Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1783

De Nieuwe Reiziger, of Beschryving van de Oude en Nieuwe Wereld. Uit het Fransch, van den Abt De la Porte. Vyfentwintigste Deel, behelzende Geneve, Savoye, Piemont, Milaanen, Parma en Placentia, Modena en Mantua, en den Staat van Venetie. Te Dordrecht, by A. Blussé en Zoon. In gr. 8vo. 371 bladz.

Uit een Werk, 't welk wy reeds vier- en twintigmaal aankondigden, en waar van wy zo veel keeren verslag deeden, 't geen op denzelfden voet blyft voortgaan; hebben wy niets meer te doen dan iets te ontleenen, tot verleevendiging van de aandagt, en om de zodanigen onzer Leezeren, die 't

[p. 39]

zelve zich nog niet eigen gemaakt hebben, aan te zetten tot het Werk zelve, dat bevallig geschreeven, en wel vertaald is.

Meermaalen vonden wy ons, een Deel deezes Werks voorhanden hebbende, verlegen in de keuze van een Proefstukje. Thans geheel niet. De hachlyke omstandigheden, waar in het eerst doorreisde gewest Geneve zeer onlangs verkeerde, en de aandagt onzer Landsgenooten meet zouden getrokken hebben, hadden ons naderraakende belangen dezelve niet bezig gehouden, bepaalden ons terstond om de Schets der Geneefsche Regeeringe in ons Maandwerk te plaatzen.

‘De Oppermagt van het Gemenebest (Geneve) bestaet in twee soorten van Regeringe, en voornamelyk in de algemene Vergadering des Volks, bestaende uit het gantsche Lichaem der Burgeren en Stedelingen, die den ouderdom van vyf- en twintig jaren bereikt hebben. Zy bezitten de wetgevende Magt, het regt van Oorlog en Vrede, het aengaen van Verbonden, de Belastingen, en de Verkiezing van de voornaemste Magistraten, die, schoon het getal der stemmende Leden ten minsten vystien honderd personen zy, in de Hoofdkerk met zo veel orde als betamelykheid geschiedt. De oudste der Leeraren doet ene Redenvoering om alle byzonder belang, allen geest van kuipery en partyschap, allen haet en personele bitterheid te verwyderen.

De Redenvoering geeindigd zynde, geeft men, indien het de verkiezing der Overheden betreft, aen elken Burger ene Lyst, waer op de namen van alle Amptverzoekeren staen. Yder Lid gaet voorby den Klenen Raed, die in het midden der Kerke zit, en legt de hand op enen groten Bybel, waer na hy zich begeeft in een der vertrekken, die tot dit oogmerk geschikt zyn. Hier vindt hy in 't zelve een schryfkoker en pennen, waermede hy een kruis maekt ter zyde van den naem der genen, wien hy voornemens is zyne stem te geven, vouwende voorts het papier, 't welk hy in ene doos legt. Men opent vervolgens alle deze lysten, en de afkondiging geschiedt ten voordele der genen, die de meeste stemmen hebben. Alles, wat in diergelyke vergaderingen voortgebragt wordt, is te voren onderzocht door twe Raedsvergaderingen. De oudste Magistraetspersoon stelt het onderwerp der beraedslaginge voor: en yder geeft zyne stem tot goed- of askeuring.

De Raed van Twee Honderd, die beter van Twee Honderd Vyftig konde genoemd worden, bevat dit laetste getal van Burgeren of Stedelingen. Zy moeten ten minsten dertig jaren bereikt hebben, en hunne bedieningen zyn voor hun leven, ten zyze door eenige eerloosheid, als bankbreuk, openbare bestraffing en diergelyke feilen daarvan beroofd worden. Men noemt hen insgelyks den groten Raed: en zy zyn het, die over alle Ampten beschikken, alle voorname zaken be-

[p. 40]

handelen, vergisnis aen de misdadigen verlenen, en de Leden van den Raed van Vyf- en twintig verkiezen.

Deze laetste, uit den Raed van Twee Honderd gekozen, heeft het uitvoerende vermogen van 't gene de volkswetten aengaet, vonnist alleen over de halszaken, benoemt de geringe Amptenaren, stelt de Burger aen, bestuurt de Geldmiddelen, doet den Groten Raed vergaderen, als hy het noodzaeklyk oordeelt, neemt kennis van alle zaken, wier gewigt de samenroeping der andere vierscharen niet verdient, en beslist over alles met meerderheid van stemmen,

Behalve deze heeft men nog ene andere Raed van Zestig, die alleen in dringende gevallen vergadert: het is dezelfde als die van Vyf- en twintig, by welken men, in moeijelyke gevallen, vyf- en dertig Leden uit den Raed van Twee Hondert voegt.

De Voorzitters dezer verschillende Geregtshoven zyn vier Loonraden, die niet meer dan een jaer mogen aenblyven, noch eer dan ten einde van vier jaren weder aenkomen. Hun rang wordt bepaeld door den tyd, dien zy in de Raedsvergadering gezeten hebben. Zy hebben de magt om den Raed van Vyf- en twintig, die anders dagelyks moet vergaderen, buitengewoon by een te roepen. De lyfstrafbare of burgerlyke zaken, die schielyk moeten afgevaerdigd worden, behooren alle tot hunne Vierschaer, en tot die der Loonraden, by welken men een Schatbewaerder, twee Geheimschryvers, zes Byzitters, een Algemene Pleitbezorger en een Opperregter gevoegd heeft. Deze oesent, geduurende een jaer, ene dwingende magt, aen dezelfde bepaling onderworpen als het vermogen der Loonraden, namelyk, dat hy de misdadigen kan gevangen nemen, doch geenzins weder loslaten op eigen gezag. De Byzitters blyven drie jaren in bediening, en hun regtsgebied is byna 't zelfde als dat van den Opperregter, die hun hoofd is. By hun worden alle geringe zaken schielyk afgedaen. Het ampt van Algemene Pleitbezorger, dat insgelyks driejarig is, en zelfs drie jaren meer kan aengehouden worden, indien de algemene Vergadering het welvoeglyk oordeelt, heeft tot voorwerp de handhaving der vaste goederen en de voorregten van het Gemenebest. Deze Magistraetspersoon heeft het regt om tegen de misbruiken te pleiten, schoon hy 'er zelfs niet toe gevorderd wordt: hy is tevens de Aenklager van alle halszaken.

Yder Burger of Stedeling, die een dezer Bedieningen of enige anderen, waer toe hy door den Raed van Twee Honderd benoemd is, mogt weigeren, moet ene boete van vyfen twintig kronen betalen, met verbod van uit de Stad te gaen. Zes personen, van denzelfden naem en het zelfde maegschap, mogen te gelyk in dezen Raed zitten; maer een

[p. 41]

Vader en een Zoon mogen te zamen gene plaets in den Raed van Vyf- en twintig bekleden. Deze wet verhoedt de gevaerlyke vergroting der Bloedverwantschappen, en verwydert de onheilen, die zo vele vrye Staetsregeringen vernield hebben.

De Vier Loonraden worden den eersten Zondag na Nieuwjaer verkoren; en des anderen daegs beroept men den Groten Raed, om te onderzoeken of iemand der Leden van den Raed van Vyf- en twintig niet verdient afgezet te worden. Ondertusschen worden zy allen geacht in hunne bediening geschorst te zyn tot dat de Grote Raed hen weder herstelt, 't geen denzelfden dag geschiedt. Van hunnen kant beschikken zy, op hunne beurt, over het afzetten of bevestigen van de Leden van den Raed van Twee Honderd; en dit wederzvdsche regt is des te billyker, om dat de schade, die op een byzonder Lid, van misdaden overtuigd, mogte vallen, niet op 't gansche Lichaem zoude kleven.

Om de magt der Overheden op te wegen, vergunt men aen ieder Burger of Stedeling het regt van voorstellingen te doen, om de misbruiken, welke hy meent te ontdekken, aen te tonen, en een Ontwerp, van 't geen hy denkt nuttig aen den Staet te zyn, over te leveren. De Raed van Vyf- en twintig onderzoekt deze onderrigtingen; en dit voorregt kan beschouwd worden als de waerborg der vryheid van het Volk, indien de bescheidenheid en voorzigtigheid het bestieren; maer indien de evenaer, door het vergeten van het algemene welzyn, naer de zyde van het byzondere belang overhelde, en het bederf en de omkoping onder de Stedelingen indrongen, is het zeker dat dit regt in een klene Stad, waerin vyftienhonderd personen op het eerste teken kunnen gewapend worden, niet anders dan de verderflykste uitwerking kan te wege brengen. Doch in het vergunnen aen de Geneveraers, om welvoegelyke en betamelyke voorstellingen tot welzyn van het Gemenebest te doen, verbiedt men hun insgelyks, op de allerstrengste straffen, enigerlei geweld te gebruiken.

Gy ziet, door deze byzonderheden, dat de Regering van Geneve, alle de voordelen, en gene der nadelen, van de Volksheerschappy heeft. Alles is onderworpen aen de besturing der Loonraden; alles ontvangt zyn oorsprong van den Klenen Raed, met betrekkinge tot de beraedslaging, en alles keert weder tot hem te rug, ten aenzien der uitvoeringe. Men kent 'er gene erffelyke waerdigheid: de Zoon van den eersten Magistraetspersoon blyst onder de menigte vermengd, indien hy door zyne verdiensten 'er zich niet uittrekt. De Adel of Rykdom geeft geen rang, of voorregt, of beter gelegenheid, om zich tot bedieningen te verheffen; de kuiperyen zyn strenglyk verboden, en de Ampten, zo min voorde-

[p. 42]

lig^(*), dat zy niets hebben om de begeerlykheid op te wekken, kunnen alleen de edele zielen bekoren, door het goed, dat men daerin kan verrichten, of door de achting, die 'er aen verknogt is. Indien 'er in de waereld een rang is, bekwaem om deszelfs bezitters gelukkig te maken, het is, buiten twyffel, die gene, welke de begaefdheden en deugd geven, dien de Magistraetspersoonen zich waerdig maekten, en waer toe de Medeburgers, van gelyken staet door opvoeding en geboorte, onderworpen door hunnen wil en het voorregt, dat zy aen de verdienste toestaen, hen verheven hebben. Met hoe veel zachtmoedigheid en toegevenheid wordt de betamelyke deftigheid van de Bedienaren der wetten ook niet getemperd? Hoe zeer is de gehoorzaemheid en eerbied, die men hun verschuldigd is, by hen niet in achting en oplettendheid? Een des te regelmatiger gedrag, om dat dit billyke en edelmoedige Volk vermaek stelt in zynen pligt te betrachten, van harte genegen is zyne Opperhoofden te eren, en de vuurigste onder hen om hunne regten staende te houden, het meeste begeert die der Overheden te eerbiedigen.’

De Abt de la porte schynt hier meer in den lof der Regeeringsvorm van Geneve uit te weiden, en af te maalen welke de heilzaame gevolgen daar van behoorden te zyn, dan aan te wyzen hoe het daadlyk 'er mede gesteld is. Immers behelst de Geschiedenis van dit Gemeenebest, geduurende de jongstverloopene eeuw, tot den tegenwoordigen tyd, behalven eenige tusschenbeide komende stille vlaagen, weinig anders dan een verhaal van de oneenigheden tusschen de Voorstanders der Adel- en der Volksregeering. Oneenigheden nu en dan gevoerd met zo veel gewelds en yvers, dat ze dien Staat met eene geheele omwenteling of volslagen ondergang dreigden. In dit Jaar 1782, was dezelve op den kant des verderfs; doch is deeze hoogloopende twist, gelyk zo veele voorgaande, bygelegd, zonder die rampzalige gevolgen te veroorzaaken, welke men alle oogenblikken in de Nieuwsmaaren verwagtte, te zullen leezen.

(*) De Jaargelden, gelyk de Abt de la porte in 't voorgaande van deezen Brieve hadt opgemerkt, zyn zeer maatig: de aanmerkelykste, naamlyk die der Loonraaden, beloopen niet meer dan tweeduizend Fransche Guldens. De Leden van den Kleenen Raad hebben omtrent twaalf bonderd Livres; en die van den Raad van Twee Honderd trekken geen het minste voordeel van hunne Ampten.