Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

De heerschappy der gewoonten, of de Malabaarsche Weduw. Tooneelspel in vyf Bedryven, gevolgd naar het Fransche van den Heere Le Mierre. Te Amsterdam by A.v.d. Kroe, 1781. In octavo 65 bladz.

In gevolge eener ontmenschte gewoonte, welke hier en daar in de Indiën, onder de bestuuring der Braminen, van onnadenkelyke woeste tyden heerscht, was het lot van Lanasse, eene jonge Malabaarsche Weduwe, zig, op het overlyden van haren Man, leevend aan de woede der vlamme op te offeren. De Opperbramin is sterk voor de uitvoering, maar een jonge Bramin tragt dezelve af te keeren; doch, daar men de Weduwe overgehaald heeft om zig aan de gewoonte te onderwerpen, wordt die jonge Bramin gelast, haar tot den brandstapel te geleiden, en in haare onderwerping te versterken. Intusschen beveelt egter de Gouverneur der Stad, daar de Stad door de Franschen belegerd is, die plegtigheid uit te stellen; 't welk de Opperbramin euvel neemt. - Het lot van Lanasse is des te treffender, om dat zy, op een Europeaan verliefd, en door hem bemind, (terwyl ze thans beiden van elkanders wedervaaren onbewust zyn,) door dwang, met haaren overleeden Egtgenoot verbonden geweest is. En 't geen de ontroering nog vermeerdert is de ontdekking, dat de opgemelde jonge Bramin haar Broeder zy; die, schoon zyne Zuster hem tegenstaa, terstond besluit haar, 't zy door list of geweld, aan het dreigend onheil te ontrukken. Hierby komt voorts de streelende gedagte, dat de Franschen zig mooglyk meester van de Stad zullen maaken, en Lanassa hier door veelligt eenige kundschap van haaren Europischen Minnaar zal kunnen verkrygen. Dit verbystert haar eenigermaate; doch zy houdt zig nogtans aan haar eerste besluit. - Midlerwyl weet de Opperbramin schikkingen te maaken om de uitvoering door te zetten, daar men een stilstand van wapenen voor éénen dag heeft: de plegtigheid moet verrigt worden, even buiten de muuren der Stad; en dit geeft den Franschen Generaal Montalban, hier van kundigheid verkreegen hebbende, aanleiding, om zulks te keer te gaan, en, zo 't mogelyk zy, te voorkomen. - Geduurende den tyd, dien Montalban besteedt om den Gouverneur der stad desaangaande te spreeken, dringt de Opperbramin by Lanassa aan, om in haar besluit te volharden; doch kort daarop ontdekt de Broeder aan zyne Zuster de poogingen van den Franschen

[p. 89]

Generaal; en na verloop van weinig tyds spant hy met den Generaal te zamen, om zyne Zuster door list te redden. Eene onderneeming, tot welke de Generaal te vuuriger is; nadien hy op het hooren van den naam van Lanassa, begrypt, dat het ge ogte voorwerp zyner Min juist de Persoon is, dien men tot den brandstapel schikt; het welk hem ook te scherper tot den Opperbramin doet spreeken, met bedreiging van de felste wraak, indien deeze zyn oogmerk ter uitvoeringe mogte brengen.

Zulks zet de woede van den Opperbramin aan; in spyt van het bestand, geeft hy orde om de Fransche Vloot, in den nagt, in ligter laaie vlam te zetten; en daar het gerugt verspreid is, dat de ontsnapte schepen de vlugt gekoozen hebben, als mede, dat de Generaal omgekomen is, maakt hy alles bereidvaardig om de plegtigheid daadlyk te volvoeren. Vergeefsch tragt de jonge Bramin het haatlyke van dat gebruik te toonen; de Opperbramin is onverzettelyk; en doet Lanassa, door anderen geleid, te voorschyn treeden, Lanassa, overgeslaagen tot wanhoop, begeert niet anders dan de uitvoering; en 't is den jongen Bramin niet mogelyk dezelve te stuiten. Lanassa klimt reeds op den houtstapel, dan gelyktydig hoort men van verre een krygsgerugt, dat dra gevolgd wordt van de verschyning des Franschen Generaals, met zyne Soldaaten, die zig door eene krygslist meester van de Stad gemaakt heeft. De Generaal ontrukt zyne beminde Lanassa aan de vlammen, en Lanassa herkent in hem haaren geliefden Montalban; die voorts de vereischte orde stelt, om alle onnoodige bloedstorting voor te komen; en, op de wederzydsche tedere omhelzing van hem en zyne Lanassa, dien zogenaamden Eerdienst, in 's Konings naam, volstrekt afschaft.

Het algemeene beloop van dit Tooneelspel ontvouwt ons, met nadruk, den invloed van eene gevestigde gewoonte, hoe onnatuurlyk dezelve ook zy; de regelmaatige schikking geeft ons een aantal van treffende Tooneelen, die door welingerigte characters uitgevoerd worden.