Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Gissing, waarom het, ten zuiden van de middaglinie, kouder is dan ten noorden, op gelyke graaden van breedte.

(Ontleend uit alexander wilson's, m.d. Observations, relative to the Influence of Climate.)

De Reizigers hebben dikwyls waargenomen, dat het ten Zuiden van de Middaglinie kouder is dan ten Noorden, op gelyke Graaden van Breedte. Dr. wilson geeft deswegen de volgende gissing aan de hand.

De hoeveelheid van Phlogiston, door de verrotting los gemaakt, in de beide zeer wyduitgestrekte deelen des Aardkloots, en op gelyke Breedte gelegen, hangt af van de hoeveelheid der Aarde, derzelver hoogte, de geregeldheid der oppervlakte, de menigte van Planten en Dieren daar gevoed. In dat gedeelte waar de oppervlakte het vlakst is, en deeze voortbrengzels in den grootsten overvloed voorkomen, zal de lugt meest vervuld zyn met Phlogiston.

Wanneer wy het oog slaan op het Zuider en Noorder Halfrond, ziet men, dat, aan de Noordzyde, de Aarde de helft van de geheele oppervlakte beslaat. De wateren zyn, op veele plaatzen, derwyze verdeeld, dat zy alleen aangemerkt kunnen worden als nauwe Kanaalen, langs welke de Lugt, met Phlogiston vervuld, heen gaat zonder des zo veel gezuiverd te worden, als wanneer zy over wyduitgestrekte Zeeën loopt. Daarenboven is het grootste gedeelte der Zee in het Noorden opgevuld met eene menigte van Eilanden, waar de groeiende en dierlyke zelfstandigheden geduurig blootgesteld zyn aan bederf, door de verrotting.

Ten Zuiden doet zich eene verbaazende Occaan op, zonder eenige uitgestrektheid Lands, behalven de Kaap der Goede Hoope, Kaap Horn, Nieuw Zeeland, Nieuw Holland, Nieuw Guine, die alle met elkander geen vierde, ja misschien geen vyfde, uitmaaken van het Oppervlak des Zuider-Halfronds. Kaap Horn is een hoog land, en steekt verre Zuidwaard uit; doch eindigt in een zeer dorre punt lands. - Deeze Landen zyn op een wyden afstand van elkander gelegen: bygevolge zyn de Winden, die 'er

[p. 437]

waaijen, veel meer gezuiverd dan die, op gelyke hoogte, in 't Noorder Halfrond, heerschen. Nieuw Zeeland, Nieuw Holland en Nieuw Guiné liggen te verre van de Kaap der Goede Hoope en van Kaap Horn, om invloed te hebben op de gesteldheid der lugt daar rondsomme. - Ten anderen deelen de Zonnestraalen, die op het water vallen, 'er geene warmte aan mede, indien ze geen duister lichaam ontmoeten, 't welk dezelve te rugkaatst of ophoudt. De zelfde straalen, verzameld door een bolle of holle lens, op zulk eene wyze, dat het brandpunt in het water valle, geeven daar aan geene warmte; doch wanneer men 'er een duister lichaam in stelt op welks oppervlakte het brandpunt valt, zal het terstond uitwerking baaren. Overzulks mag men veronderstellen, dat een groot gedeelte der zonnestraalen in het Zuider-Halfrond verlooren gaat, in het water des Oceaans doordringende, en door de oppervlakte niet te ruggekaatst, moeten ze al haare kragt verliezen eer ze op den grond komen: terwyl in het Noorder-Halfrond de aarde een veel grooter oppervlakte van donkere voorwerpen oplevert, die de zonnestraalen te rugkaatzen.

Indien wy by deeze oorzaaken der Koude nog voegen, die welke te wege gebragt wordt door de uitwaasseming der onmeetlyke Zeeën, zal dit verschynzel op eene zeer aanneemelyke wyze opgelost zyn. Het weêrlicht ook minder in het Zuider dan in het Noorder-Halfrond; eene omstandigheid, welke deeze oplossing te meer waarschynlykheids byzet.