|
| |
Dichtkundige bespiegelingen over de Alpische gebergten; naar het Hoogduitsch van Haller.
Door L. Stoppendaal, P.z.
(Vervolg en Slot van Bladz. 355.)
Maer als de waereld zich in harde vorst heeft begraeven, en het ys de dalen, en de sneeuw de kruinen der bergen bedekt, als het uitgeputte veld rust om weder nieuwe geschenken voort te brengen, en een kristallen dam den loop der vloeden stremt, dan neemt de Herder ook de wyk naer de besneeuwde stulpen, waer de vetachtige damp der Pyn- | |
| |
boomen de drooge balken zwart maekt; hier worden de moeilykheden, die hy verduurd heeft, door de liefelyke rust verzagt; de zorgelooze dag word met vrolyk geschersch doorgebragt, en als de buuren by zynen haerd komen zitten, kan hun verstandig onderhoud ook wyzen vermaeken.
De een leert de kunst, om, 't geen de wolken aenvoeren, in den spiegel der natuur' geestig voor uit te zien, hy kan de streek der winden, de richting der orkaenen aenwyzen, en hy ziet, in de heldere lucht, den storm van verre opkomen; hy kent de kragt der maen, de werking van haer schynzel, hy weet wat een vroege nevel beduid; hy telt, in Lentemaend, reeds de toekomende Koornschooven, en houd, terwyl alles aen 't maeien is, by eenen naderenden regen op; hy is de Raedsman van 't Dorp, zyne uitspraek stelt het gerust, en de ervarenheid strekt hem voor duizend boeken.
Een jong Herder stemt intusschen zyne lier, terwyl hy, gansch verrukt, een nieuw deuntje zingt; natuur en liefde storten in hem een heimlyk vuur, dat in de aderen gloeit, en nimmer den lust dwingt; de kunst heeft geen deel aen zyne Herdersliederen; hy maelt, in een' onopgesmukten zang, zyne vrye hartstocht af; wanneer hy ook iets dichten zal, bepaelt hy zich tot zyne kudden; en zyne zanggodes uit zich even als zyne herderin: zyn hart verstrekt hem tot leermeester, zyne schoone voor Febus; de aendoening, en geene getelde toonen, brengt het vers voort.
Dan vat een grysaert weder het woord op, van wiens zilveren hairen een aengenaem gesprek een nieuw gewigt erlangt; de voorige geslachten aenschouwden hem reeds, de last van honderd jaeren heeft zynen geest gesterkt, en het lyf slechts gekromd; hy is nog een afbeeldzel van onze heldhaftige Voorouderen, die den bliksem in de hand, en God in 't harte, hadden; hy maelt de veldslagen, telt de veroverde vaenen, bebolwerkt der vyanden wal, en noemt elke bende. De jeugd luistert met vervoering toe, en toont, in haere gebaerden, het edel ongeduld, om nog meêr roem te verwerven.
Een ander, wiens hoofd insgelyks met Sneeuw bedekt, eene leevende Wet en 's Volks richtsnoer is, leert, hoe de lafhartige Waereld den nek onder 't juk buigt; hoe de ydele prael der Vorsten het merg der Landen verteert; hy toont de waerde der vryheid, hoe de gelykheid der goederen en 't ontzach voor de wetten, 't geluk des Volks doen
| |
| |
bestendig zyn; hoe alles om ons heen in de grootste behoefte gedompeld is, in de ketenen honger lyd, en Italiëns Paradys slechts naekte bedelaers voed: hoe eendragt, trouw en moed, met onverdeelde kragten, aen eene kleine magt de vleugels van 't geluk binden.
Dan vormt zich weder een kring om eenen wakkeren grysaert, die de natuur naspeurt, en haere schoonheid kent; zyne schranderheid heeft lang de wondere kragt der kruiden en hunne verschillende gedaenten onderzogt, en elk mosch een' naem gegeeven; hy werpt zyn scherpziend gezicht in onderaerdsche groeven, de aerde bedekt voor hem te vergeefsch haer geelachtig goud: hy dringt door de lucht, en ziet de Zwaveldampen, in wier vochtigen schoot beslooten de Donder rolt: hy kent zyn Vaderland, en weet zyn altoosnavorschend oog in deszelfs schatten nuttig te verlustigen.
Hier toch, waer Gotthards hoofd boven de wolken zweeft, en de verhevene Waereld de Zon nader schynt te weezen, heeft de speelende natuur, 't geen anders de aerde als iet zeldzaems vertoont, in weinig lands vereent: 't is waer, dat Lybiën ons nog meerder nieuws verschaft, en zyn zand, elken dag, een stoutmoedig ondier aenschouwt: de Hemel echter heeft dit Land nog meêr beweldadigd, waer niets, dat noodig is, ontbreekt, en slechts het nuttige bloeit: het groeiend ys der bergen, de steile kruinen der rotsen, verstrekken daer zelfs tot voordeel, en bevochtigen de Landen.
Wanneer de eerste straelen van Titan de spitsen der rotsen vergulden, en zyn glansryk aenschyn de nevels doet verzwinden, dan word van eenen berg, met een' altoosvernieuwden lust, beschouwd 't geen de natuur op 't prachtigst ten toon spreid; door den voortsnellenden damp eener dunne wolke opent zich, eensklaps, het schouwtooneel eener Waereld; een afgelegener verblyf van meêr dan één Volk laet alles op éénmael zien, wat zyn omtrek bevat: eene zachte suizeling sluit de al te zwakke oogen, die niet bestand zyn om den al te wyden kreits door te waeren.
Eene aengenaeme mengeling van bergen, rotsen en zeeën word, van afstand tot afstand, flaeuwer, schoon zy zich duidelyk aen 't gezicht vertoont; het blaeuwende verschiet besluit eene kring van blinkende hoogten, waer op een donker woud de laetste straelen breekt: dan doet een naestgelegen gebergte den zacht ryzenden heuvel aenschouwen, waer van een luidruchtig geloei in het dal weêrgalmt: dan
| |
| |
schynt eene wyduitgestrekte Zee een Spiegel van eenige mylen lengte, op welks gladden vloed een tintelend vuur speelt: dan doet zich een streek van groene dalen op, die, ginds en herwaerds in bochten loopende, zich allengskens uit het gezicht verliezen.
Daer stort een dorre berg zyne glibberige kanten neder, waer op een verouderd ys den Hemel als bestormt; zyn bevroozen kristal, 't welk door de gloeiende hitte van den Kreeft te vergeefsch bestormd word, kaetst alle straelen te rug. Niet verre van daer strekt een vruchtbaer gebergte, vol klaverryke weiden, den breeden rug naer deezen kant uit; eene zachte helling glanst van rypend koorn, en de heuvels zyn met honderd kudden bedekt. Een naeuw dal, waer de koele schaduwen woonen, davert door de weêromkaetzing der onderscheiden toonen.
Hier laet een steil gebergte zyne kruinen gelyk muuren zien, een woudstroom snelt 'er over, en stort zich, van afgrond tot afgrond, neder. De dikbeschuimde vloed dringt door de klooven der rotsen, en schiet, met bruisschend geweld, buiten derzelver paelen: het dunne water scheid zich van een in zyn' voortgestuwden diepen val; een dryvend graeuw zweeft in de verdikte lucht; een regenboog schiet zyne straelen door die nevelachtige deelen, en het verafgelegen dal word door een' geduurigen daeuw bevochtigd. Een wandelaer ziet, met verbaesdheid, stroomen in den Hemel vloeien, die uit de wolken snellen, en zich in wolken uitgieten.
Doch wie het edel denkvermogen, 't welk de kunst en wysheid opscherpen, door het ryk der Schepping' naer waerheid doet streeven, die zal in geen oord een verstandig oog vestigen, waer in niet een wonder het zelve tot stilstaen en navorschen zal dwingen. Hy verlicht, door de sakkel der wysheid, de onderaerdsche holen, die zilveren bloemen draegen, en goud aen de beeken schenken; en onderzoekt den heilzaemen groei der veelverwige kruiden, welke een verliefde Zesier Aurora's traenen doet drinken. Gy zult alles schoon, en echter verscheiden vinden, en in den al te ryken schat steeds graeven, doch dien niet doorgronden.
Wanneer het Zonnelicht aldaer door vluchtige nevels straelt, en de traenen der wolken van het natte land droogt, word de luister van alle wezens door een licht bemaelt, dat op de bladen zweeft, en de natuur verfrischt: de lucht vervult zich met zwoele amberdampen, die het veelverwig ge- | |
| |
slacht van Flora den liefelyke Westewinden toevoert; het prachtig heir der bloemen schynt om den voorrang te kampen; een licht hemelsblaeuw beschaemt het daer nevensstaende goud; een gansch gebergte, door den regen glanzig gemaekt, vertoont zich als een groen tapyt, met regenboogen doorweeven.
Daer steekt het hooge hoofd der edele Genziana ver boven de nederige menigte der laege kruiden uit; een groote menigte van bloemen dient onder haere vaenen, haer blaeuwe broeder zelf buigt zich neder, en verëert haer. Het helder goud der bloemen, in straelen omgeboogen, bedekt den geheelen stengel, en kroont zyn graeuw bekleedzel; het gladde wit der bladen, met donker groen doormengeld, blinkt met den veelkleurigen schyn van vochtige diamanten: regtvaerdig Albestuur! dat kragt zich met tooi vereenige, en in een schoon ligchaem eene schooner ziel huisveste!
Hier kruipt een nederig kruid, naer een' graeuwen nevel gelykende, welks bladen de natuur als kruizen heeft toegesteld; de heilzaeme bloem toont de twee vergulde nebben, die een van Amathist gevormde Vogel draegt. Daer werpt een blinkend blad, als vingers gekorven, den groenen wederschyn op eene heldere beek; het teder sneeuwit der bloemen, door een flaeuw purper gekleurd, sluit eene gestreepte star in witte straelen in: smaragd en roozen bloeien, zelfs op vertreeden heivelden, en rotsen bedekken zich met een purperen kleed.
Doch daer de alkoesterende Zon nimmer haere lieselyke blikken werpt, daer de ongestoorde vorst het eenzaem dal van loof ontbloot, worden de holen der rotsen met eene pracht getooid, die door den tyd niet vergaet, noch door den winter geroofd word. Op den nooit verlichten grond van onderaerdsche moerassen word de vochtige klei met schitterend kristal gewelfd; eene rots van edelgesteenten, daer duizend verwen in speelen, schittert door de duistere lucht, en schiet alöm haere straelen. ô Rykdom der natuur'! verbergt u, Italiaensche dwergen; Europa's diamant groeit hier, en wast tot berghoogtens.
In 't midden eens dals van hemelhoog ys, waer het bulderend Noorden zyn' killen zetel heeft gevest, ontspringt eene ryke bron met ziedend gebruisch, rookt door 't verwelkte gras, en zengt wat zy bevochtigt; haer helder water stroomt met vloeiende bergstoffen, een heilzaem yzererts vergult haeren loop: de onderaerdsche groeven maeken haer warm, en haere vloeden doen, door inwendige koo- | |
| |
king, gemengde zouten opwellen; wind en sneeuw woeden te vergeefsch om haer heen, haer wezen zelf is vuur, en haere stroomen zyn vlammen.
Daer echter, waer de toomelooze Avanson, in 't schuim van dwarrelende vloeden, omvergeworpen wouden voortrolt, stroomen de holen der bergen met onderaerdsche bronnen, wier scherpe damp het zout der rotsen sinelt. De holle buik der bergen, met marmer gewelfd, sluit dit kleene meir in diepe mynen op; doch zyn ontbindend vocht verbryzelt het albasten bekleedzel, dringt door de klooven der rotsen, en snelt heen om gebruikt te worden: de kruidery der natuur', de rykste zegen der Landen, bied zich zelve den Volke aen, en vloeit ons tegen.
Uit Schrekhorns kouden hoofd, waer de waterschat van Europa zich, met sterke stroomen, in de beide zeeën verdeelt, stort zich Uchtlands Aer, welke, met een vervaerlyk gebruisch en snelle vallen, heen ylt; de ryke bergmyn vergult derzelver takken, en verft den witten vloed met Koninglyken erts; de stroom vloeit zwaer van goud, en werpt zuivere korrels op, gelyk anders het graeuwe zand den gemeenen oever zwart maekt; de Herder aenschouwt deezen schat, hy rolt voor zyne voeten, ô voorbeeld voor de waereld! hy ziet dien, en laet hem dryven.
Verblinde Sterveling! dien gierigheid, eerzucht en wellust, tot aen den rand des grafs, in ydele strikken verward houden, welke de bekrompen uitgedeelde gaven van den kortstondigen tyd met altoos nieuwe zorgen en nietige kwellingen vergalt, die het stil geluk van den middelstand versmaed, en meer van 't noodlot, dan de natuur van u vordert, welke u dat geen tot eene behoefte maekt, waerom de dwaesheid slechts smeekt, ô, geloof het! geen toegenegen gestarnte verwekt vrolykheid, geen tooi van paerlen geeft rykdom. Zie een veracht Volk by vermoeienden arbeid en armoede lagchen; de maetige natuur alleen kan iemand gelukkig maeken.
Ellendigen! roemt nu den rook der groote Steden, waer boosheid en verraed met het gewaed der deugd zyn bekleed, die prael, welke u omringt, boeit u in gouden ketenen, knellend voor hun, die dezelve draegen, en aen anderen slechts schoonschynende. Reeds voor 't ryzen der zonne, sleept de eerzucht haere knechten naer de geslootene deuren van aenzienlyke burgers, en de zo zeer verlangde rust van in zuchten gesleeten nachten beneemt u de aenhoudende dorst naer nietig gewin. Het hemelsch vuur
| |
| |
der vriendschap kan by u niet ontgloeien, waer nyd en eigenbelang zelfs de harten der broederen verscheuren.
Aldaer speelt een dolle Vorst met de rampen zyner dienaeren; zyn purper verft zich met laeuw burgerbloed; kwaedspreekendheid, haet en verachting overlaeden de deugdzaemen met schimp; de van gif gezwollen nyd knaegt aen 's naestens goed; de geile wellust, om wiens roozenbed een nakende donder zynen bliksem schiet, verkort de nog naeuwlyks genooten dagen; de gierigaert stapelt, tot zyne en 's anders plaeg, goud op, dat niemand minder, dan die het heeft, bezit; de eene wensch volgt op den anderen, de kommer baert kommer, en hun leven is niet anders dan eene angstige sluimering.
By u, vergenoegd Volk! heeft het zwart gebroed der ondeugd nimmer den eersten zetel in de gemoederen gevest, de natuur verzadigt u met ongezochte goederen, die de grilligheid niet moeilyk te verkrygen, noch het genot walglyk maekt; geen inwendige vyand knaegt onder uwe borsten, waer nimmer het te spade berouw de vreugd met bloed betaelt; geen orkaen van woedende driften bestormt u, daer het vernuft zich met ydele lessen tegen verzet. Niets is 'er, dat u vernedert, niets, dat u verheft, gy leeft altoos op eene zelfde wyze, en sterft, als gy leeft.
ô Gelukkige! die, als gy, met zelfsopgevoede Stieren den aengeërfden grond van eigen akkeren ploegt: welken reine wol dekt, loofryke kranssen versieren, en ongekruide spys, uit zoete melk bereid, vergenoegt; die zich by Zefiers adem en koele watervallen, in een' kommerloozen slaep, op het mollig veldtapyt, uitstrekt: welken het geloei van de onstuimige golven eener hemelhooge zee, noch het trompettengeschal in schrikbaerende tenten opwekt; die zynen stand bemint, en nooit wenscht een' beteren te erlangen, gewislyk de Hemel kan zyn heil niet vergrooten. |
|
Auteursrechtvrij