Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

[p. 233]

Zedelyke bedenkingen.

Het is 'er zeer ver van daan, dat het om 't even zyn zou, hoe men iemand in zyne belangen kryge, en omtrent zaken van aangelegenheid op het regte spoor zoekt te brengen; dat het om 't even zou zyn, of men daar toe bedrog, of de striktste regels van opregtheid, gebruike, mits men maar slage in zyne goede pogingen.

Zou het om 't even kunnen zyn, welke beweegmiddelen men gebruikte, om den waren Kristelyken Godsdienst, gewis eene zaak van het alleruiterst aanbelang, te verdedigen en voort te planten? Gewisselyk neen! Indien ze niet gegrond zyn op waarheid en opregtheid, moeten ze aan het Opperwezen ongetwyfeld mishagen. - De Jesuitsche Zendelingen, ter voortplanting van het Geloof, bedienden zich van de onkunde der Indianen, met zich als Hemelgezanten te doen doorgaan, om dat zy hun den juisten tyd der Maans- en Zonstaning wisten te zeggen. Hier door tragtten zy die onnozele menschen over te halen, en den Kristelyken Godsdienst te doen omhelzen. Dan waren deze de gepaste middelen, waarin God genoegen kon nemen; als geschikt om de Indianen den Godsdienst beboorlyk te doen omhelzen? Ganschelyk niet. God heeft een afkeer van bedrog; en de mensch, ziende dat hy misleid word, in eene zaak van dat aanbelang, krygt een weerzin van eenen Godsdienst, welken hy waant dat zulke zwakke hulpmiddels noodig heeft om zich staande te houden. - Dierhalven, van hoe grooter aanbelang de zaken zyn, die men behandelt, des te verder moet men zich van bedrog verwyderen; en des te meer aan oprechtheid en waarheid houden; en het is gansch niet om 't even, hoe men iemand in zyne belangens brenge.

Het is grootelyks te bewonderen, en 't zou bykans ongeloovelyk voorkomen, leerde de bevinding het niet dagelyks, dat het denkbeeld van tydelyke straffe ongelyk veel meer invloed op de harten der menschen maakt, dan die der eeuwige. Wat invloed maken betraffingen, vermaningen, raadgevingen en waarschouwingen, afgenomen van het eeuwig belang der menschen? Wat invloed maken zy veelal op het gemoed der Stervelingen? - Maar tydlyke gedreigde en vastgestelde straffen op misdaden kunnen de stoutste Zondaars van misdaden weerhouden; die ze anders durven plegen, onder het Gezigt van Hem, die alles weet, die alles kent en doorziet; die ze onder dat gezigt vryelyk durven plegen; mits ze maar van onder het oog blyven van den Wereldlyken Rechter, die ze terstond dreigt te straffen.

Nergens valt men doorgaans te eerder op, dan dat men misleid en bedrogen worde. Maar is 'er wel één eenig Mensch in de wereld, die van anderen zo dikwils en zo grovelyk misleid en be-

[p. 234]

drogen wrd, als hy dagelyks zichzelven bedriegt. - Zo dikwils wy morren en murmureren over het geen ons overkomt, 't zy dat we 'er zelf de oorzaak van zyn, of dat ze buiten ons ontstaan, misleiden en bedriegen wy ons; om dat wy de Voorzienigheid palen willen stellen, en de orde in de natuur om onzent wil als omgekeerd begeren. Maar, buiten dit, bedriegen wy ons zelven gedurig, met te verwaarloozen, 't geen ons het heilzaamst is; en daar voor beuzelingen te verkiezen, dingen die geen wezen hebben.

Als wy maar eenigzins kunnen, zyn wy altoos geneigd de schuld van eenig bedryf op een ander te schuiven, en ons zelven buiten de schuld te houden. Het komt ons als eene zoort van wreedheid voor, in de schuld te vallen, en zyne eigen misdryven te belyden. Doch is 'er wel een edelmoediger bedryf dan zynen Evenmensch zo lang buiten de schuld te houden, als met de billykheid en rechtvaardigheid maar eenigzins overeen te brengen zy.

Wanneer wy opmerkzaam genoeg waren, om op alle Lessen, welken wy dagelyks van de Natuur ontvangen, te letten, zo zouden wy, in vele gevallen, geschikter handelen, dan wy nu doen. - Groote schranderheid is 'er niet no lig, om te begrypen, dat men, om tydelyk en bestendig gelukkig te zyn, anders moet leven, dan de losse Wereldling leeft.

Alle menschen zouden wel gelukkig willen zyn; maar de minste menschen rigten hunne levenswys en handelingen zo in, dat ze geschikt zyn, om dat oogmerk te bereiken: ook hebben de meesten gene kennis van den aart en de natuur des geluks. Indien men op aarde gelukkig wil leven, moet men zich zorgvuldig wagten, om iemand ongelyk aan te doen, en aan ontvangen verongelykingen moet men zich weinig bekreunen: 't is alleen genoeg, wanneer men zyn eer en goeden naam beschermt. Men wagte zich voor gemeligheid en ontevredenheid: in ongevallen en tegenheden worde men niet onverduldig en wanhopig: men houde zich met zynen staat te vrede: men zy in voorspoed omzigtig en in tegenspoed gelaten; met één woord, men schikke zich, zonder murmureren, naar de wyze bestiering van Hem, die alles ten besten schikt. Zulk een mensch zal gelukkig leven.

Het is het hart, maar geenzins de mond, dat een goed Kristen en een deugdzaam Mensch moet maken. De mond kan schoone, maar bedriegelyke, woorden spreken; en het hart kan boos wezen, schoon de mond goed en eenvoudig schyne.

Men vind, in de zamenleving, menschen, die zo onrustig zyn, dat ze zelfs den allergeruststen het geduld zo lang op de pynbank zetten, dat ze niet langer, hoe verdraagzaam ook, gerust zyn kunnen. Zulke menschen zyn van de schadelykste pesten in de Maatschappy; te meer, naardien 'er geen grond van boop is, om dit kwaad te eeniger tyd in hun te zullen kunnen uitroeijen.

[p. 235]

Door een zoort van onbezuisdheid, of, met harder woorden, door een zoort van dolheid, loopen vele menschen de wezentlyke vermaken voorby, en grypen de zulken aan, die hun in jammeren en elenden storten.

Vele menschen roepen dikwils, mogten wy onze dagen nog eens te rug gaan, wat zouden wy onzen tyd beter besteden! Wy zouden ons niet vergapen aan een ingebeeld geluk; maar bejagen het geen wezentlyk is. Dan, beschouw ieders daden met oplettenheid, en ge zult dra overtuigd worden, dat zy, schoon ze te rug gingen, den tyd, zo nog niet slegter, ten minsten niet beter, zouden besteden; want waarom verbeteren, ze niet hunne gebreken, die ze zien, als hunne mening opregt is?

c.v.d.g.