|
| |
| |
| |
Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.
De Huis-uitlegger des Nieuwen Testaments. Door Ph. Doddridge, Dr. en Prof. der H. Godgel. te Northampton. Uit het Engelsch in 't Neerlands overgezet. Vyfde Deel, Vierde stuk. Te Amsteldam by P. Meijer 1781. Behalven den opgegeeven Inhoud, 270 bladz. in gr. octavo.
In dit gedeelte word ons aengeboden ene opheldering der Brieven van Paulus van Timotheus en Titus; omtrent welken de geagte Doddridge, op goeden grond, wel byzonder aenmerkt, dat ze buiten het leerzame voor alle de Leden der Christelyke Kerke, bovenal den Leeraren te stade komen. ‘De Christen-Leeraer,’ zegt hy, ‘gedenke, dat deze drie Brieven by hem gewaerdeerd behooren te worden, onder de meest stichtende en voor hem gewigtigste deelen van het Godlyk Boek.’ - Hiernevens gaet ook 's Mans verklaring van des Apostels Brief aen Philemon; welke schoon tot een byzonder burgerlyk voorval betreklyk, desniettegenstaende ook in 't Godsdienstige zyne waerde heeft, gelyk de Hoogleeraer met nadruk aenduid. ‘Hoewel des Apostels onderwerp,’ is zyne tael deswegens, ‘hem geen aenleiding gaf, om in dezen brief zoo rechtstreeks te handelen van de leeringen en geboden des Christendoms, als in zyne andere brieven, een Man nochtans, wiens ziel zoo heblyk en zoo diep doordrongen was met het bezef der Godlyke Waerheden als de zyne, kan niet nalaten, zelfs wanneer hy schreef over de gemeenste en gemeenzaemste voorvallen, eenige aenmerkingen tusschen in te voegen, welke strekten om Godvruchtige en deugdzaeme gevoelens te koesteren in den boezem van zynen Vriend; en dus ontmoeten we in dezen korten brief verscheidene toespelingen op verschillende deelen van het Christelyk Plan, zoo gepast en zoo natuurlyk met het overige van den brief vermengd, dat dit ons ten volle moet overtuigen, hoe naby hem dit alles aen het hart lag. - Het is onmogelyk, dezen bewonderenswaerdigen brief over te lezen, zonder
getroffen te worden door de keurigheit van denkbeelden,
| |
| |
en den meesterlyken spreektrant, welke in ieder deel doorstralen. Wy zien hier op het allerduidlykst, hoe volmaekt bestaenbaer de waere beschaefdheid is, niet alleen met al het vuurige en oprechte van eenen Vriend, maer zelfs met de waerdigheit van den Christen en den Apostel.’
De uitlegkundige Doddridge verleent ons, zo in zyne Uitbreiding als nevensgaende aenmerkingen over deze Brieven, even als over de voorgaenden, verscheiden ophelderingen, die de Bybeloefenaers met genoegen kunnen nagaen: dan wy zullen ons, reeds meermalen proeven van die natuur uit dit lezenswaerdige Werk medegedeeld hebbende, voor tegenwoordig daer mede niet ophouden. In stede hier van willen wy den Lezer thans onder 't oog brengen, 's Mans oordeelkundige bedenking, over het treffende bewys voor de oprechtheid van 't character van Paulus, dat zyne Brieven aen Timotheus en Titus verlenen; waerover hy zich, met het afloopen zyner Algemeene Inleiding tot den Brief aen Titus, aldus uitlaet.
‘Op de beschouwing van dezen brief, en de twee brieven aen Timotheus, is natuurlyk op te merken, hoe veel zy dienen ter opheldering en bevestiging der inwendige blykbaerheid van den Christelyken Godsdienst. - Men heeft dikwyls aengemerkt, en met veel recht, dat niets de Karakters der groote mannen, zoo in het waere licht stelt, als hunne brieven aen hunne byzondere vrienden. Terwyl ze voor het oog der werelt werkzaem zyn, verschynen ze dikwyls vermomd, en de wezenlyke beweegredenen van hun gedrag zyn buiten ons gezicht; maer in hunne gemeenzaeme briefwisseling leggen zy hunne gemoederen met vrymoedigheid bloot, en werpen alle achterhoudendheit ter zyde. Indien dan iemand eenige tegenwerping wil inbrengen tegen het bewys, getrokken uit de brieven van Paulus aen geheele Kerken of Gemeenten, daer deze geschikt waren, om openbaer gelezen te worden, en hy dus wel op zyne hoede geweest is, om zich geene uitdrukking te laten ontsnappen, welke der werelt een ongunstig denkbeeld mogt geven van hem zelven, of van de zaek, welke hy behartigde; zeker is het nochtans, dat wy redelykerwyze mogen verwachten, dat hy zyne waere gevoelens, ontdaen van alle listige bekleedzels en vermomming, zal bloot leggen, terwyl hy, gelyk in dezen en de twee voorige brieven, schreef aen zyne gemeenzaemste Vrienden, die met hem in het zelfde oogmerk waren ingewikkeld, en by wien hy daerom het grootste
| |
| |
vertrouwen kon gebruiken. Maer nu, wat ontdekken wy op het naeuwkeurigst en onpartydigst onderzoek dezer brieven? Konnen wy ergens een spoor vinden van onoprechtheit en bedriegery? Bekleedt de Apostel hier eenig ander Karakter, dan dat, 't welk hy vertoonde voor de geheele werelt? Ontvalt hem ergens iets, 't welk iemand aenleiding kan geven, om zelfs maer te vermoeden, dat hy slechts een zeker party wilde begunstigen, en het menschdom bedriegen? Bemerken wy de minste schaduw van onbestaenbaerheit, tusschen de denkbeelden van Godsdienst, welke hy inboezemt in deze met die in andere zyner schriften? Is 'er iets dat zweemt nae een tweeërleie Leere, gelyk sommigen den ouden Wysgeeren hebben te laste gelegd? Integendeel, is het niet allerblykbaerst, dat hy zyne verwachtingen grondde op, zyn eigen gedrag richtte naer dezelfde beginselen, welke hy anderen had aenbevoolen; dat hy geen inzichten van tydelyk belang of eerzucht had te voldoen, en door geene andere beweegredenen werd gedreven, dan die, welke hy openlyk liet blyken voor het oog der geheele wereld? in één woord, dat zyn Karakter, zo wel als zyn Leere, bestaenbaer en eenvormig, en zyne innerlyke gevoelens dezelfde waren met zyne uiterlyke belydenis? De onderrichtingen, welke hy zynen vrienden gaf, in het waernemen van hun ampt, hadden niets van eenige konstgreepen of looze vinding, maer waren alle klaer en eenvouwig, en liepen te saemen in dat groote middelpunt, het bevorderen der belangen van den Godsdienst, en der gelukzaligheit van het menschdom, 't welk hem altyd zoo nae aen het hart lag, en hy is zoo verre van hen te vlyen met het uitzicht op eenig
wereldsch voordeel, dat hy hen zelfs vermaent gereed te zyn, om, naer zyn voorbeeld, alle tydlyk belang, zelfs het leven, op te offeren in de zaek, welke zy ondernomen hadden te behartigen.
Indien men nu toestaet, dat het waerlyk zoo met de zaek gelegen is, dan zal zekerlyk volgen, dat de Apostel zelve door en door overtuigd was van de waerheit en het gewigt der Leering, welke hy geleeraerd had; en naer dien het gemaklyk te bewyzen is, dat de blykbaerheit, waerop hy zyn geloof bouwde, van dien aert was, dat ze alle mogelykheit van misvatten uitsloot, mogen we veiliglyk besluiten, zelfs op het gezach van zyn getuigenis alleen, (al hadden we geen andere bewyzen aen te voeren,) dat de Christelyke Godsdienst geen konstiglyk verdichte Fabel is, verzon- | |
| |
nen ter bereiking van eerzuchtige en eigenbaetige oogmerken der stichters, maer dat dezelve waerlyk is de kracht van God en de wysheid van God.’
Voegt hier by 't geen hy ons nopens dit Stuk voordraegt, in 't slot zyner Algemeene Inleiding tot den tweeden Brief aen Timotheus.
‘Al wie, zegt hy, dezen Brief met de verschuldigde aendacht overleest, en acht geeft op de omstandigheden, waerin dezelve geschreven werd, zal bezeffen, dat dezelve een zeer sterk bewys oplevert ten voordeele van het Christendom. De Apostel was reeds eenigen tyd onder naeuwe bewaring geweest te Rome, overgegeven aen de genade van een wreed en eigenzinnig geweldenaer. Hy had zich in dit akeligst uiterste verlaten gezien van zyne vrienden, en had niets voor hem te wachten, dan het zeker uitzicht om geroepen te worden tot het ondergaen van den dood, voor dezelfde zaek, waeraen hy zyn leven had toegewyd. - Hoe gedraegt hy zich ondertusschen in dezen toestand? Ziet hy met leedwezen te rug op zyn vorige gedrag? of beklaagt hy zich wegens de opoffering van alle zyne tydlyke belangen? Konnen wy iets ontdekken, 't welk zweemde nae eene inwendige bewustheit van schuld, of zelfs nae eenig vermoeden van de zwakheit zyner zaek? Jae ontslipt hem één eenige uitdrukking, die men zou kunnen opvatten, als een teken van vreeze of ontsteldtenis van ziel, in het bezef dier duistere tooneelen, welke hem voor de deur stonden? Immers, ware hy een bedrieger geweest, of had hy eenigen den minsten twyfel gehad omtrent de Leeringen, welke hy leeraerde, zo zou hem wel iets van dien aert ontsnapt zyn, in het schryven aen eenen Vriend, wien hy alle de geheimen van zyn hart kon toebetrouwen. - In tegendeel betuigt hy, na de bedaerdste en opmerkzaemste beschouwing, een volkomen genoegen in het te rug zien op zyn gehouden gedrag; hy pryst het zynen geliefden Voedsterling ernstiglyk aen, deze vermanende, zyn voorbeeld na te volgen in het handhaven van die zelfde heerlyke zaek, ook met gevaer zyns levens. Hy toont door dezen ganschen brief, een sterke inwendige overtuiging te gevoelen van de waerheit der door hem omhelsde beginsels, en roemt in het lyden, 't welk hy ter bevestiging
daervan uitstond; zegepralende in de volle verzekering, dat hy door zynen meester goedgekeurd worden, en de kroon van uitstekenden luister uit deszelfs handen ontvangen zou. Zodanig een gedrag in iemand, welke een zo aenmerklyk deel had
| |
| |
in het grondvesten van den Christelyken Godsdienst, en die verwachtte dit zyn getuigenis binnen kort te zullen verzegelen met zyn bloed, moet erkend worden voor eene krachtige bevestiging der waerheit dier gebeurtenissen, waerop ons geloove steunt.
‘Het is altans een overtuigend bewys, dat de Apostel zelve oprecht was in 't geen hy beleed te gelooven, en wanneer men de verscheidene omstandigheden zyner Geschiedenis overweegt, en onpartydiglyk wikt en nadenkt, zal het even blykbaer voorkomen, dat hy by geene mogelykheit kan bedrogen geweest zyn, en by gevolg dat zyn getuigenis in volle kracht aller aenneminge waerdig is.’
|
|
Auteursrechtvrij