zodanig Leerstelzel in het licht te geeven.

Eene bloote vertaaling van den grooten Linnaeus voldeed niet in allen opziohte. - Immers is dit alleen voor Kruidkundigen, die zig, geduurende hun gantsche leven, op de kennis der Planten toeleggen, en niet voor menschen, welke de Plantkunde voor hunne uitspanning oefenen, geschikt. - Zo eene Vertaaling, zou zy aan het oogmerk voldoen, moest opgehelderd, verklaard, en met genoegzaame aanmerkingen verrykt zyn. - Zy moest den Leezer den oorsprong der naamen van de Planten kunnen leeren, zou zy naa den smaak onzer Landlieden geschikt zyn. - Immers zo is het geheugenis van naamen, waarvan men den oorsprong weet, gemakkelyker dan wanneer men ze als een Exter, op de bloote klanken, in zyn geheugen brengt. - Dit is een weezentlyk gebrek in de Kruidkunde. - En om hier in te voorzien, vorderde een man, die zo wel in de Kruidkunde, als in de Historie en Oudheidkunde, ervaren was. - En wie was tot zulk eene gewigtige onderneeming bekwaamer, dan de Hoogleeraar de Gorter? die ons thans het eerste Deel zyner Plantkunde, 't welk onzes

[p. 111]

oordeels aan alle de gemelde vereischten voldoet, aanbied. - Zodanig een Werk onzen Landgenooten aan te pryzen, zoude overtollig zyn. De schoone Sexe zelf toont, door haare zoetluidende klanken, wat deel zy in de algemeene bevordering der Plantkunde neemt; gelyk blykt uit de Gedichten, welke Vaderlandsche Dichteressen voor dit Werk geplaatst hebben.

Wy zullen ons dus vergenoegen met slegts eene korte aanwyzing te geeven, van de Orde der Onderwerpen, die in dit Deel voorkoomen. De Hoogleeraar geeft in de Inleiding eene beknopte, doch volledige, Geschiedenisse, van den oorsprong en voortgang der Plantkunde. - Hy toont de voortreflykheid van het Linnaeische Leerstelzel aan. Naa de schets der Plant daarop te hebben laaten volgen, gaat hy over tot het onderzoek der Geslagt-naamen.

Hy toont zyne Leezers, welke de beste geslagt-naam, en wat het kenmerk van yder geslagt zy. - Hy geeft de klasse en rang van het beste Systema op, brengt zyne Leezers onder het oog, wat men door natuurlyken rang verstaan moet, - en bewyst de mogelykheid, van een op de natuur gebouwd Systema, mitsgaders de voortreflykheid van het zelve, boven het Leerstelzel, dat op konstige verdeelingen rust, en waarvan wy ons tot nog toe bedienen.

Vervolgens gaat hy tot de soorten, hunne bynaamen, en onderscheid, over. Hy verklaart, wat men door Evenzinnige, en Vaderlandsche naamen te verstaan hebbe, - bepaalt der woorden oorsprong, - en doet zyne Leezers kennen, wat deeze tot de kennis van den geslagt- en soortnaam toebrengt. - En welk een licht, de Chronologie, Philologie, Historie, en Oudheidkunde, over de kennis der Planten verspreidt.

Deeze korte Beschouwing doet ons de naauwkeurigheid, kunde en beleezenheid, van den beroemden Hoogleeraar bewonderen, en stelt de nuttigheid van dit Werk voor allen die de Kruidkunde niet alleen van verre, maar ook van naby, tragten te kennen, in het helderste daglicht. - Zyn WelEd. heeft onlangs nog een zeer verdienstlyk Werk uitgegeeven, onder den Tytel: Flora VII Provinciarum Belgii Foederati indigena. Harlemi, apud C.H. Bohn et Filium. in gr. 8vo.