Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Verhandeling over de Indiaansche Pokken. Door P.M. Nielen, M.D. te Utrecht. Uitgegeven door de Holl. Maatschappy der Weetenschappen. Te Haarlem, by J. Bosch, 56 bladz. in gr. 8vo.

In deeze wel opgestelde Verhandeling, die door de Hollandsche Maatschappye der Weetenschappen te Haarlem is uitgegeeven, geeft ons de Heer Nielen eene beknopte en volledige Beschryving van eene Ziekte, die by de Nederlanders, in de West-Indische Colonien, onder den naam van Indiaansche Pokken bekend is. - Het is, zegt de Schryver, eene besmettelyke Huid-ziekte, alleen eigen aan de Landen, die onder de zogenaamde verzengde Luchtstreek gelegen zyn, en die, zo Indiaanen als zwarte Volkeren, die deeze lugtstreek bewoonen, zonder onderscheid van sexe of ouderdom, meest allen eenmaal in hun leven, doch gemeenlyk in hunne jeugd, aandoet; openbaarende zig door puisten in de Huid, die langzaam en byna zonder eenige merkbaare Koorts tot verettering overgaan; tot rypheid gekoomen zynde, eenen taaijen, dikken en spekagtigen Etter bevatten, verder langzaam verdroogen, in korsten veranderen, en dan afvallen; omtrent, gelyk men waarneemt in het beloop der Kinder-pokjes, maar altyd met dit aanmerkelyk onderscheid, dat de Indiaansche Pokken veel langer duuren, gemeenlyk veel groeter zyn, ee-

[p. 161]

ne gantsch andere Etterstoffe bevatten, en nooit met zulke hevige en schielyke toevallen, als wel de Kinderpokjes, vergezeld worden.

De Europeaanen, ofschoon dezelfde Gewesten bewoonende, ondergaan deze ziekte zeldzaam, en by aldien zy niet uit Ouders gebooren zyn, die dezelve geleden hebben, zo tast ze hen nooit aan dan door besmettinge.

Het gevoelen van Bontius, als of de oorzaaken deezer Ziekte, in eene byzondere eigenschap van de Luchtstreek te zoeken; als ook dat van Astruc, die na Gons. Fern. d'Oviedo, du Tertre, en anderen, de Indiaansche Pokken verward met de Venus-ziekte, en de oorzaaken in het maandstondelyke bloed der Vrouwen stelt, worden hier bondig wederlegd, en onze Autheur is openhartig genoeg zyne onkunde, omtrent de waare en eerste oorzaak deezer Ziekte, te belyden. Ondertusschen komt het hem waarschynlyk voor, (en hierin zyn wy het met hem eens,) dat de oorzaaken deezer Ziekte, eens bestaan hebbende, nog kunnen bestaan, en dus deeze ziekte nog, zonder voorafgaande besmetting, uit haare eigen oorzaaken kan gebooren worden. Men neemt in de Indiaansche Pokken, even als in de Kinder-pokjes, tweederlei soorten waar, te weeten, een valsche en een waare soort. De waare Indiaansche Pokken zyn of onderscheidene of te zaamenvloeiende. Beide soorten van de waare Pokken zyn onderworpen aan vier Tydperken, (stadia) die zy, om te geneezen, volmaakt dienen door te loopen. Het eerste Tydperk is dat, van de besmettinge; het tweede, van de uitbottinge der puisten; het derde, van de rypwordinge, en het vierde, dat van de verdrooginge en afvallinge der korsten.

De Schryver loopt deeze vier Tydperken afzonderling door, beschryft de byzondere toevallen, die aan yder derzelven eigen zyn, en toont de geneeswyze, op eene zeer eenvoudige en oordeelkundige wyze, aan. - Hy onderzoekt vervolgens de toevallen, uit de Indiaansche Pokken nablyvende, by de Nederlanderen bekend onder den naam van Naweên, en besluit zyne Verhandeling met een vergelyking tusschen de Venus-ziekte en de Indiaansche Pokken, om het gevoelen van zommigen te wederleggen, als of deeze twee Ziekten weleer, in America, niet dan eene zelfde Ziekte waren.