Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Proeve over de huwlyks-genegenheid.

(Uit Mejuffrouw griffit's, Essays addressed to Young Married Women.)

Liefde is een woord, gelyk het gemeenlyk gebruikt wordt, zo zeer onbepaald, en zo weinig onderscheiden, dat het zeer moeilyk zou vallen, uit de uitwerkzelen de natuur daar van op te speuren, in eenig ander geval dan dat van den Huwelyken staat: dewyl de wyze van dezelve te voelen of ten minsten aan te duiden, verschilt naar de geaartheid, de zeden, of den toestand van elk, die deeze Drift voelt, of veinst ontwaar te worden.

Maar Huwelyks-genegenheid is geenzins onderworpen aan zulk een twyfelagtig voorkomen: deeze is Tederheid door Drift vermeerderd, en gesterkt door Agting: niet vermengd met zelfzoekenheid of dierlyke voldoening, strekt zy alleen om het Geluk haars voorwerps hier en hier namaals te bevorderen.

Zulk eene verheevene Gelukstaat als uit deeze Genegenheid moet voortvloeijen, wanneer zy wederzydsch is, moet zeker het toppunt des Menschlyken Geluks weezen. Maar, dewyl het toppunt van volmaaktheid ligt verlooren wordt, is 'er veel oplettenheids en zorgs noodig (schoon deeze van geen onaangenaamen aart zyn,) om te wege te brengen, dat het altoos wentelend rad van ondermaansche zaligheid steeds de beklomme hoogte behoude, of althans niet neder-

[p. 372]

valle langs de oneffe steilte, waar jalousy, wederzin, en smerte den schriklyken weg hebben afgebaakend.

De te leurstellingen des menschlyken leevens zullen altoos geëvenredigd zyn aan de buitenspoorigheid onzer verwagtingen. Al te groote drift tot heil is meermaalen de bron van elende geweest. Een leeven van verrukking is het deel niet der Stervelingen. Wanneer wy vreugde genieten, moeten wy ze maatigen: om ze, door overmaat, niet te verderven.

Die overeenstemming der Zielen, welke het Geluk des Huwelyks uitmaakt, vordert, dat, even als in een Concert, alle de Partyen ten rechten tyde en plaatze speelen: want, schoon het hart den toon geeve en alles met de grootste eenstemmigheid aanvange, één misgespeelde noot brengt alles in verwarring. Om deeze rede agt ik eene gelykheid van Verstand en Geaartheid zo noodzaaklyk tot het vormen van een gelukkig Huwelyk, als gelykheid van Jaaren. Rang en Middelen.

Maar, eens toegestaan, dat alle deeze omstandigheden zamenloopen om de Huwelyks-vereening volkomen te maaken, denkt dan nog, myne schoone Vriendinnen, dat Voldaanheid zo zeker op Verrukking volgt, als de nagt op den dag. Het is, derhalven, uw post zorg te draagen, dat het hart uws Egtgenoots niet bevangen worde door de ongeneeslyke kwaale van smaaklooze onverschilligheid. Vertrouwt niet te zeer op uwe persoonlyke bevalligheden, hoe groot ook, om de eens behaalde overwinning te behouden.

Door eene behoorelyke oplettenheid op uwen Egtgenoot, zult gy ligt zyn hoofdneiging ontdekken. Vestigt daar op uwe gedagten, laaten uwe woorden en daaden alleen tot dat hoofddoel zyn ingerigt. Het vriendlyke uwer oplettenheid zal de zyne wakker maaken; dankbaarheid zyne Genegenheid versterken, ongemerkt voor hem versterken.

Onze Stamvader adam regtvaardigt zyne genegenheid tot eva op deezen grond voor den Engel raphaël.

Noch haar uitwendige gedaante, zo vol schoon,
Noch 't aangenaam genot van haar bekoorlykheden -

Behoorden my zo veel te streelen, als de trekken
En zwieren, die ik in haar houding kom te ontdekken,
Als dat onnoembaar tal bevalligheden, die
Ik daaglyks uit haar reên en werken vloeijen zie,

[p. 373]

 

Gemengd met liefde en toegeevenheid, die toonen

 

Hoe de eensgezindheid kan in twee gemoed'ren woonen,

 

Of eerder eene ziel in beide: ô wonderbaar

 

En zeldzaame eenigheid in een verbonden paar!

In eene eeuw als deeze, waar in wy mogen veronderstellen, dat elke jonge Juffrouw den bynaam van volmaakt verdient, welken adam zyne Hulpe geeft, moet het min bezwaarlykheids schynen in te hebben dan in vroegeren tyde, om de genegenheden van eenen Egtgenoot, reeds met haar ingenomen, te vestigen. Laaten zy dezelfde begaafdheden, met dezelfde begeerte om te behaagen, welke zy aanwendden vóór het Huwelyk, blyven te werkstellen, en ik durf 'er voor instaan 't zal haar gelukken.

Een zugt tot magt en gezag is den Mannen natuurlyk eigen: en waar die neiging 't meest gevierd wordt, zal de plaats hunner verkiezing weezen. Elk Man behoort het hoofdvoorwerp te zyn van de aandagt zyns Gezins; en dus zal hy, dit zynde, zich t'huis gelukkiger agten dan elders. Ongetwyfeld is het een der groote bezigheden van 't leeven der Vrouwen, haaren Egtgenooten eigen Huis en Haard aangenaam te maaken: dan zal hy het genoegen in haar gezelschap zoeken, en niet overal omzwerven om het elders te vinden. 't Is zeer mogelyk dat een Man, in zyne dagelyksche verkeering, veele Vrouwen ziet, die hy schooner vindt dan zyne Wederhelft: doch 't is doorgaans een misslag als hy denkt 'er eene beminnelyker aan te treffen. Eene begeerte om te behaagen mist zeldzaam in haare uitwerking: doch by eene Huisvrouw, moet die begeerte, met de uiterste kieschheid, bestuurd worden, en eer zich vertoonen in 't uitwerkzel dan in het oogmerk: de gelegenheid doe zich van zelve op, en 't geschiedde nooit gedwongen. Deeze kleine dienstvaardigheden vullen best de groote pligten des leevens aan, en maaken de zamenwooning genoeglyk. Gelyk een welopgedischt Desert, voltooijen zy den Feestmaaltyd, en laaten geen wensch onvoldaan.

Tot dus verre hebben wy alleen den schoonen kant van het stuk, en den Huwelyken staat in 't gunstigst licht, beschouwd. Laaten wy het nu omkeeren en ook de gebreken opmerken.

Men veronderstelle, en dit dunkt my is de jammerlykste toestand van alle, eene beminnelyke Jonge Vrouw, vervuld met

[p. 374]

de tederste Genegenheid tot haaren Egtgenoot, terwyl hy door de verkeerdheid en onstandvastigheid van aart, zyne Liefde haar onttrekt, en beloont aan eenig onwaardig voorwerp, by 't welk hy tyd en middelen spilt.

Welk een weg zal, in zulk eenen verlegen toestand, de versmaadde Huisvrouw inslaan? De eerste stap, welken ik haar zou aanpryzen, is, dat zy haar eigen gedrag ernstig, naauwkeurig en onbevooroordeeld naagaa, zelfs de kleinigheden van kleeding en opslag van 't oog niet uitgezonderd, van den tyd haarer Egtverbintenisse af. Indien zy, naa zulk een onderzoek, geen misslag in zich kan ontdekken, die aanstoot heeft kunnen geeven of wederzin baaren, laat zy dan bestendig, op dien voet, voortgaan: want, wanneer het hier niet haapere, is het onmogelyk dat eenige verandering 'er meer kragt aan kan byzetten. Zich geraakt te toonen, te verwyten, en hem met gelyke munt te betaalen, strydt tegen Pligt en Godsdienst.

Een welvergenoegd gelaad te toonen, terwyl misnoegen het hart pynigt, is, ik beken het, een der moeilykste posten voor eene edelmoedige en gevoelige ziel. Maar eene volkomene overtuiging, dat het haare zaak is den dwaalenden te regt te brengen, zo om zyns zelfs als om haaren wille, en de verzekerdheid, dat 'er geen andere middelen zyn om dit gewenschte einde te bereiken, zal haar in staat stellen tot deeze zwaare onderneeming: tot dat of haar hart zal juichen over het welgelukken, of, door herhaalde te leurstellingen, onverschillig worden, ten opzigte van het onwaardig voorwerp haarer voorgaande agtinge en liefde.

Verondersteld zynde dat dit laatste ongelukkig geval haar geval is, heeft zy regt om te verwagten, dat de wereld een goed gevoelen van haar gedrag zal hebben; doch zy kan staat maaken op eene grooter en zekerder vergelding; te weeten zelfgoedkeuring, ontstaande uit de bewustheid van haar pligt gedaan, en het eenig geschikte middel tot een gelukkig slaagen, by de hand genomen te hebben. Nooit, nooit, myne Vriendinnen, werd Liefde door weenend klaagen en schamper verwyten weder binnen genoodigd. Het eerste moge, zomtyds, medelyden verwekken, doch brengt dikmaaler veragting voort; het laatste wekte nooit eenige andere drift noch kan ze wekken dan opstuivende woede, of diep in 't nart gewortelden haat.

Herdenking zal myne Leezeressen verscheide voorbeelden opleveren, waar in geduldig verdraagen beloond is, met wederkeerende Liefde; doch ik den zy zullen 'er naauw-

[p. 375]

lyks één enkel aantreffen, waar in Vrouwlyke tegenkanting Manlyke mishandeling overwon, of waar verspilling en coquettery, schoon ze den hoogmoed kwelling baarden, de vervreemde genegenheid eens Egtgenoots te rugge riepen.

Rechtschaape Liefde wykt, zo min, als rechtschaape Deugd, op den eersten aanval: zy verdraagt veele schokken eer zy geheel bezwykt. Dewyl zy niet strydt om de overwinning, maar om den prys, houdt zy zich niet op met den ydelen tooi van woordenpraal, maar bezigt kragtiger middelen, spreekende daaden. Zy laat niets onbeproefd, 't geen ten betoone van haare opregtheid kan strekken; doch zal nimmer, zelfs niet by het voorwerp opgeeven van 't geen zy gedaan hebbe, veel min nog zal zy haare verdiensten ophaalen by eene Vertrouwde, of zich by de wereld beklaagen, wegens de onvriendelyke bejegening, welke haar ontmoet.

'Er zyn zo veele omstandigheden, die het geluk des Huwelyksleevens kunnen stooren, dat het onmogelyk is ze alle byzonder op te haalen: doch, dewyl eene deugdzaame Vrouw het verlies van de Genegenheid haars Egtgenoots moet aanmerken als het grootste aardsche onheil, 't welk haar kan treffen, zal Pligt en Voorzigtigheid haar, eer het ongeluk gebeure, by elke gelegenheid regels van gedrag voorschryven. En het vertrouwen, 't geen ze noodwendig heeft op de tederheid van zyne verknogtheid aan haar, gepaard met de opregtheid van de haare te hemwaards, zal haar ondersteunen in alle zwaarigheden, die door toeval, ongeluk, of onvoorzigtigheid, ontstaan. Waare Huwelyksgenegenheid blyft stand houden tegen allen lotwissel: tegenspoed vermeerdert de tederheid, en de traanen van druk niet zelden de verkleefdheid der Egtgenooten. Zulk eene verééniging van zielen kan de kragt des Tyds braveeren, ja de Dood zelfs zal niet magtig zyn ze geheel te verbreeken.