Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Nieuwe proefneemingen van het pooten der tarwe.

myn heeren!

‘In een tyd, dat onze Landaert aengemoedigt, zoo door den huyshoudelyken tak te Haerlem, als door de Maetschappy ter bevordering van den Landbouw te Amsteldam opgeregt, meer en meer smaek begint te krygen, in het betragten en beoeffenen der allernuttigste Weetenschap, de Landbouwkunde, dunkt my den inhoud van den brief, dien ik, uyt het Engelsch vertaeld hebbende, de vryheyd neeme U Ed. toe te zenden, een onderwerp van groot belang te behelzen; en ik durve uyt dien hoofde U Ed. verzoeken denzelven, hoe eerder hoe liever, eene plaets in uw geagt Maendwerk te gunnen. Mooglyk zou het, daer nu, zoo veele honderde morgen lands, in de kortelings drooggemaekte polders onder het Heemraedschap van Schieland of elders, op nieuw ten landbouw worden ingestooken en aengelegt, veele van derzelver eygenaeren kunnen opwekken, om, in het aenstaende najaer, deeze in Engeland zoo wel geslaegde handelwyze, tot voordeel van hun zelve en het algemeen, nae te volgen.’

Ick hebbe de Eere met alle agtingh te zyn

myn heeren!

UE. D.W. Dienaer,

Een Lid van den Oeconomischen Tak.

Rotterdam, den 19 Mey 1781.

(Gentleman 's Magazine, November 1780.)

myn heer, urban!

U Ed. kunt geen weezentlyker dienst aen den Landbouw doen, dan door het verspreyden der zeer voordeelige han-

[p. 381]

delwys, kortelings in de Provincie van Norfolk ingevoerd, van de Tarwe te pooten; zoo als dezelve vermelt is in de Brieven en geschriften over den Landbouw, het planten, &c., uytgezogt uyt het Correspondentieboek van het Genoodschap opgeregt te Bath.

myn heeren!

Het is met veel vermaek dat ik uw onderzoek, betrekkelyk tot de handelwys in deeze landstreek van de Tarwe te pooten, beantwoorde; het is, naer myn gevoelen, eene der grootste verbeteringen in den Landbouw, die, gedunrende deeze Eeuw, heeft plaets gehad; en was dezelve algemeen door het Koningryk aengenomen, zoo zoude zulks tot zeer groot voordeel van het algemeen verstrekken.

Het pooten van Tarwe schynt het eerste in de gedagten gekoomen te zyn, door het planten van graenen in tuynen uyt enkele lievhebbery, door menschen die geen gedagten of gelegentheyd hadden, om zulks tot een oogmerk van voordeelgeeving nyt te breyden. En ik kan my niet herinneren, dat het zelve in eenige ruymer maete is ondernomen geworden, tot dat een geringe landbouwer naer by Norwich, (de hoofdstad van Norfolk,) zulks begon; omtrent twaelf jaeren geleeden, op minder dan een halven morgen lands. In de eerste twee of drie jaeren daer aen, volgden maer eenige weynige deszelvs voorbeeld; en deeze waeren gemeenlyk het voorwerp van bespotting hunner gebuuren, door het navolgen van zulk eene byzondere handelwys: zy hadden egter aenmerkelyk beter en grooter gewassen, dan hunne nabuuren. Dit, zoo wel als het bespaeren van Zaeykoorn, deed meer anderen dezelve naervolgen, onderwylen dat zommige kundige persoonen, het groot voordeel hiervan opmerkende, 'er de nuttigheyd van in de Nieuwspapieren van Norwich gemeen maekten, en deeze handelwyze aenpreezen. Die aenbevelingen waren van goede uytwerking; de nieuwsgierigheyd en de onderzoekingslust der Norfolksche Landbouwers, (byzonder in den omtrek van Norwich,) wierd opgewekt, en zy vonden genoegzaeme reden, om algemeene proefneemingen te doen. Onder allen was 'er een der grootste landhuurders in dit Graefschap, die 57 acres (omtrent 28 morgen) in een jaer bepootte. Zyn goede uytslag, door het zigtbaere voorregt van zyn gewas, zoo in deugt, als menigte, was zoo groot, dat hy het volgende najaer driehondert Acres (omtrent 150 mor-

[p. 382]

gen) bepootte; en die handelwys altoos zedert heeft aengehouden. Zulk eene treffelyke proeve heeft deeze handelwys volkoomen stand doen grypen; en ze was het middel, om dezelve algemeen in te voeren, by de verstandige landbouwers, in eene zeer uitgestrekte Landstreek; alwaer 'er nu zeer weynige gevonden worden, die eenige Tarwe zaeijen, wanneer zy handen genoeg bekoomen kunnen, om dezelve te pooten. Men heeft algemeen opgemerkt, dat, alschoon de gepoote gewassen zeer dun of schrael schynen te staen, geduurende den herfst en den winter, de planten egter in de lente, ongemeen uytstoelen, en zig uytspreyden. De Airen zyn ontegenzeggelyk grooter, zonder eenige agterblyvende of magere graenkorrelen in zig te bevatten, het graen zelve is kloeker van stuk, en zoortelyk zwaerder voor ieder Schepel, dan wanneer het gezaeyd is.

De landen, op welke deeze manier van beteelen, byzonderlyk, voorspoedig gelukt, zyn die, welke, met klaver bezaeyt geweest zynde, afgemaeyt zyn geworden; of zulke, welke, in de voorige lente met drieblad of graszaeden bezaeyt waren, en op welke, van tyd tot tyd, geduurende den zomer, eenig vee geweyt was geworden.

Deeze gronden worden, na de gewoone bemesting, eens met den ploeg omgezet, in vooren, welke tien duymen van een staen; langs welke een Man, dien men den delver noemt, met twee poot-yzers, eenigzints dikker als laedstokken, maer veel dikker aen het beneden-eynde, en met eene spitse punt voorzien, rugwaerts gaet, en gaten maekt, omtrent ter afstand aen alle zyden van vier duymen, en ter diepte van één duym. In deeze gaten laeten de vullers, (Vrouwen, Jongens en Meysjes,) twee graentjes vallen, 't geen volkoomen genoeg is, hier na word 'er, door een paerd, eene Egge met doornen gewapend, over het land gesleept; 't geen de gaten digt maekt.

Op deeze wyze is omtrent drie vierde van een Schepel genoeg, om een halven morgen te bezaeijen; en dewyl het zelve oogenblikkelyk onder de aerde word begraeven, is het gelykelyk bevryd voor ongedierte of de aenvallen van vorst; de geregelde manier in welke het zelve opkomt, geeft de beste gelegentheyd, om het vry van onkruyt te houden, 't zy door wieden of schoffelen.

In één woord, deeze handelwyze is van veel grooter nut, dan eenige, die tot nog toe in de Landbouwkuust is bezogt geworden. Wanneer men dezelve beschouwt, met betrekking tot de Parochien, zoo verdient ze ook van die

[p. 383]

zyde alle oplettendheid; dewyl zy grootelyks strekt, om de uytdeelingen aen de armen te verminderen, door het in 't werk stellen van de oude lieden en de kinderen, in een jaergetyde, wanneer zy weynig anders te doen hebben. Dezelve bespaert den landbouwer en het algemeen twee derde van het graen, 't geen anders, door het zaeijen, op iedere halve morgen gebruikt word; 't geen, wanneer zy door de geheele Natie wierd aengenomen, (zonder den meerderen opbreng in aenmerking te neemen,) voor meer dan een half millioen menschen brood zoude verschaffen.

De onkosten van het met de hand pooten zyn nu gebragt tot omtrent zes Schellingen, (hollandsch drie guldens tien stuyvers,) den halven morgen. Hier benevens is 'er onlangs een zeer volmaekte boorploeg onder ons ingevoerd, die men bevonden heeft ongemeen wel te beantwoorden; door welke de moeijelykheyd om handen genoeg te bekoomen, weggenomen, en de onkosten verminderd worden; dewyl één Man met deezen ploeg een halven morgen, in één dag, kan bepooten: de Maeker van denzelven is Mr. james blancher, van Attleborough in het Graefschap Norfolk.