Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

Concept, om de spillen, waar mede het anker wordt opgewonden, op 's lands oorlog-schepen, van meerder nut te doen zyn; door eenige verandering en verbetering in dezelven te maken.

Daar het alleszins betamelyk is, zig toe te leggen op het verbeteren van het geen den Vaderlander van nut kan zyn; en in de tegenwoordige omstandigheden, het Zeewezen of de Scheepsdienst, de attentie ten hoogsten waardig is, zoo is de Schryver van dit Concept op de gedagte gevallen, om het dubbeld Spil, op 's Lands Oorlog-Schepen gebruikt wordende, op eene andere wyze zamen te voe-

[p. 214]

gen, dan tot heden geschied is. De voordeelen van deeze verbetering, boven het oude gebruik, bestaan hier in. (1.) Men kan met het onderste en bovenste Spil links en regts winden. (2.) Men heeft geen Spil onder den bak nodig. (3.) De Stander van 't Spil behoeft zoo lang niet te zyn, maar kan uit korter hout gemaakt worden. (4.) Men verliest door de pallen, op deeze wyze, niets van 't opgewonnen Cabel; doordien de pallen 'er schielyk genoeg voorkomen. (5.) Het volk zal niet zoo ligt een voet of hand, door 't aanzetten van de pallen, verliezen; om dat zy 'er van zelven voorvallen. (6.) Ook zal het Spil in de midden niet zoo ligt door 't schieten onbruikbaar gemaakt worden; en 't heeft daarenboven in deezen zo veel wryving niet als anders.

De zamenstelling van dit werktuig, het Spil genaamd, moet bestaan uit twee stukken, het onderste en bovenste Spil; welke beide stukken, om den bout N, links en regts, kunnen bewoogen worden. Door deezen bout kan men beide de stukken ook sluiten en ontsluiten. Door deeze verbetering wordt 't bovenste Spil en 't onderste, op eene byzondere wyze, opgehouden, zoo dat 't niet op 't Dek neerzakke, en dus te veel wryving hebbe. Om dit te doen, maakt men een hollen koperen ring, S, in 't Spil, waarin 't weder op een anderen yzeren ring, O, draait, die in 't Dek ingelaaten en geplaatst is; om, zoo doende, 't Bovenspil te draaijen. Op dezelve wyze maakt men, boven op, een hollen yzeren, of liever koperen, ring, O, in 't Spil, mede voor 't gemakkelyk wryven. En dus wordt 't onderste Spil ook opgehouden, door den bout, M, die door den yzeren bout, N, doorgaat. Daarom draait dit Spil, met den bout, N, om, in een pan, K, in 't Dek ingelaaten. Ook kan dit Spil, door 't weglaaten van den bout, M, op dezelfde wyze, als 't bovenste Spil, werken. En, om 't boveneinde van dit Spil, legt een yzeren band, q. De zwaare yzeren bout, N, kan boven 't luik, P, uitgewonden worden; hiertoe is dezelve voorzien, met een oog of gat, R, om 'er een touw in te steeken. Wat aangaat de bewerking der pallen, dezelve bestaat hierin: Men maakt aan den onderkant van 't Spil een zwaar stuk hont, A, B, van van 7 à 8 duim dik, en wel met tanden n, om de andere wangen in malkanderen gevoegd, en met bouten, M, aan den Stander vast-, en aaneengeslooten. - Om hetzelve legt een yzeren band, N, van 3 duim breed, dik ½ duim; waarin vastgemaakt zyn zoo veel pallen, C, dik 2 duim,

[p. 215]

als 'er goedgevonden kunnen worden; die door 't insteeken van een bout, D, dik 2 duim, beweegbaar kunnen gemaakt worden, om de tanden van 't rad te vatten. Ook moet dit aangevoegd stuk, onder aan 't Spil, juist draagen, tusschen een zwaaren yzeren ring F, breedt 3 duim, dik 1¼ duim; die met tanden daarenboven, 1¾ duim boven den band uitsteekende, en op 't Dek neerleggende, of ingelaaten, g, voorzien is; leggende van malkander 5 à 6 duim. Dit geschiedt, op dat telkens, wanneer de Spil omgedraaid wordt, de pallen daarin vatten zouden, ten einde voor te komen, dat de pallen, volgens de gewoone manier, daarin niet voorgezet dienen te worden; waarby men gevaar loopt van een voet of hand te verliezen. Dat dit onderste stuk sterkte aan 't Spil byzet, lydt geen den minsten twyffel; doordien alle de wangen van 't Spil, die, als 't ware, zyn buitenhuid verbeelden, en een bestaan van zyn kragt zyn, door 't aangevoegde stuk te zamen met malkander als in verband worden gehouden; en zy dus, in plaats van met eene wange, de kragt op te houden, met malkander te wege brengen, dat de pallen 't Spil ophouden.

In geene Schryvers van den Hollandschen Scheepsbouw de berekening van de kragt van 't Spil gevonden hebbende, zo zal ik hier eene Equatie aan de hand geeven, waarin de proportie van dit werktuig is: De magt tot 't gewigt, als de omtrek van 't Spil tot den omtrek van het rad of boom; dewyl de Diameters der Cirkels tot elkander in dezelfde rede zyn, als derzelver omtrekken, zoo is de magt tot het gewigt, als de Diameter van het Spil, tot den Diameter van 't rad of boom; des men uit deeze Equatie de regels kan afleiden. Het gewigt x met den Diameter van het Spil = de magt x met den Diameter van den Boom.

Op deeze wyze kunnen alle de gevallen, die in 't Spil voorkomen, opgelost worden; derhalve zal ik hier nog maar alleenlyk zeggen, dat als drie man, aan ieder boom, op verschillende afstanden werken, de kragt van ieder man in 't winden gerekend wordt op 25 ponden. De rekening moet des daarna geschieden; terwyl men tevens in agt neemt, hoe veel boomen in 't Spil met manschap bezet zyn; om, zoo doende, 't gantsche gewigt en de geheele kragt te vinden.

c.d.g.

's Hage, den 1 February,

1781.