Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

[p. 472]

Manasseh ben Israel, de verlossing der Jooden, uit het Engelsch vertaald, en met een Voorreden verrykt, door Moses Mendelssohn, waarby gevoegd zyn Woorden der Waarheid en des Vredes aan de geheele Joodsche Natie, maar voornaamlyk aan hun, die woonen onder de bescherming van den roemryken en zeer magtigen Keizer Joseph den II.^den Uit het Hebreeuwsch vertaald. In 's Gravenhage by J.v. Cleef 1782. Behalven de Voorreden 103 bladz in gr. octavo.

Het Geschrift van Rabbi Manasseh, hier op den tytel gemeld, is geschreeven in de dagen van den zogenoemden Protector Cromwel; toen deze zich den Jooden niet ongunstig toonde, 't welk dien Rabbi vervrymoedigde, om de zaek van zyn Volk in Engeland voor te staen; 't welk van vry gelukkigen gevolge was. Onder anderen maekte hy by die gelegenheid gemeen een Brief, strekkende ter beantwoording van enige vragen, nopens ettelyke beschuldigingen, welken men der Joodsche Natie gewoonlyk te last leide. - Dezen Brief, in welken Rabbi Manasseh die beschuldigingen ten ernstigste wederlegt, en zyne Natie in veelerleie opzichten volkomen zuivert, heeft de geleerde Moses Mendelssohn, by gelegenheid van 't voorgevallene in Duitschland, ter verbeteringe van den staet der Joodsche Natie aldaer, door de gunstiger schikkingen, welken Keizer Josephus de II ten hunnen aenzien invoert, openlyk afgegeven; en met ene Voorreden verrykt. Zyne Voorreden dient grootlyks om te toonen, dat men den Jooden, als menschen, even als anderen menschen, de plichten der menschlykheid verschuldigd is; om het door Rabbi Manasseh bygebragte, in een of ander stuk, nog nader te bevestigen, en tevens enige latere bedenkingen, ten nadeele van het begunstigen der Jooden, zo met betrekking tot hun character, als tot de Staetsgesteldheid van het Ryk, uit den weg te ruimen; als mede om nog enige aenmerkingen aen de hand te geven, nopens de vereischte schikkingen, ten opzichte van het regt van Eigendom der Jooden, zo in het Burgerlyke als in 't Godsdienstige. Dit laetste geeft hem in 't slot aenleiding om bepaeldlyk te gewagen van 't geen men Kerklyke Regten, Kerklyke Magt enz. noemt, welk alles hy onbestaenbare zaken oordeelt; waerom hy althans, eindelyk, de bestierders van den Joodschen Kerkstaet vermaent, om zich van alle Religie- en Synagoge- tugt te ont-

[p. 473]

houden; latende hunne Medebroeders de vereischte liefde en verdraegzaemheid ten volle genieten. - Behalven deze Voorreden van den bekenden Joodschen Wysgeer, die verscheiden rechttydige voorstellingen behelst, gaet deze uitgave van des Rabbi's Brief nog vergezeld van Woorden der Waarheid en des Vredes, of een byzonder Geschrift, dienende inzonderheid, om de Joodsche Natie, in deze omstandigheden, tot ene naerstige beoeffening der Wetenschappen op te wekken. Deszelfs Schryver brengt hun onder 't oog hoe voortreflyk en heilzaem het voor een Volk zy zich daer op toe te leggen; en ontdekt zynen Land- en Geloofsgenooten, welke oorzaken medegewerkt hebben, om hen zulks zo algemeen te doen verwaerloozen, dat het iets zeldzaems geworden zy, iemand onder hen aen te treffen, die 'er wezenlyk werk van maekt. Hy tracht hen voorts te doen opmerken, welk een gunstigen keer hun toestand ten dezen opzichte, onder des Keizers schikkingen, genomen hebbe; en grond dan op dit alles zyn aendrang van hunne verplichting, om 'er een vlytig gebruik van te maken; waer toe hy hun verscheiden nutte onderrichtingen aen de hand geeft. Men kan uit het beloop van dit Stukje, 't welk naer den eisch der omstandigheden, en de vatbaerheid van hun die nog enige oplettendheid bezitten, wel opgesteld is, genoegzaem afnemen, dat de Autheur behoort onder die weinige Jooden, die niet geheel een vreemdeling, maer veel eer een bedreven Man is, in de beschavende Wetenschappen; en de Natie zal wel doen, als ze gehoor verleent aen zyne Woorden.