Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

[p. 433]

Natuurlyke historie van het paapje, en het zwartkapje.

(Volgens den Heer de buffon.)

Het Paapje, in 't Grieksch Βατἰς; in 't Latyn Rubetra, in 't Italiaansch Barada, in 't Engelsch Storie-smith, in 't Fransch Traquet, is een zeer vlug en leevendig Vogeltje, nooit in rust, altoos van tak op tak vliegende; zit het voor eenige oogenblikken, het houdt niet op met de vlerkjes te beweegen, als gereed om steeds weg te vliegen: met kleine vlugten heft het zich in de hoogte, en daalt tuimelende neder.

Schoon het Paapje geen hooge vlugt neeme, en zelden tot de hoogte der boomtoppen komt, zet het zich altoos op het hoogste van kreupelbosch, op de uitsteekendste takken der haagen en van het hakhout, of op de halmen van het Turks koorn in de velden, en de toppen der Wyngaarden. 't Liefst onthoudt het zich in drooge landstreeken, en velden, digt by 't gebergte; op een laagen en bedompten toon laat het zyn geschreeuw Ouistratra hooren. Indien het op een land een alleen staanden tak vindt, laat het niet na daar op te gaan zitten, en dit geeft gelegenheid dat men 't zeer gemaklyk vange, op eene wyze den Kinderen bekend.

Van wegen deeze hebbelykheid om van tak op tak, op doornen en braamstruiken te vliegen, heeft belon, die dit Vogeltje in Creta en in Griekenland, zo wel als in Frankryk en Italie, vondt, 'er den naam van Batis aan toegevoegd; een Vogeltje, waar van aristoteles maar op één plaats spreekt, en zegt dat het van Insecten leeft. Gaza zet Batis over door Rubetra, door alle Vogelbeschryvers op het Paapje t'huis gebragt, 't welk in 't algemeen een roodagtig Vogeltje kan betekenen, en het rood op de borst van 't Paapje is de meest doorsteekende kleur van dit Vogeltje. Deeze strekt zich, in sterkte afneemende, uit, tot onder den buik: de rug is op een schoonen zwarten grond met bruine schubswyze veertjes bezet, deeze loopen tot op den kop; waar het zwart, ondertusschen, de overhand krygt: dit zwart is zuiver onder den gorgel, schoon doormengd met eenige witte pluimpjes, en het klimt op tot de oogen. Een witte vlek aan de zyde van den hals steekt af by 't zwart des gorgels, en het rood van de borst. De vleugel- en staartpennen zyn zwart met een bruinen of rossen rand op

[p. 434]

den vleugel, digt by 't lyf, is eene breede witte streep, en de stuit heeft dezelfde kleur; alle deeze kleuren zyn veel sterker en zwaarder in oude dan in jonge Mannetjes. Het Wyfje heeft op de borst vuil rood; deeze kleur zich mengende met het zwart op den kop en van het bovenlyf, maakt het op de vleugelen zwartagtig, en zy vermengt zich met het wit onder den buik, en onder den gorgel: dit maakt de Pluimadie van het Wyfje-droevig, wankleurig en veel min onderscheiden dan die van het Mannetje.

Het Paapje vervaardigt zyn nest in onbebouwde landen, aan den voet van kreupelbosch, onder de wortelen, of het bedekzel van een steen. Hy komt 'er niet dan steelswyze in, als vreezende ontdekt te zullen worden: en het is bezwaarlyk dit nest te vinden; in 't einde van Maart is de tyd wanneer het gemaakt wordt.

Het Wyfje legt vyf of zes eitjes, groenagtig blauw van kleur, met kleine en naauwlyks zigtbaare roode stipjes, veelvuldigst aan het dikke einde. De Vader en Moeder voeden de Jongen met wormpjes en insekten, welke zy hun onvermoeid aanbrengen: het schynt dat hunne zorg verdubbelt, wanneer de Jongen het nest verlaaten; zy roepen ze onophoudelyk, en geeven hun nog verscheide dagen lang te eeten.

Voor het overige is het Paapje zeer op de eenzaamheid gesteld: men ziet het altoos alleen, behalven op den tyd, wanneer de Liefde hem een Gezellinne geeft, en de Jongen opgekweekt worden. Uit den aart is het Paapje wild, en het schynt dom: en daar het in den vryen staat zo veel vlugheids betoont, is het, gevangen, log, en kan niets aanleeren; met moeite en altoos zonder vrugt voedt men ze op. In het veld kan men het, tot op een korten afstand, naderen, en 't verwydert zich niet dan met een kleine vlugt, zonder dat het den Jaager schynt te merken. Het Paapje schynt dus den mensch noch te minnen, noch te schuwen.

In den Zomer zyn deeze Vogeltjes zeer vet, en, wat de lekkerheid van 't vleesch betreft, gelyk aan de Vygeneetertjes, schoon zy allen van Insekten leeven, en hun bek geheel niet geschikt schynt om graanen te gebruiken. Belon en aldrovandus hebben geschreeven dat het Paapje geen Trekvogel is, dit kan waarheid zyn met betrekking tot Griekenland en Italie; doch het gaat vast, dat de Paapjes, in de Noordlykste Landschappen van Frankryk, de koude en het mangel aan Insekten, schuwen; want zy vertrekken met de maand September.

[p. 435]

Men vindt dit Paapje in Engeland, Schotland, in Italie en Griekenland, en 't is zeer gemeen in veele Landschappen van Frankryk. In Engeland, en byzonder in het gebergte van Derbyshire, is een Vogeltje, door buffon het Engelsch Paapje geheeten: ray zegt, dat het aan dit Eiland byzonder eigen is; het verschilt in kleuren van het onze, doch heeft dezelfde grootte; dan het bepaalt zich niet volstrekt in dit Eiland; men heeft dit Vogeltje in Brie waargenomen.

Het zwartkapje, in 't Engelsch Whinchat, in 't Hoogduitsch Flugen-stakerle, in 't Fransch Tarier, schoon zeer nabykomende aan het Paapje, moet 'er, nogthans, van onderscheiden worden: dewyl zy op dezelfde plaatzen leeven, zonder zich te vermengen: zy verschillen ook in geaartheden en in Pluimadie. Zelden rust het Zwartkapje op het geboomte, zy onthouden zich meest op den grond, by de molshoopen, in nieuw ontgonne landen, en omgespitte aarde: de Paapjes, in tegendeel, zyn steeds in 't geboomte. Het Zwartkapje is ook een weinig grooter dan het Paapje, de kleur der Pluimadie is bykans dezelfde, maar op eene andere wyze geschikt. Het Zwartkapje heeft veel sterker kleurmengingen boven op het lyf, een dubbele witte vlek op de vleugels en de witte streep van den hoek des beks loopt tot het agterhoofd: een zwarte vlek begint onder het oog, dekt de slaapen des hoofds, doch strekt zich niet, gelyk by het Paapje, uit, tot onder den gorgel, die helder rood is: dit rood neemt allengskens af, en vertoont zich door den witten grond van het geheele voorlyf. De stuit is van dezelfde witte kleur, doch sterker en met zwart gespikkeld. Het geheele bovenlyf tot op den kop is bruin gevlekt op een zwarten grond, de kleine veeren en de groote dekveeren zyn zwart. In de kleur der staartpennen doet zich eene kleurwisseling op. - Het Wyfje verschilt van het Mannetje daarin, dat de kleuren zwakker en de vlekken op de vleugels min merkbaar zyn. Het legt vier of vyf eitjes, vuil wit, met zwarte stippen. Voor het overige vervaardigt het Zwartkapje het nest even als het Paapje: het komt en vertrekt te gelyk daar mede; het is even zeer op de eenzaamheid gesteld, en schynt nog wilder: het zoekt bergagtige streeken en ontleent daar van zelfs de benaaming. De Vogelaars in 't Bolognesche noemen het Montanello; klein en gesner duiden de geneigdheid van dit Vogeltje tot eenzaame en woeste plaatsen aan, door het Sylvia Petrarum en Passerculi genus solitarium te noemen. De Zwartkapjes zyn min talryk dan de Paapjes: zy eeten

[p. 436]

desgelyks, wormen, vliegen en andere insekten, op 't einde des Zomers worden ze zeer vet, en behoeven in smaaklykheid voor de lekkerste Vogeltjes niet te wyken.