Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Zedelyke bedenkingen.

Hy is of dwaas of uitzinnig, die den goeden en welmeenenden raad van een verstandig Man veragt; nochtans gebeurt het maar al te dikwils, dat de heilzaamste voorslag, en de beste raad, in den wind geslagen word. Hier van daan zo veele ongelukkige menschen, die, door hun eigen toedoen, in eenen treurigen toestand vervallen; 't geen zy, door het volgen van eenen goeden raad, hadden kunnen voorkomen.

Men kan geen grooter gevaar loopen, om in het allerjammerlykst onheil te storten, dan een Opperwezen te erkennen, en het zelve noch te vreezen, noch te dienen; daarom merkt Salomo met regt aan, ‘dat de Vreeze des Heeren de grondslag van alle Weetenschap en Wysheid is. -’

Met den kwaaden om te gaan is niet goed; ligt treed men in hunne voetstappen, en volgt hunne verkeerde gangen na; want niets wint doorgaans meer veld by de menschen, dan het kwaad.

Al wie een gerust leeven begeert, die bewaare een zuiver gewisse; want een beschuldigend geweten maakt alle de zoetigheden van het leeven bitter.

Het is te vergeefs voor een onverzadigd gemoed uitgestrekte Rykdommen te bezitten, en van alles volop te hebben. Hy, die nimmer genoeg heeft, is arm, in het midden van de grootste schatten.

Een wys Man rigt alle zyne gangen met bedagtzaamheid en voorzigtigheid; maar de Dwaas bewandelt zynen weg onbedagtzaam, en let niet op het einde.

Die wys is in zyne eigene oogen, is, in de oogen van de

[p. 488]

geheele wereld, een dwaas. In de zamenleeving is hy elk tot een last; om dat hy zyne eigen bekwaamheden aan alle man wil vertoonen, en doorgaans de bedryven van zynen evenmensch veragt of berispt.

Hy, die zich niet weet te schikken naar de omstandigheden, in welken hy, door den algemeenen loop der dingen, gebragt word, leid doorgaans een zeer kniezend en verdrietig leeven. Nooit te vrede, doet hy gestadig niet dan grommen, en begeert, dat de loop, en orde, der dingen, om zynent wil, zal verschikt worden. - Welk eene dwaasheid! zal eenig verstandig Werkmeester, om een enkel stofje, de gansche orde van zyn werk verschikken en bederven?

De Lasteraar is het schadelykst en verderfelykst monster op aarde. Zyne beste Vrienden worden niet door hem verschoond. Hy haat de waarheid, en bemint de leugen. Zyn tong is gelyk aan die van eene adder, zy kwetst alle voorwerpen, welke onder haar bereik komen.

Men vindt menschen, die zo kregel van aart zyn, dat ze met niemand kunnen omgaan, of zy zoeken opzettelyk twist en gekyf. Maar de ondervinding leert, dat elk van zulkem enschen schuw is; dat dezelven, in de zamenleeving niet, dan van zeer weinigen gezogt worden, en dan doorgaans nog maar van dezulken, die het uit noodzaake doen moeten, en 'er toe verpligt zyn.

De meeste menschen zyn, omtrent twee zaaken, en wel zeer gewigtigen, doorgaans het alleronagtzaamst, het allerlosts en onbedagtzaamst, dat is, omtrent hunne gezondheid en hunne zaligheid. - De eerste waagen zy vaak onbedagtzaam; en aan de laatste denken zy byna nooit, of slegts ter loops.

Men kan zich waarlyk niet genoeg verwonderen, wanneer men veele der menschen bedryven oplettend gade slaat. - Dan niets zou men zeggen is dolzinniger, dan, wanneer men zyne gezondheid verloren heeft, dat men zyn leeven zo ligtvaardig waagt aan onkundige menschen, om weer hersteld te raaken. Men zal geen kleed voor zyn lighaam, geen schoen voor zyn voet, aan een knoeijer vertrouwen. Maar zyn dierbaar leeven waagt men ligtvaardig aan menschen, die geene de minste kennis van de Geneeskunde hebben. - Zo is men oplettend op beuzelingen, en onagtzaam op het dierbaarste zyner bezittingen.

Niets zet een mensch meer luister en eere by, dan wysheid. - De wysheid verheft het redelyk Schepzel

[p. 489]

boven al het geschapene waarvan hy omringd word. - Een meerdere trap van wysheid verheft den mensch boven zyne natuurgenooten. - Hy, derhalve, die de wysheid bemint, bemint het beste dat op aarde gevonden word; eene zaak, veel beter dan de uitgebreidste schatten. Zy zal hem meer verhoogen dan alle de rykdommen des werelds.

Hy, die weetenschap bemint, is gelyk aan eene lichtende fakkel in de duisternis, verlichtende alle de voorwerpen, die in het donker verborgen lagen.

Wie zyn voet eens gezet heeft op het pad der ondeugd, kan zeer bezwaarlyk te rug treeden. De eerste trap wordt veeltyds van oneindig veele anderen gevolgd. Men hoede zig des voor den eersten moedwilligen mistred tegen zyn beter weeten.

De beste wagt, welke een mensch houden kan, is zyn hart wel te bewaaken. Naar het hart vloeit alles heen, en uit het zelve stroomt alles voort; goed en kwaad. - Zo het laatste de overhand heeft boven het eerste, dan krygen alle de gedagten wel dra eenen verkeerden plooi; en welke zyn de gevolgen van dit alles? dat, helaas! 's menschen harte boos zynde, weldra alle zyne daaden, alle zyne bedryven, boos worden, en hy zelve geheel schadelyk voor de Maatschappy.

Indien men eenen weg bewandelt, die veele bywegen heeft, is het duizend tegen één dat men niet van 't regte spoor dwaalt. Even zo is het met het pad der deugd gesteld; duizenden van bywegen leiden den mensch vaak van Het regte spoor.

Het is ontwyfelbaar, dat de onbedagtzaamheid den mensch in de meeste moeielykheden stort. Zy, die voorzigtig zyn, hunne tong, de lippen, en hunne driften weeten te bedwingen, leeven doorgaans zeer gerust, en komen nooit in moeijelykheden, of men moet al zeer kwaadaartige lieden in de Maatschappy aantreffen, die al de waereld ontrusten, en bygevolge dezulken ook niet ongemoeid kunnen laaten.

Eene valsche tonge is onder het schadelykste en verderfelykste op den ganschen aardbodem te tellen. - Zy rand alles aan wat haar voorkomt. Zy ontziet vriend noch vyand, bloedverwant noch vreemden, goeden noch kwaaden; de allerblankste de zuiverste Deugd is zelfs niet veilig tegens haar opstoken.

c.v.d.g.