|
| |
Dichtkundige bespiegelingen over de Alpische gebergten; naar het Hoogduitsch van Haller.
Door L. Stoppendaal, P.z.
Wendt uwe poogingen den Stervelingen! Verbetert uwen stoet! Maekt gebruik van 't geen de kunst uitgevonden, en de natuur u geschonken heeft! Verlevendigt het bloemtapyt met springende wateren! Verdeelt gehouwe Steenen naer de Korinthische orde! Behangt den marmeren wand met Persische Tapyten! Eet Tonkins nest uit goud! Drinkt paerlen uit smaragd! Begeeft u te rust onder het geklank van Speeltuigen! Ontwaekt by Trompettengeschal! Ruimt rotzen uit den weg! Sluit landen af voor de Jagt! Ofschoon het noodlot uwen wensch mogt verhooren, zult gy echter in 't geluk arm, in den rykdom ellendig, blyven.
De ziel is de bron van uw geluk; de uiterlyke dingen geeven u slechts aenleiding tot vermaek of smart; een welgesteld gemoed kan gal zoet maeken, terwyl een onrustige aert alles veralsemt. Wat heeft een Vorst vooruit, dat eenen herder ontbreekt? Hy is zo wel den scepter moede, als de ander den staf: wee hem, wanneer hy door de gierigheid, wanneer hy door de eerzucht, gefolterd word! De bende, die om hem waekt, weert de kwelling niet; doch als eene bevolene stilte zyne zinnen in slaep zoekt te wiegen, is de geringe, die op geene pluimen ligt, reeds in eene zagte rust gedompeld.
Gelukkige gouden tyd! Geschenk der opperste goedheid! Waerom heeft de Hemel u zo vroeg doen vluchten! Niet, om dat de jonge waereld in eene gestadige lente bloeide, en
| |
| |
geen scherpe noordenwind de bloemen verstrooide; niet, wyl van zelfs wassend koorn de geele velden bedekte, en honig met de melk in vette stroomen vloeide, niet, nadien geen onvertsaegde Leeuw de zwakke Schaapskooien deed beeven, en een afgedwaeld Lam by de Wolven in veiligheid rustte; neen, maer wyl de mensch tot het geluk den overvloed niet behoefde, het noodige hem tot rykdom verstrekte, en hy het goud miste, om bevryd van zorgen te weezen.
Gy, Leerling der Natuur, gy kent nog gouden tyden! Doch geen Dichterdom, vol fabelachtige versieringen, weet 'er van. Wie derft den uiterlyken glans van schoonschynende ydelheden, als de deugd lust tot den arbeid geeft, en armoede gelukkig maekt? Het noodlot heeft u hier geen Tempé beloofd; de wolken, die gy drinkt, zyn met ryp en bliksem bezwangerd; de lange winter verkort de laetaenkomende weeken der lente, en een eeuwig ys omringt het koele dal; doch de voortreflykheid uwer zeden heeft dit alles verbeterd, de nyd der hoofdstoffen heeft uw geluk vergroot.
Wat heil geniet gy, vergenoegd Volk! Een weldadig lot heeft u de ryke bron van euveldaden, den overvloed doen derven; hem, die met zynen staet te vreden is, verstrekt armoede zelfs tot geluk, terwyl de pracht en wellust den stut der landen doorknagen. Toen Rome, by zyne veldslagen, de overwinningen nog telde, was moes der Helden spys, en hout der Goden huis; maer als zyn rykdom overvloeide, vergruisde rasch de zwakste vyand deszelfs laeghartige trotsheid. Doch gy, wacht u iet grooters te begeeren, zo lang de eenvoudigheid duurt, zal ook de welstand bestendig blyven.
Schoon de natuur uw hard land met steenen bedekt, gaet uw ploeg 'er echter door, en uw zaed ontspruit; zy wierp de Alpen op, om u van de waereld af te zonderen, nadien de menschen zelven zich tot de grootste plaegen verstrekken. Uw drank is zuiver water, en melk uwe meeste spyze, doch lust en honger maeken die smaekelyk; de diepe mynen der bergen verschaffen u smeedbaer yzer: hoe zeer wenscht Peru niet zo arm als gy te weezen! Want daer de vryheid heerscht, werd alle moeite ligter, de Velden zelfs bebloemd, en Boreas zagter.
Gelukkige derving van nadeelvolle goederen! De rykdom bezit niets, dat by uwe armoede haelen kan; de eendragt is by u in vreedzaeme gemoederen gehuisvest, nadien geen
| |
| |
beglanste waen u den twistappel toereikt; de vreugd word hier niet door angstige vrees verzeld, wyl men het leven lieft, en echter den dood niet haet; hier heerscht het vernuft, door de natuur geleid, dat het noodige zoekt, en het overtollige voor een' last houd: het geen Epictetus gedaen, en Seneca geschreeven heeft, ziet men hier ongeleerd en ongedwongen verrichten.
Hier heerscht geen onderscheid, door den gesleepen hoogmoed uitgedacht, 't welk de deugd verlaegt, en de ondeugd veredelt; geene werkelooze verveeling verlengt hier de stonden; de arbeid vervult den dag, en rust neemt den nacht in: hier laet geen trotsche geest zich door de eerzucht verblinden, de morgenzorg stelt nimmer de tegenwoordige vreugd uit. De vryheid deelt, met altoos gelyke maete, uit milde moederhanden, vergenoegen, rust en arbeid aen 't Volk uit. Geene ontevredene Ziel kwelt zich over haer lot, men eet, men slaept, men bemint, en dankt de Voorzienigheid.
De geleerdheid bied hier zekerlyk geene papieren schatten te koop; men behoeft de straeten van Rome en Athenen niet te betreeden; men bind het vernuft aen geene Schoolregelen, en niemand leert de Zon in haeren kreits gaen: ô Geleerdheid! trots des Wyzen! wanneer hebt gy hem het vergenoegen geschonken? Hy kent het Waereldgebouw, en sterst zonder zichzelven te kennen: de wellust word by hem vergald, en niet overwonnen, zyn verfynde smaek doet hem in zynen staet verdriet krygen; doch hier heeft de natuur de leer om wel te leeven den menschen in 't hart, en niet in 't brein, gedrukt.
Hier maekt geen afwisselend geluk verschil tusschen de tyden; de traenen volgen niet op kortstondige vreugd; het leven snelt heen in ongestoorden vrede; 't is heden, gelyk het gisteren was, en morgen zal het als heden weezen. Geen buitengewoon geval tekent hier de dagen; geen onheil verwt die zwart, geen opgezwollen voorspoed rood. De uitspanning en de bezigheid der jaeren staen hier steeds in evenwigt, de trappen des levens zyn alleen de geboorte en de dood. De vrolykheid doet slechts somtyds het vlytig Volk, niet dan met moeite, eenig vermaek neemen.
Wanneer door de heete lucht koele windjes fladderen, en een driftig bloed in jonge aderen gloeit, verzamelt zich een Dorp onder de schaduw van breede eiken, waer de kunst en bevalligheid zich bevlytigen, om liefde en lof te
| |
| |
verwerven. Hier worstelt een onvertsaegd Paer, mengt ernst onder het vermaek, vat elkander om het lyf, en slaet heup om heup. Daer vliegt een zwaere steen, van eene sterke hand geworpen, door de zich vanéén scheurende lucht naer den vastgezetten pael. Een ander weder, gedreeven door de begeerte om wat edelers aan te vangen, vervoegt zich by een vrolyke schaer van jonge Harderinnen.
Daer snort een voortsnellend lood, dat weêrlicht, en lucht en pael te gelyk doorboort, naer het verafzynde wit; hier rolt een ronde bal, door het afgeperkte spoor, in een' uitgestrekten loop naer het bestemde merk. Daer danst eene bonte Rey hand aen hand, op het vertreeden gras, by eene Dorpschalmei; en schoon de kunst hen niet leert zich naer de maet te wenden, bind de blydschap hun echter vleugels aen. De gryze ouderdom zelfs zit daerby, in lange reiën geschaerd, om zich over het vermaek der kinderen zonder wangunst te verheugen.
Hier toch, waer de natuur alleen het gebied voert, word het bekorelyk Ryk der liefde door geen' wreeden dwang overweldigd. Het geen beminnenswaerdig is, word onbeschroomd geliefd; verdienste maekt alles waerdig, en liefde neemt de ongelykheid weg. De bevalligheid word hier, ook in armen, schoon gevonden; men deelt de gunst hier voor geen zwaere kisten uit, de eerzucht verbreekt niet 't geen door waerdy en gelofte verbonden is, de staetzucht strekt niet tot eene koppelaerster van onheil, de liefde brandt hier vry, en ducht geen onweêrsbui; men bemint voor zichzelven, en niet voor zyn geslacht.
Zodra een jong Herder dien zachten gloed ontwaer word, welke een kwynend oog ligtelyk van min doet branden, word zyn mond door geene vrees geboeid; een ongeveinsd woord bekent wat hem roert, zy hoort hem aen, en zo zyne vlam waerdig is haer hart ten loon te hebben, zo zegt zy wat zy ondervind, en doet waer heur verlangen naer streeft; eene tedere aendoening toch, die uit de bevalligheid voortkomt, en door de deugd bezield is, verstrekt der schoonen tot geene schande. Wyk verkeerde schaemte, nabootster der waere eerbaerheid! de hoogmoed heeft u slechts tot onze kwelling voortgebragt.
De verbintenis gaet hier van geene ydele pracht verzeld; hy bemint haer, zy hem; dit maekt den huwlyksknoop. De echt word door niets, dan door beider trouw bevestigd, het jawoord verstrekt tot een' eed, het zegel is een
| |
| |
kusch. De liefelyke Nachtegael begroet hen van de naestgelegen telgen, de wellust spreid han bed op zagte bolle mosch, een boom dient tot eene gordyn, de eenzaemheid tot getuigen, de liefde brengt de bruid in den schoot van haeren Herder. ô Driemael zalig Paer! Een Vorst moet u benyden; want liefde balsemt het gras, en afkeer heerscht op het zyden Bed.
Hier blyft het echtbed rein, men huurt geen' Oppasser, nadien kuischheid en verstand daerby de wacht houden; verkeerde lust loert niet op ongeoorloofde goederen, het geen men bemind heeft, blyft ook schoon by 't bezit. De hand der eerbaere liefde strooit roozen op den arbeid, die voor zyne beminde zorgt, vind vermaek in ieder pligt; en schoon men de kunst niet leert, om naer regels te liefkoozen, zo klinkt het stamelen toch bevallig, als het hart maer spreekt. De bevallige stoet der eendragt, vriendelykheid en scherts, ontgloeit hunne kusschen, en haelt den band der harten toe.
Verwyderd van de ydele nietigheid der zwoegende bezigheden, woont hier de zielerust, en ontwykt den rook der Stad; het werkzaem leven sterkt de volgroeide lichaemskragten, de traege vadzigheid doet nimmer den buik zwellen, de arbeid wekt hen op, en brengt hunne ziel tot kalmte, de lust maekt dien gering, en de gezondheid ligt, in hunne aderen vloeit een onvervalscht bloed, waarin geen erflyk gif van zieke Voorvaderen kruipt, 't welk door geen' kommer vergald, door geen' uitheemschen wyn ontstoken, door geen' geilen etter bedorven, noch door een' Franschen Kok verzuurd is.
Zo rasch de strenge noorderbuiën het luchtgewest verlaeten, en een levendig vocht in alle wezens dringt, als de schoot der aerde zich met nieuw sieraad optooit, 't welk een liefelyke westewind haer, op zwoele vleugelen, aenbrengt, ontwykt het volk ook aenstonds de akelige gronden, waervan de sneeuw nog bezwaerlyk met modderige stroomen vloeit, en ylt naer de Alpen, om het eerste gras te vinden, terwyl de topjes der kruiden pas even door het ys komen; het Vee verlaet den stal, en groet den berg met vreugde, dien de lente en de natuur, tot deszelfs nut, in een groen gewaed steeken.
Wanneer de Leeuwrikken naeuwlyks den vroegen dag welkom heeten, en het licht der waereld ons zyne eerste blikken toewerpt, ontrukt de Herder zich aen de liefkoozingen zyner beminde, die den stond van zyn afscheid wel
| |
| |
met wederzin beschouwt, doch niet verschuift; hy dryft den traegen troep van zwaerlyvige koeiën, terwyl zy vrolyk bulken over den bedaeuwden weg, zy dwaelen langzaem om, waer klaver en moederkruid wassen, en scheeren het tedere gras met scherpe tongen af; ondertusschen zet hy zich by eenen waterval neder, en doet den nabaeuwenden echo door zynen hoorn weêrgalmen.
Als de verafzynde straelen de schaduwen verlengen, en het moede licht ter koele rust onderduikt, dan snelt de verzadigde troep, door den overvloed gezwollen, met verward geloei naer zyne gewoone stallen. De Herderin begroet haeren man, dien zy met genoegen aenschouwt; het vrolyk gebaer der kinderen juicht en speelt om hem heen. En als het zoete schuim uit den uier gedrukt is, dan zit het matte Paer neder om geringe spyzen te nuttigen. Trek en honger doen smaeklyk weezen, het geen de eenvoudigheid heeft toebereid; tot dat slaep en liefde hen, in elkanders armen gestrengeld, naer bed geleiden.
Wanneer de weiden door de kragt der zonne geroost worden, en de hoop des volks in 't geele gras rypt, ylt de vrolyke Herder naer de bedaeuwde gronden, eer het goud van Auroor den top der bergen bemaelt. Flora word nu uit haer gunstryk gebied verdreeven; de kromme sikkel doet den tooi der aerde nedervallen; een liefelyke reuk, uit duizenden vermengd, stygt op van den veelverwigen hoop kruiden; de zwaere tred der Ossen voert hunne winterspys, en een vrolyk lied geleid hunnen togt.
Zodra de treurige herfst de geele bladen afplukt, en de koele lucht zich met graeuwen nevel bedekt, word de schoot der aerde met nieuw sieraed opgesmukt, en, arm in prael en bloemen, met nuttige schatten verrykt; de oogenlust der lente wykt voor grooter genoegen, de vruchten blinken, waer te voren de bloessem stond, het rype goud der appelen, doorvlamd met purperen streepen, buigt den geschraegden tak, en bied zich den mond aen. Volsappige peeren, en honigryke pruimen, lokken de hand van haeren meester, en verbeiden die aen den boom.
De herfst bekranst hier den heuvel wel niet met Wyngaerdranken; men perst hier geen goedblyvend nat uit gekwetste Beziën. De aerde heeft, tot lessching van den dorst, bronnen gegeeven, en geen door kunst gemaekt zuur doet ons spoediger ten grave snellen. Gelukkigen! klaegt niet, gy wint door uw verlies, gy derft geen' noodzaekelyken drank, maer een gif. De weldaedige natuur onthoud
| |
| |
dien den dieren, de mensch alleen drinkt wyn, en word daer door een dier. Voor u, gelukzaligen! wil de Voorzienigheid zorg draegen; zy heeft zelfs den weg ten verderve voor u verborgen.
Doch de herfst ontbeert hier ook geen schatten, die list en waekzaemheid op hooge bergen naspooren. Eer het morgenrood verschynt, en de nevelen verzwinden, klinkt reeds de hoorn des Jagers, en wekt den Klipbewooner; hier ylt eene schigtige wilde geit, door den schrik gevleugeld, over het wyde ruim van gekloofde rotsen; daer snelt een kunstig gevormd lood naer zwaergehoornde bokken; ginds vliegt een gezwind ree, het zwenkt om, en valt ter aerde. De luidruchtige stryd der honden, het doodelyk kraeken van 't metael, klinkt door het bochtige dal, en doet het woud weêrgalmen.
Opdat de vorst echter hen niet als behoeftig overvalle, zo maekt de vlyt des volks, uit de vrucht der Alpen, meel. Hier word, op een sterk vuur, de afgescheide wei dik; daer stremt de melk, en word eene geronne olie. Hier perst een zwaer gewigt het lyvig gedeelte der wei; daer scheid yder zuur het water en het vet; hier word de tweede roof der melk voor het arm volk gekookt; daer vormt eene rondgesnedene plank de nieuwe kaes. Het gansche Huisgezin grypt aen, en schaemt zich ledig te zyn; geen slaevenarbeid is zo zwaer als werkeloos te weezen.
(Het Vervolg en Slot by de eerste gelegenheid.) |
|
Auteursrechtvrij